Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Chí Phèo (Nam Cao) - Thúy Nhài

CHÍ PHÈONam CaoNgười soạn: Thúy NhàiPhạm Thị Thúy Nhài1A. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ TÁC GIẢ:I.Tiểu sử cuộc đời:- Nam Cao (1917-1951): tên thật là Trần Hữu Tri, sinh ra trong một gia đình nông dân, tại làng Đại Hoàng, phủ Lí Nhân, Hà Nam => chất liệu thực để ông sáng tác.- Học hết bậc Thành Chung -> vào Sài gòn -> bệnh nặng -> về quê -> lên Hà Nội dạy học trường tư, sáng tác.Phạm Thị Thúy Nhài2- 1938, tham gia nhóm văn hóa cứu quốc.- 1943 vào Nam Trung Bộ.- 11/1951 ông bị giặc Pháp phục kích và sát hại.* Bề ngoài lạnh lùng ít nói nhưng đời sống nội tâm phong phú, luôn đấu tranh với chính mình để giải thoát khỏi lôi sống tầm thường, đôn hậu và chan chứa yêu thương.Phần mộ của Nam CaoPhạm Thị Thúy Nhài3II. Sự nghiệp văn học:1.Quan điểm nghệ thuật:- Tác phẩm văn học: xuất phát từ đời sống, phục vụ cho đời sống.- Tác phẩm văn học phải có giá trị nhân đạo.- Nhà văn phải luôn luôn sáng tạo.Phạm Thị Thúy Nhài42.Các đề tài chính:a.Người trí thức (nhà giáo, nhà văn):- Chú trọng tới bi kịch “Sống mòn ” ,“chết mòn”.+ Tồn tại chứ không phải sống,+ Họ băn khoăn, đau khổ, dằn vặt vì phải sống trái với ý muốn, hy vọng của mình,Phạm Thị Thúy Nhài5b.Người nông dân:+ Chú trọng tới bi kịch “đói”, bi kịch bị “tha hóa”, bị “lưu manh hóa”.+ Nhận thấy trong sâu thẳm tâm hồn, người nông dân vẫn khao khát được lương thiện.Lão HạcChí Phèo và Thị NởPhạm Thị Thúy Nhài63.Phong cách nghệ thuật:- Luôn hướng tới thế giới nội tâm của con người.- Có biệt tài trong việc miêu tả và phân tích tâm lý.- Viết về cái nhỏ nhặt hằng ngày mà đặt ra những vấn đề có ý nghĩa xã hội to lớn, có tầm triết lí sâu sắc và có giọng văn đặc sắc.Phạm Thị Thúy Nhài7B.TÁC PHẨM CHÍ PHÈO:I.Tìm hiểu chung:1.Tên tác phẩm:- Ban đầu: “Cái lò gạch cũ”=> sự xuất hiện của hiện tượng Chí Phèo: mang tính quy luật.- Khi đem in, NXB đổi “Đôi lứa xứng đôi”.- 1946, in lại trong tập “Luống cày”, Nam Cao đổi lại “Chí Phèo”.Phạm Thị Thúy Nhài82.Chủ đề:Thông qua hình tượng Chí Phèo, nhà văn lên án xã hội tàn bạo đẩy người dân vào kiếp sống đen tối, cướp đi của họ cả hình dáng và tính tình. Đồng thời nhà văn cũng phát hiện và khẳng định bản chất tốt đẹp của họ, ngay cả khi họ đã bị tàn phá hình người và tính người,Phạm Thị Thúy Nhài9II.Đọc hiểu văn bản:1.Làng Vũ Đại:- Hình ảnh thu nhỏ của xã hội nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.- Mâu thuẫn nội bộ:+ Nhiều phe cánh (Bá Kiến, Đội Tảo).+ Thế đất “quần ngư tranh thực”.Các hương líPhạm Thị Thúy Nhài10- Bọn cường hào ác bá tìm mọi cách để đấu đá lẫn nhau.- Với nông dân, bọn chúng cấu kết nhau để đàn áp.- Mâu thuẫn chủ yếu: cường hào và nông dân.Cảnh làng quê Việt Nam xưaPhạm Thị Thúy Nhài112.Bá Kiến:- Đúc kết mấy đời làm tổng lý.-> cáo già, lọc lõi, gian hùng (tiếng quát, tiếng cười rất sang, những câu nói và hành động quỷ quyệt).- Tội ác lớn nhất của Bá Kiến là đẩy những người nông dân lương thiện vào con đường lưu manh hóa.* Bá Kiến là nhân vật điển hình.Nhà Bá KiếnPhạm Thị Thúy Nhài123.Chí Phèo:a.Trước khi gặp Thị Nở:- Xuất thân là một đứa trẻ mồ côi (người thả ống lưon -> bà góa mù -> bác phó cối -> bơ vơ).-> tội nghiệp, sống nhờ vào tình thương của dân làng.- Hai mươi tuổi: canh điền cho Bán Kiến :“hiền như đất” “thật thà quá” -> lòng tự trọng (khi biết mình bị sai một việc không đúng, Chí Phèo “thấy nhục chứ yêu đương gì”, “không thích cái gì người ta khinh”).Phạm Thị Thúy Nhài13- Vì một cơn ghen vu vơ, Bá Kiến đẩy Chí Phèo vào tù. Nhà tù thực dân biến một người lương thiện thành một kẻ lưu manh.