Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân) - Tống Ngọc Liên Thanh

iữ tù nhưng lại có tâm hồn nghệ sĩ, ham mê, quý cái đẹp.Khi hay tin mình sắp giữ tên tử tù có tên là Huấn Cao, viên quản ngục có thái độ và tâm trạng như thế nào?- Khi nghe tin mình sẽ canh giữ tử tù có tên Huấn Cao: + Mừng lo lẫn lộn.+ Trằn trọc, muốn biệt đãi Huấn Cao nhưng sợ bị tố giác.→ Kín đáo, thận trọng.Khi đối diện với Huấn Cao, quản ngục có thái độ như thế nào?- Khi đối diện với Huấn Cao: + Nhìn với cặp mắt hiền lành + Biệt nhỡn liên tài. + Kiêng nể tên tử tù.→ Tâm trạng phức tạp, ấp ủ nguyện vọng xin chữ.I. TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Tình huống truyện2. Nhân vật trong truyệna. Nhân vật thầy Thơ lạib. Nhân vật viên quản ngụcb. Nhân vật viên quản ngụcSở nguyện và nỗi khổ tâm nhất của quản ngục là gì? Em nhận xét gì về viên quản ngục ở chi tiết này?- Sở nguyện của quản ngục : có được chữ của Huấn Cao treo trong nhà riêng.- Khổ tâm nhất của quản ngục : có ông Huấn Cao trong tay mà không biết làm sao để xin được chữ. Ông còn lo lỡ Huấn Cao bị hành hình mà không kịp xin chữ thì ân hận suốt đời→ Sở thích thanh cao: chơi thư pháp.→ Ngưỡng vọng, tôn thờ người tài hoa bất chấp luật pháp.→ Nhẫn nhục chờ thời cơ xin chữ. Thanh âm trong trẻo của bản nhạc, cái thuần khiết giữa đống cặn bả. Say mê, trân trọng người tài và cái đẹp I. TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Tình huống truyện2. Nhân vật trong truyệna. Nhân vật thầy Thơ lạib. Nhân vật viên quản ngụcb. Nhân vật viên quản ngụcKhi Huấn Cao khuyên đổi chốn ở, quản ngục phản ứng như thế nào? Em nhận xét gì về chi tiết này?- Khi Huấn Cao khuyên đổi chốn ở: kẻ mê muội này xin bái lĩnh.→ Nhận thức sâu sắc lời khuyên của Huấn Cao, biết phục thiện.→ Quản ngục là một con người yêu cái đẹp, khao khát hướng thiện, biết giữ thiên lương, rất đáng trân trọng.Em kết luận chung gì về viên quản ngục? Tiểu kết :- Một tâm hồn nghệ sỹ tài hoa đã lạc vào chốn nhơ bẩn. Tuy làm nghề thất đức nhưng có một tâm hồn. - Một tấm lòng trong thiên hạ.một âm thanh trong trẻo chen vào giữa một bản đàn mà nhạc luận đều hỗn loạn xô bồ.c. Nhân vật Huấn CaoI. TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Tình huống truyện2. Nhân vật trong truyệna. Nhân vật thầy Thơ lạib. Nhân vật viên quản ngụcb. Nhân vật viên quản ngụcc. Nhân vật Huấn Cao? Tại sao Huấn Cao bị bắt? Vẻ đẹp của hình tượng Huấn cao được thể hiện ở những phương diện nào?  Kẻ cầm đầu cuộc đại nghịch chống triều đình bị bắt giam với án tử hình đang chờ ngày ra pháp trường. Một người nghệ sĩ tài hoa: ? Tìm những chi tiết nói về tài hoa của nhân vật Huấn Cao ?- Qua lời đồn mang tính chất tụng ca: vùng tỉnh Sơn vẫn khen tài viết chữ rất nhanh, rất đẹp.- Qua sở nguyện của quản ngục: Chữ của Huấn Cao đẹp lắm, vuông lắm, có chữ Huấn Cao treo trong nhà là ông mãn nguyện, không có thì hối hận suốt đời.- Bộc lộ trực tiếp qua cảnh cho chữ.? Em nhận xét gì về cái tài của Huấn Cao ? Cái tài của Huấn Cao là cái tài mang tính văn hóa của người trí thức có chí tung hoành, có hoài bão lớn.? Ca ngợi tài của Huấn Cao, nhà văn thể hiện quan niệm và tư tưởng nghệ thuật gì của mình? Ca ngợi tài của Huấn Cao, nhà văn thể hiện quan niệm và tư tưởng nghệ thuật của mình:- Kính trọng, ngưỡng mộ người tài.