Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Chí Phèo (Nam Cao)

Phần hai: Tác Phẩm "CHÍ PHÈO"I.Giới thiệu: 1) Hoàn cảnh sáng tác:- Truyện được Nam Cao sáng tac 1941.- Nam Cao dựa vào “Người thật - Việc thật ở làng Đại Hoàng rồi hư cấu thêm để viết tác phẩm này.- Truyện lúc đầu có tên là “Cái lò gạch cũ”, sau đó nhà xuất bản đổi thành “Đôi lứa xứng đôi”, cuối cùng khi in lại trong tập “Luống cày” (1945), tác giả đổi tên thành “Chí Phèo”.2) Đề tài:- Truyện viết về người nông nghèo ở Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám  Khai thác ở hướng mới: Họ bị tàn phá về tâm hồn, hủy diệt cả nhân tính nhưng cuối cùng họ đã thức tỉnh.Nªu h/c s¸ng t¸c cña tp?T/p viÕt vÒ ®Ò tµi g× ?Chết3) Tóm tắt tác phẩm:Chí Phèo Đi tùChí Phèo lưu manhGặp Thị NởThèm lương thiệnKhông đượcQuá trình tha hóaQuá trình thức tỉnh Tác phẩm được tóm tắt thành sơ đồ sau:Gđoạn 2:Gđoạn 1:3) Tóm tắt tác phẩm:Sống lương thiện, nghèo khổ: Ngày khi chào đời, Chí Phèo bị bỏ rơi trong một cái lò gạch cũ. Được dân làng nuôi, Chí Phèo lớn lên như một loài cây dại, tuổi thơ hết đi ở nhà này lại đi ở cho nhà nọ, tuổi thanh niên ra sức làm thân trâu ngựa cho nhà lí Kiến. Vì một chuyện ngờ ghen vớ vẫn lí Kiến đã nhẫn tâm đẩy Chí Phèo vào tù. Bị tha hoá: Sau bảy, tám năm biệt tích, Chí Phèo trở về làng, hoàn toàn biến đổI nhân hình lẫn nhân tính, làm tay sai của bá Kiến và trở thành con quỷ của làng Vũ Đại. Chí Phèo sống triền miên trong những cơn say, không ý thức được hành động tàn ác của chính mình: Chí Phèo đã bị biến chất, tha hoá hoàn toàn. Rơi vào bi kịch và vùng lên để thoát khỏi bi kịch: Cho nên khi Chí Phèo gặp Thị Nở trong một cơn ốm và Chí Phèo được Thị Nở chăm sóc. Tình cảm chân thật của Thị Nở đã khơi dậy ý thức và lương tâm của Chí Phèo. Anh nghĩ rằng thị Nở cảm thông được vớI mình thì ngườI khác cũng có thể chấp nhận mình, nên mong được làm hoà với mọi người. Bản chất tốt đẹp của người lao động trong Chí Phèo vốn tiềm tàng, nay có cơ hội tỉnh thức, anh muốn làm người lương thiện. Chí Phèo lại rơi vào bế tắc và thảm kịch xảy ra: Chí Phèo tha thiết muốn trở về với mọi người, nhưng tất cả làng Vũ Đại đều sợ hãi và xa lánh Chí Phèo. Thị Nở lại “Cắt đứt” với Chí Phèo. Chí Phèo lại rơi vào tình thế hoàn toàn tuyệt vọng và bỗng nhận ra kẻ đã cướp quyền làm người của mình là Bá Kiến. Thảm kịch xảy ra: Chí Phèo đâm chết bá Kiến rồi tự sát.II. §äc - hiÓu v¨n b¶n 1) Làng Vũ Đại: Thành phần cư dân: Phức tạp, chia thành nhiều tầng lớp: + Vai vế bề trên: Bá Kiến, tư Đạm, đội Tảo, bát Tùng. + Cùng đinh tha hóa: Chí Phèo, Năm Thọ, Bình Chức. + Dân làng: Người lao động hiền lành, an phận. Quan hệ xã hội: + Thống trị > < bị trị: Áp bức bóc lột. Đối kháng gay gắt. + Bị trị - bị trị: Ghét lôi thôi, nặng định kiến. Thờ ơ, thiếu cảm thông. Làng xã phong kiến khép kín, tù đọng, ngột ngạt, không ổn định. Hình ảnh chân thực thu nhỏ của xã hội Việt Nam trước CMT8.H×nh ¶nh lµng Vò §¹i ®­îc hiÖn lªn ntn?2) Nhân vật Bá Kiến: Đặc điểm con người: + Giọng quát rất sang. + Tiếng cười Tào Tháo. + Lối nói ngọt nhạt. Đầy cá tính, rất ấn tượng. Phương châm, thủ đoạn thống trị: + “Mềm nắn, rắn buông”. + “Thứ nhất sợ kẻ anh hùng - Thứ hai sợ kẻ cố cùng liều thân”.  + “Bám thằng có tóc, ai bám thằng trọc đầu”. + “Già néo đứt dây - Hãy ngấm ngầm đẩy người ta xuống sông, nhưng rồi lại dắt nó lên để nó đền ơn...” Khôn ngoan xảo quyệt.Em nhËn xÐt g× vÒ nh©n vËt B¸ KiÕn? Bá Kiến chết: Thái độ của mọi người + Mừng. + Ngờ vực Phản ánh thực trạng xã hội không ổn định. Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán rất sâu sắc.Chí Phèo - Thị Nở“Đêm trăng vườn chuối” *MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ CHÍ PHÈO - THỊ NỞ3) H×nh t­îng nh©n vËt Chí Phèo:a/ Lai lịch, bản chất con người: Lai lịch: Con hoang  Con nuôi  Đi ở  Bị bỏ rơi, mồ côi, vô gia cư  Đáng thương.- Bản chất: + Sống bằng sức lao động của chính mình. + Hiền như đất. + Cảm thấy nhục và sợ khi bà Ba bắt phục vụ Tự trọng và có ý thực về nhân phẩm. + Có ao ước nho nhỏ về một cuộc sống gia đình hạnh phúc, giản dị, bình thường. Chí Phèo có một tâm hồn trong sáng, bản chất lương thiện.Chí Phèo bị đẩy vào tù do cơn ghen vô cớ của Lí Kiến. Sau bảy, tám năm, Chí Phèo trở thành con người khác hẳn:N1,4: Giíi thiÖu vÒ lai lÞch,b¶n chÊt con ng­êi ChÝ PhÌo?N2,3:Qu¸ tr×nh tha hãa cña ChÝ phÌo?b/ Quá trình tha hóa: Hình dạng: + Đầu: Trọc lốc. + Răng: Trắng hớn. + Mặt; Đen, cơng cơng. + Mắt: Gườm gườm. + Ngực: Phanh, chạm trổ. Trông gớm chết! Tính cách: + Uống rượu, chửi bới, đập đầu, rạch mặt, dọa nạt, ăn quỵt, + Đòi nợ, ức hiếp, phá phách, đâm chém, mưu hại,  Là tay sai đac lực của Bá Kiến. + Bao giờ cũng say, chưa bao giờ tỉnh táo. + Tác quái dân làng. + Phá bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát mảnh yên vui, đạp đổ hạnh phúc, làm chảy máu và nước mắt của bao nhiêu người lương thiện. Con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Chí Phèo là sản phẩm của chế độ nhà tù đen tối, của sự áp bức tàn khốc ; là hiện tượng người lao động lương thiện bị đẩy vào con đường lưu manh, bị tàn phá về nhân hình, bị huỷ diệt nhân tính.c/ Quá trình thức tỉnh:* Thức tỉnh tính người: Thức tỉnh bản năng của con người.- Nhận biết được cuộc sống: + Thị giác: Cảm nhận trời đã sáng + Thính giác: Biết nghe những âm thanh quen thuộc của cuộc sống. + Cảm giác, cảm xúc: Bâng khuâng, lòng mơ hồ buồn; nhớ về quá khứ, nghĩ ngợi về hiện tại và tương lai; hắn thấy hắn đã già mà vẫn cô độc. Ý thức được tình trạng thân phận mình.Thị Nở chăm sóc Chí Phèo với bát cháo hànhAi lµ ng­êi ®· thøc tØnh ®­îc b¶n chÊt, con ng­êi ChÝ PhÌo? + Tình cảm:  Ngạc nhiên.  Mắt ươn ướt  Cảm động.   Bâng khuâng vừa vui vừa buồn như là ăn năn.  