- Ra tù: + Tính tình: thay đổi (uống rượu, chửi).+ Hình dáng: thay đổi (SGK/146).- Bá Kiến biến Chí Phèo thành tay sai-> hoàn tất quá trình biến một kẻ lưu manh thành con quỷ dữ.Phạm Thị Thúy Nhài14* Chí Phèo là nạn nhân tội nghiệp của Bá Kiến, mặt khác hắn là quỷ dữ đối với dân làng Vũ Đại, bị cả xã hội làng Vũ Đại xa lánh, ruồng bỏ.Phạm Thị Thúy Nhài15b.Khi gặp Thị Nở:- Lần đầu tiên Chí Phèo tỉnh rượu.+ Cảm nhận những âm thanh của cuộc sống (tiếng chim hót, tiếng người cười nói, tiếng anh thuyền chài).+ Nhớ lại giấc mơ ngày xưa.+ Ý thức hiện tại (tuổi già, bệnh tật, đói nhưng đáng sợ nhất là sự cô đơn hoặc cô độc).+ Buồn (mơ hồ buồn -> nao nao buồn -> khóc).Chí Phèo và Thị NởPhạm Thị Thúy Nhài16- Nhận bát cháo từ tay thị Nở, Chí Phèo thức tỉnh.+ Cháo hành là một món quà quê bình thường, thậm chí lại được nấu từ tay một người đàn bà xấu xí dở hơi nhất trong làng nhưng lại khiến Chí Phèo cảm động, cảm thấy vị cháo rất ngon vì đó là hương vị của tình người.+ Hắn muốn trở lại làm người lương thiện và Thị Nở sẽ mở đường cho hắn (thèm).Phạm Thị Thúy Nhài17* Nam Cao cho 2 người bị gạt ra khỏi lề xã hội tìm đến được với nhau và cứu rỗi linh hồn của nhau -> giá trị nhân đạo.Phạm Thị Thúy Nhài18- Chí Phèo bị cự tuyệt quyền làm người (bà cô thị Nở đại diện cho cả làng Vũ Đại và định kiến XH).- Chí Phèo tuyệt vọng -> uống nhưng càng uống càng tỉnh (thấy hương vị cháo hành như hương vị tình người tưởng chừng cầm chắc trong tay vụt tan biến).- Giết Bá Kiến rồi tự sát -> lời kết án đanh thép XH : phản ánh mâu thuẫn giai cấp không gì giải quyết được.Phạm Thị Thúy Nhài19III.Tổng kết:- Nam Cao là nhà văn hiện thực lớn, nhà nhân đạo chủ nghĩa lớn, có đóng góp quan trọng đối với quá trình hiện đại hóa truyện ngắn và tiểu thuyết Việt Nam nửa đầu thế kỉ XX. Ông có quan điểm nghệ thuật sâu sắc, tiến bộ, đạt được thành tựu xuất sắc về đề tài người trí thức nghèo và người nông dân cùng khổ. Ông đặc biệt quan tâm tới đời sống tinh thần của con người, luôn đau đớn trước tình trạng con người bị rơi vào thảm cảnh sống mòn, bị xói mòn về nhân phẩm, thậm chí bị hủy hoại cả nhân tính.Phạm Thị Thúy Nhài20- Nam Cao là nhà văn có phong cách độc đáo, luôn hướng về thế giới nội tâm của con người, có biệt tài trong việc miêu tả và phân tích tâm lý, viết về cái nhỏ nhặt hằng ngày mà đặt ra được những vấn đề có ý nghĩa xã hội to lớn, có tầm triết lý sâu sắc và có giọng văn đặc sắc.Phạm Thị Thúy Nhài21- Chí Phèo là một kiệt tác của nền văn xuôi Việt nam hiện đại. Qua truyện ngắn này, Nam Cao khái quát một hiện tượng xã hội ở nông thôn Việt Nam trước Cách mạng: một bộ phận nông dân lao động lương thiện bị đẩy vào con đường tha hóa, lưu manh hóa. Nhà văn đã kết án đanh thép cái xã hội tàn bạo đã tàn phá cả thể xác và tâm hồn người nông dân lao động, đồng thời , khẳng định bản chất lương thiện của họ, ngay trong khi họ bị vùi dập mất cả nhân hình, nhân tính. Chí Phèo là một tác phẩm có giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc, mới mẻ.Phạm Thị Thúy Nhài22- Chí Phèo thể hiện tài năng nghệ thuật truyện ngắn bậc thầy của Nam Cao: xây dựng thành công những nhân vật điển hỉnh bất hủ, nghệ thuật trần thuật linh hoạt,tự nhiên mà vẫn nhất quán, chặt chẽ, ngôn ngữ nghệ thuật đặc sắc.Phạm Thị Thúy Nhài23