- Trân trọng nghệ thuật thư pháp cổ truyền của dân tộc. Một con người có khí phách hiên ngang, bất khuất :c. Nhân vật Huấn CaoI. TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Tình huống truyện2. Nhân vật trong truyệna. Nhân vật thầy Thơ lạib. Nhân vật viên quản ngụcc. Nhân vật Huấn Cao? Có người cho rằng Huấn Cao không chỉ là một nghệ sĩ mà còn là một người anh hùng với khí phách hiên ngang bất khuất? Hãy chứng minh?- Là thủ lĩnh của phong trào khởi nghĩa chống lại triều đình.- Ngay khi đặt chân vào nhà ngục:+ Trước câu nói của tên lính áp giải: không thèm để ý, không thèm chấp.+ Thản nhiên rũ rệp trên thang gông Đó là khí phách, tiết tháo của nhà Nho uy vũ bất năng khuất.- Khi được viên quản ngục biệt đãi: “Thản nhiên nhận rượu thịt” như “việc vẫn làm trong cái hứng bình sinh”  Phong thái tự do, ung dung, xem nhẹ cái chết.- Trả lời quản ngục bằng thái độ khinh miệt “Ngươi hỏi ta muốn gì ...vào đây”. Không quy luỵ trước cường quyền.? Em nhận xét gì về khí phách anh hùng của Huấn Cao ? Tác giả đã dùng nghệ thuật gì để miêu tả khí phách của Huấn Cao ? Một con người có khí phách hiên ngang, bất khuất :c. Nhân vật Huấn CaoI. TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Tình huống truyện2. Nhân vật trong truyệna. Nhân vật thầy Thơ lạib. Nhân vật viên quản ngụcc. Nhân vật Huấn Cao Đó là khí phách của một người anh hùng.Coi thường cái chết, Mặc dù đang chờ ngày ra chặt đầu, vẫn nguyên vẹn tư thế ung dung, đường hoàng, không biết cúi đầu trước quyền lực và đồng tiền.  Nhân vật được giới thiệu gián tiếp. Mới Văn kỳ thanh bất kiến kỳ hình mà Quản ngục đã tâm phục Huấn Cao - đó là cách miêu tả lấy xa nói gần, lấy bóng lộ hình. Một con người có “thiên lương trong sáng ”c. Nhân vật Huấn CaoI. TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Tình huống truyện2. Nhân vật trong truyệna. Nhân vật thầy Thơ lạib. Nhân vật viên quản ngụcc. Nhân vật Huấn Cao? Em hiểu thế nào là thiên lương ? Thiên lương của Huấn Cao được tác giả thể hiện qua những chi tiết nào ?- Trọng nghĩa, khinh lợi, chỉ cho chữ những người tri kỉ. “Không vì vàng ngọc hay quyền thế mà ép mình viết câu đối bao giờ”, và chỉ mới cho chữ “ba người bạn thân”- Khi chưa biết tấm lòng của quản ngục: xem y là kẻ tiểu nhân, đối xử coi thường, cao ngạo.- Khi biết tấm lòng của quản ngục: + Cảm nhận được “Tấm lòng biệt nhỡn liên tài” và hiểu ra “Sở thích cao quý” của quản ngục+ Huấn Cao nhận lời cho chữ ? Tại sao Huấn Cao lại cho chữ quản ngục? Điều đó nói lên vẻ đẹp gì trong con người ông? Huấn Cao và quản ngục đều là những người biết trân trọng cái tài và quý cái đẹp.? Nêu cảm nhận của em về câu nói của Huấn Cao với quản ngục “Thiếu chút nữa ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ”?- Câu nói của Huấn Cao: “ Thiếu chút nữa ... trong thiên hạ”  Sự trân trọng đối với những người có sở thích thanh cao, có nhân cách cao đẹp. Một con người có “thiên lương trong sáng ”c. Nhân vật Huấn CaoI. TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Tình huống truyện2. Nhân vật trong truyệna. Nhân vật thầy Thơ lạib. Nhân vật viên quản ngụcc. Nhân vật Huấn Cao? Em nhận xét gì về Huấn Cao ở phương diện này ? Nhân cách trong sáng, trọng nghĩa khinh lợi, có tài có tâm, coi khinh tiền bạc và quyền thế. Huấn Cao không chỉ là một nghệ sỹ tài hoa, mà còn là hiện thân của cái tâm kẻ sỹ. Có tấm lòng biệt nhỡn liên tài, một thiên lương cao cả.? Em kết luận gì về con người Huấn Cao ? Qua nhân vật Huấn Cao, em liên tưởng đến nhân vật nào trong lịch sử ?Tiểu kết Hình tượng Huấn Cao trọn vẹn và hoàn hảo bởi một cảm hứng lãng mạn, một bút pháp lý tưởng hoá của Nguyễn Tuân. Một cốt cách: Nhất sinh đệ thủ bái hoa mai. Huấn Cao gợi người đọc nghĩ đến Cao Bá Quát-một danh sĩ đời Nguyễn-cầm đầu cuộc khởi nghĩa Mĩ Lương chống triều đình Tự Đức bị thất bại: Nhất sinh đệ thủ bái hoa mai.I. TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Tình huống truyện2. Nhân vật trong truyện3. Cảnh cho chữ3. Cảnh cho chữ? Em nhận xét gì về cảnh cho chữ này ?