Thấy lòng trẻ con, muốn làm nũng.  Vui, cười thật hiền, nói chuyện, đùa, cảm nhận được hạnh phúc. Đó là bản tính của hắn, ngày thường bị lấp đi. Chính tình người của Thị Nở đã thức tỉnh tính người trong Chí Phèo. Khao khát làm người lương thiện: Linh hồn đã trở về: “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao!” Thôi thúc cháy bỏng.- Hi vọng: “Thị Nở sẽ mở đường cho hắn”, sẽ là cầu nối đưa Chí Phèo trở lại xã hội lương thiện. Thị Nở từ chối thông qua bà cô (đại diện cho định kiến xã hội). Cầu nối bị cắt đứt, xã hội không chấp nhận. Chí Phèo rơi vào bi kịch đau đớn: Bị cự tuyệt quyền làm người lương thiện.* Đòi quyền làm người lương thiện: Phản ứng, hành động: + Nghĩ ngợi. Ngẩn người, sửng sốt . Níu kéo nhưng không được. + Uống rượu - càng uống càng tỉnh. Buồn, thoang thoảng hơi cháo hành. + Ôm mặt khóc rưng rức. + Xách dao đi - đến nhà Bá Kiến. Nhận thức sâu sắc kẻ thù. Con người vật chất thì say nhưng con người tinh thần lại tỉnh. + Chí Phèo giết Bá Kiến:  Hành động trả thù.  Tiêu điệt cái ác. Sự phản kháng + Chí Phèo tự sát. Sự cùng đường bế tắc. Chí Phèo chết trên ngưỡng cửa trở về với cuộc đời. Lời nói: “Tao muốn làm người lương thiện”, “Ai cho tao lương thiện ? Làm thế nào... ?”  Tiếng kêu cứu nhân phẩm khẩn thiết. Lời tố cáo sâu sắc, tiếng chu«ng đòi quyền làm người.  Chí Phèo là điển hình cho người lao động nghèo bị tha hoá nhưng cuối cùng thức tỉnh.4) Đặc sắc nghệ thuật:- Xây dựng nhân vật điển hình: vừa đại diện cho một tầng lớp người trong xã hội, vừa có nét riêng độc đáo.- Khả năng đi sâu vào miêu tả và phân tích diễn biến tâm lí phức tạp của con người.- Cách dẫn dắt truyện tài tình, kết cấu độc đáo.- Ngôn ngữ tự nhiên, sống động, mang hơi thở của cuộc sống ; giọng văn biến hoá linh hoạt.Nªu nh÷ng ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt?Tác phẩm đã thể hiện số phận bi thảm của người nông dân bị áp bức bóc lột tàn tệ trước cách mạng ; qua đó ta thấy được sức mạnh tố cáo của tác phẩm và tư tưởng nhân đạo sâu sắc của Nam Cao trong việc đi sâu khám phá bản chất lương thiện đẹp đẽ của người nông dân khi họ bị vùi dập đến mất cả hình người, tính người.IV. Tổng kết: III. Chủ đề: “Chí Phèo” là truyện ngắn đặc sắc bậc nhất của nhà văn Nam Cao, đánh dấu sự phát triển của ngôn ngữ văn học và nghệ thuật văn xuôi hiện đại Việt Nam.Nªu chñ ®Ò cña t¸c phÈm?LCảnh đầu tiên xuất hiện trong tác phẩm Chí Phèo?	15 chữ cái. H Ắ N V Ừ A Đ I V Ừ A C H Ử I5 chữ cái.Khi đi ở tù về Chí Phèo đến nhà Bá Kiến mấy lần?B A L Ầ N11 chữ cáiTruyện ngắn Chí Phèo ban đầu được tác giả đặt tên là gì?C Á I L Ò G Ạ C H C Ũ9 chữ cáiBá Kiến không dùng cách này để biến Chí Phèo thành chỗ “đầy tớ tay chân” trung thành của hắn? C O N N G H I Ệ N5 chữ cáiNgười nào đã làm cho Chí Phèo có ý thức về nhân phẩm của mình sau những năm dài “rạch mặt ăn vạ”?T H Ị N ỞƯƠNGTHI ỆNchµo t¹m biÖt