Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Chiều tối (Mộ - Hồ Chí Minh)

CHIỀU TỐI1.Hoàn cảnh sáng tác:Bài thơ được sáng tác mùa thu 1942. Là bài thứ 31/134 bài, trích trong “Nhật kí trong tù”.Bài thơ sáng tác trong hoàn cảnh Bác bị chuyển tù từ nhà lao Thiên Bảo đến nhà lao Tĩnh Tây. I- TIỂU DẪNCHIỀU TỐI2.Thể loại: Thất ngôn tứ tuyệtCHIỀU TỐI I- TIỂU DẪN Quyeän ñieåu quy laâm taàm tuùc thuï, Coâ vaân maïn maïn ñoä thieân khoâng; Sôn thoân thieáu nöõ ma bao tuùc, Bao tuùc ma hoaøn, loâ dó hoàng.Chim moûi veà röøng tìm choán nguû,Choøm maây troâi nheï giöõa taàng khoâng;Coâ em xoùm nuùi xay ngoâ toái,Xay heát, loø than ñaõ röïc hoàng.MộCHIEÀU TOÁIII.ÑOÏC- HIEÅUCHIỀU TỐIChim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,1.Hai câu đầu -Böùc tranh thieân nhieân chieàu toái ñeïp, gôïi buoànHình ảnh: “Quyện điểu”  cánh chim mỏi  quen thuộc, gợi buồn. - Cánh chim có mỏi mệt, nhưng nó cố gắng bay -> Tìm chỗ dừng chân, tá túc.	“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,”CHIỀU TỐIII.ÑOÏC- HIEÅUCoâ vaân maïn maïn ñoä thieân khoângChòm mây trôi nhẹ giữa tầng không;Hình ảnh: + “Coâ vaân” -> “Cô vân” -> Đám mây lẻ loi, cô đơn. + “Maïn maïn” (Từ láy )-> Trôi chậm chạp -> Chuyển động nhẹ nhàng -> Gợi sự êm ả, vắng lặng. => vaïn vaät vaän ñoäng“Coâ vaân maïn maïn ñoä thieân khoâng”	“choøm maây troâi nhẹ giữa tầng khoâng;” Bút pháp cổ điển -> Lấy cái nhỏ bé để tả cái rộng lớn bao la, lấy cái động tả tĩnh, lấy cái hữu hạn tả cái vô hạn -> Đặc sắc của thơ Đường chính là chỗ ấy. 1. Hai caâu thô ñaàu: Böùc tranh thieân nhieân Quyeän ñieåu quy laâm taàm tuùc thuï, Coâ vaân maïn maïn ñoä thieân khoâng CHIỀU TỐIII.ÑOÏC- HIEÅUĐối chiếuTương đồng: - Cánh chim mỏi mệt sau một ngày  Người tù cũng thấm mệt. - Đám mây lẻ loi  Người tù một mình trên đường giải đi.Tương phản: - Cánh chim có mệt mỏi, chòm mây có cô đơn nhưng chúng tự do giữ bầu trời bao la. Người tù mất tự do.=> Baûn dòch chöa chuyeån taûi heát yù thôCHIỀU TỐI	 Hai c©u th¬ mang vÎ ®Ñp cæ ®iÓn, t¶ Ýt mµ gîi nhiÒu, chØ hai nÐt ph¸c häa mµ gîi lªn hån c¶nh vËt. Qua ®ã, thÓ hiÖn b¶n lÜnh kiªn c­êng cña ng­êi chiÕn sÜCHIỀU TỐIII.ÑOÏC- HIEÅU 2. Hai caâu thô sau: Böùc tranh ñôøi soáng con ngöôøi Sôn thoân thieáu nöõ ma bao tuùc, Bao tuùc ma hoaøn, loâ dó hoàng.Dòch thô: Coâ em xoùm nuùi xay ngoâ toái, Xay heát, loø than ñaõ röïc hoàng. -> Lôøi thô coù söï chuyeån maïch ñoät ngoät: Chuyeån thôøi gian,chuyeån caûnh, chuyeån tình.Hình ảnh: Cô thiếu nữ đang xay ngô tối  hình ảnh khỏe khoắn, trẻ trung.“Coâ em xoùm nuùi xay ngoâ toái,”CHIỀU TỐIII.ÑOÏC- HIEÅU §ã lµ sù vËn ®éng tõ bãng tèi ®Õn ¸nh s¸ng hÕt søc khoÎ kho¾n. §ã lµ sù vËn ®éng tõ lôi tµn ®Õn sù sèng, tõ buån ®Õn vui, l¹nh lÏo ®Õn Êm ¸p. “Bao tuùc ma hoøan, loâ dó hoàng”“Xay hết lò than đã rực hồng.” -“ Hång”: Lµ ¸nh s¸ng. lµ niÒm tin to¶ s¸ng bµi th¬. §ã lµ sù tin t­ëng vµo t­¬ng lai, vµo ngµy mai t­¬i s¸ng. Ng­êi ®· gieo vµo lßng ng­êi ®äc mét niÒm tin. “Bao tuùc ma hoøan, loâ dó hoàng”“Xay hết lò than đã rực hồng.” => Ma bao túc, bao túc ma hoàn laùy yù lieân hoaøn , nhịp thơ 4/3  Vận chuyển thời gian tuần hoàn theo vòng xoay của chiếc cối, khi ngô xay xong  Màn đêm buông xuống, lò than rực hống  Hình tượng thơ luôn vận động theo chiều hướng đi lên từ bóng tối ra ánh sáng. -Ngän löa hång hay chÝnh lµ ¸ng s¸ng cña niÒm tin, ¸nh s¸ng cña c¸ch m¹ng. §iÒu nµy gióp nhµ th¬ v­ît lªn trªn hoµn c¶nh khã kh¨n v­¬n tíi mét t­¬ng lai ®Çy søc sèng. CHIỀU TỐIII.ÑOÏC- HIEÅU => Hai câu thơ thể hiện tinh thần dân chủ của Hồ Chí Minh, tư tưởng tình cảm của Người luôn hướng đến cuộc sống, sinh hoạt của con người  Vẻ đẹp của bức chân dung tinh thần tự họa.	CHIỀU TỐIII.ÑOÏC- HIEÅUIII.TỔNG KẾT Bài thơ thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa bút pháp cổ điển và tinh thần hiện đại.Nhà thơ khắc họa bức tranh thiên nhiên đẹp ấm áp tình người, thể hiện tinh thần lạc quan, lòng yêu cuộc sống của 1 thi sĩ cũng là của người chiến sĩ cách mạng.CHIỀU TỐI