- Là “một cảnh tượng xưa nay chưa từng có”.? Tại sao tác giả lại nói cảnh cho chữ này là « một cảnh tượng xưa nay chưa từng có » ? Nghệ thuật đặc sắc trong đoạn tả này là gì ?Nơi sáng tạo nghệ thuậtNơi tiếp nhận nghệ thuật+ Nhơ bẩn, thiên lương cao cả lại tỏa sáng nơi cái ác và bóng tối đang tồn tại, trị vì.+ Tử tù – một nghệ sĩ – một anh hùng, mang vẻ đẹp uy nghi, lẫm liệt+ Nhơ bẩn, thiên lương cao cả lại tỏa sáng nơi cái ác và bóng tối đang tồn tại, trị vì.+ Người nhận là ngục quan, kẻ có quyền hành lại khúm núm, sợ sệt. Ngòi bút sắc sảo của Nguyễn Tuân vừa hiện thực vừa lãng mạn đã dựng lên sự đối lập giữa bóng tối và ánh sáng, giữa cái thiện và cái ác, giữa cái cao cả và thấp hèn.I. TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Tình huống truyện2. Nhân vật trong truyện3. Cảnh cho chữ3. Cảnh cho chữ? Em cảm nhận gì về chi tiết « mùi thơm ở chậu mực bốc lên » và « lửa đóm cháy rừng rực, lửa rụng xuống nền đất ..........nghe xèo xèo » ?- Mùi thơm của mực chính là mùi thơm của thiên lương đang bốc lên.- Ánh lửa thiên lương đang len lõi dập tắt cái ác, cái tàn bạo.? Nêu ý nghĩa cảnh cho chữ? Qua đó, Nguyễn Tuân muốn gửi gấm điều gì? Cái đẹp được sản sinh ra từ mãnh đất chết nhưng không thể tồn tại với cái xấu, cái ác. Cái đẹp có sức mạnh cảm hóa con người. Sự chiến thắng của cái tài, cái đẹp, của nhân cách cao thượng đối với cái xấu, cái ác, cái thấp hèn. Nguyễn Tuân muốn thể hiện niềm tin vào con người và đưa ra tuyên ngôn: cái đẹp phải gắn với cái thiện, người nghệ sĩ trước hết phải có thiên lương.I. TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Tình huống truyện2. Nhân vật trong truyện3. Cảnh cho chữ3. Cảnh cho chữ? Em kết luận gì về cảnh cho chữ này ?Tiểu kết- Trong chốn ngục tù ấy cái đẹp, cái thiện, cái cao cả đã chiến thắng và toả sáng. Đây là việc làm của kẻ tri âm dành cho người tri kỷ, của một tấm lòng đền đáp một tấm lòng. Cái tâm đang điều khiển cái tài, cái tâm cái tài đang hoà vào nhau để sáng tạo cái đẹp.- Đây không phải là cảnh cho chữ, viết chữ, mà là cảnh truyền ngôi thọ giáo, trao chúc thư hay một mật ước thiêng liêng nhất. Ranh giới tội phạm - cai ngục đã bị xoá bỏ, chỉ còn lại những người bạn tri âm tri kỷ đang quây quần xung quanh cái đẹp của tình đời và tình người.I. TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢNIII. Chủ đề và tư tưởng tác phẩmIII. CHỦ ĐỀ VÀ TƯ TƯỞNG TÁC PHẨM? Nêu chủ đề và tư tưởng tác phẩm 1. Chủ đề: Vẻ đẹp của hình tượng nhân vật Huấn Cao. Qua đó thấy được sức sống mãnh liệt của nét đẹp truyền thống.2. Tư tưởng tác phẩm: Dù thực tại có tối tăm tàn bạo đến đâu cũng không thể tiêu diệt được cái đẹp. Cái đẹp bất khả chiến bại. Niềm tin mãnh liệt thuộc về chủ nghĩa nhân văn sáng giá của nghệ thuật Nguyễn Tuân, đó là một lối sống, một nhân cách, một mẫu người.IV. Kết luận: IV. KẾT LUẬN(Ghi nhớ SGK) CỦNG CỐ  Em cảm nhận gì về nhân vật Huấn Cao ? Em suy nghĩ gì về cách kết thúc truyện của Nguyễn Tuân ?DẶN DÒHọc bài, soạn bài « Luyện tập thao tác lập luận so sánh » TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ HẾTXIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN THẦY CÔ VÀ CÁC EM ĐÃ THEO DÕI!