Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Chiếu cầu hiền (Ngô Thì Nhậm)

CHIẾU CẦU HIỀN(Cầu hiền chiếu) Ngô Thì NhậmI. Tìm hieåu chung: 1. Tác giả:- Ngô Thì Nhậm (1746 - 1803) - Quê quán: làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay thuộc huyện Thanh Trì, Hà Nội)Năm 1775, ông đỗ tiến sĩ, làm quan nhà Lê – Trịnh- Năm 1778, nhà Lê - Trịnh sụp đổ, Ngô Thì Nhậm đi theo phong trào Tây Sơn, được vua Quang Trung tin dùng, giao cho nhiều việc quan trọng. Có đóng góp tích cực cho triều đại Tây Sơn2. Văn bản:a. Hoaøn caûnh saùng taùc:- 1788 Quang Trung tiến quân ra Bắc, tiêu diệt quân Thanh, bè lũ tay sai. Nhà Lê sụp đỗ. - Các sĩ phu Bắc Hà mang nặng tư tưởng trung quân, phản ứng tiêu cực.- Vua Quang Trung giao cho N. T. Nhậm thay lời mình viết Chiếu Cần Hiền.- Kêu gọi những người tài đức ra giúp dân, giúp nướcTƯỢNG ĐÀI QUANG TRUNG - NGUYỄN HUỆDi ảnh được cho là của vua Quang Trung và Đền thờ vua Quang Trung Anh hùng Quang Trungb. Theå loaïi 	- là loại công văn thời xưa dùng để ban bố mệnh lệnh. - mang nội dung nghị luận về những vấn đề quan hệ đến vận mệnh quốc gia.	 - vaên phong trang troïng, lôøi leõ roõ raøng, tao nhaõ. 2. Văn bản:Chieáu: c. Boá cuïc:	 Phaàn 1: Töø ñaàu ñeán “ngöôøi hieàn vaäy”- Phaàn 2: “Tröôùc ñaây  cuûa traãm hay sao?”- Phaàn 3: Coøn laïi3 phaàn:Quy luật xử thế của người hiềnCách ứng xử của sĩ phu Bắc Hà và nhu cầu của đất nước. Ñöôøng loái caàu hieàn cuûa vua Quang TrungII. Ñoïc - hieåu vaên baûn.1. Quy luật xử thế của người hiền:Mở đầu bài chiếu bằng một h/a so sánh: người hiền- ngôi sao sáng ; thiên tử - sao Bắc thần - Viện dẫn Luận ngữ của Khổng Tử: + vừa tạo nên tính chính danh cho bài chiếu,+ vừa đánh trúng vào tâm lí sĩ phu Bắc Hà, + cho thấy vua QT là người có học, biết lễ nghĩa. -> Cách lập luận chặt chẽ, thuyết phục tạo tiền đề cho toàn bộ hệ thống lập luận ở phần sau - Từ quy luật tự nhiên, khẳng định người hiền phụng sự cho thiên tử là một cách xử thế đúng, là lẽ tất yếu, hợp với ý trời.a. Caùch öùng xöû cuûa nho só Baéc Haø:=> cách diễn đạt vùa thể hiện được sự thành tâm, khiêm nhừơng, tha thiết; vừa thể hiện được sự đòi hỏi và cả chút thách thức của vua QT2. Cách ứng xử của sĩ phu BH và nhu cầu của đất nước. - Trước đây (thời loạn): + Bỏ đi ở ẩn, trốn tránh việc đời + Làm quan trong triều: sợ hãi, im lặng, làm việc cầm chừng, không đúng với năng lực-> không đem tài năng cống hiến cho ĐN, “chết đuối trên cạn mà không biết”.Nay (thời đại mới): vẫn chưa có ai tìm đến giúp vua.-> thái độ sống tiêu cựcb. Tính chất của thời đại mới và nhu cầu của đất nước:- Thẳn thắng tự nhận những bất cập của triều đại mới, khéo léo nêu nhu cầu của đất nước- Cách nói vừa khiêm nhừơng tha thiết; vừa kiên quyết khiến người hiền tài ko thể ko thay đổi cách ứng xử.3. Ñöôøng loái caàu hieàn cuûa vua Quang Trung:Đối tượng cầu hiền: quan viên lớn nhỏ, thứ dân trăm họ- Biện pháp & cách thức cầu hiền: + cho phép mọi người có tài năng thuộc mọi tầng lớp trong XH được dâng sớ tâu bày kế sách; + cho phép các quan văn võ tiến cử người có nghề hay nghiệp giỏi ; + cho phép người tài tự tiến cử3. Ñöôøng loái caàu hieàn cuûa vua Quang Trung:Tư tưởng dân chủ, tiến bộ, đường lối rõ ràng cụ thể, dễ thực hiện, chính sách mở rộng, giàu tính khả thi. Vua QT là người có tầm nhìn xa trông rộng cũng như khả năng tổ chức, sắp đặt chính sự, biết giải tỏa những băn khoăn có thể có cho mọi thần dân, khiến họ yên tâm khi tham gia việc nước . Vị vua có tư tưởng tiến bộ4. Nghệ thuật bài chiếu:Bài văn nghị luận mẫu mực:- Lập luận: chặt chẽ, hợp lí, giàu sức thuyết phục.Lời lẽ: mềm mỏng, khiêm nhường nhưng ràng buộc khiến kẻ sĩ phải thấy được trách nhiệm của mình.Từ ngữ, hình ảnh: + Sử dụng nhiều điển cố, hình ảnh ẩn dụ, tượng trưng. + Từ ngữ chỉ không gian: trời, đất, sao gió mây (vũ trụ); triều đường, triều chính, dãy đất văn hiến, trăm họ (nơi cần người hiền tài) Tạo cảm giác trang trọng, thiêng liêng cho lời kêu gọiIII. Tổng kết: Chiếu cầu hiền là một văn kiện quan trọng thể hiện chủ trương đúng đắn của nhà Tây Sơn nhằm động viên trí thức Bắc Hà tham gia xây dựng nước.Bài chiếu được viết với nghệ thuật thuyết phục đặc sắc và thể hiện tình cảm của tác giả đối với sự nghiệp xây dựng đất nước. Ghi nhớ SGK – trang 70CỦNG CỐTrên thực tế, có một số sĩ phu Bắc Hà chẳng những không hợp tác mà còn đứng ra chống lại nhà Tây Sơn nhưng trong bài chiếu không thấy nhắc đến việc đó. Vì sao vậy?Qua bài học ngày hôm nay em có liên hệ ntn với thực tế bản thân mình?DẶN DÒSoạn bài theo câu hỏi Hướng dẫn Đọc thêm của SGKCHUẨN BỊ BÀI ĐỌC THÊM: XIN LẬP KHOA LUẬT - Nguyễn Trường TộLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang Trung