Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Hai đứa trẻ (Thạch Lam)

Hai Đứa TrẻI.GiỚI THIỆU CHUNG 1.Tác giả - Thạch Lam ( 1910 – 1942) tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh ( sau đổi thành Nguyễn Tường Lân ), sinh tại Hà Nội .Trong 1 gia đình công chức quan lại có 7 anh em Nguyễn Tường Thụy, tổng giám đốc bưu điện Nguyễn Tường Cẩm, kỹ sư canh nông, giám đốc báo Ngày Nay Nguyễn Tường Tam, tức nhà văn Nhất Linh Nguyễn Tường Long, tức nhà văn Hoàng Đạo Nguyễn Thị Thế Nguyễn Tường Lâm (Vinh), tức nhà văn Thạch Lam Nguyễn Tường Bách, bác sĩ Nhất Linh và Hoàng đạo đều là thành viên Tự lực văn đoànÔng học ở Hà Nội, sau khi đỗ Tú tài phần thứ nhất, ông ra làm báo và viết văn-Ông có quan niệm văn chương lành mạnh tiến bộ và có biệt tài truyện ngắn .Ông thường viết về những truyện không có chuyện, chủ yếu khai thác thế giới nội tâm nhân vật với những xúc cảm mong manh mơ hồ trong cuộc sống hằng ngày.Mỗi truyện của Thạch Lam như 1 bài thơ trữ tình, giọng điệu điềm đạm nhưng chứa đựng bao tình cảm mến yêu chân thành và sự nhạy cảm của tác giả trước những biến thái của cảnh vật và lòng người. Văn Thạch Lam trong sáng ,giản dị mà thâm trầm sâu sắcTác phẩm chính Các tập truyện ngắn Gió đầu mùa (1937) , Nắng trong vườn(1938), Sợi tóc (1942) ; tiểu thuyết Ngày mới(1939) ; tập tiểu luận Theo dòng (1941) ; tùy bút Hà Nội băm sáu phố phường (1943).Nhà Văn Thạch LamNguyễn Tường Tam- Nhất LinhNguyễn Tường Long - Hoàng Đạo2, Tóm tắt nội dung Truyện viết về cuộc sống tăm tối nghèo nàn của những người lao động nghèo ở 1 phố huyện bé nhỏ. CHị em Liền và An được cha mẹ giao cho trong nom 1 cửa hàng tạp hóa nhỏ . Cũng như những người dân phố huyện, chị em Liên vừa bán hàng , vừa trông chờ chuyến tàu đêm từ Hà Nội về. Chuyến tàu mang 1 chút ánh sáng của Hà Nội ầm ầm chạy vụt qua ròi im tiếng trong màn đêm sâu thẳm. Phố huyện và chị em Liên chìm dần vào giấc ngủ yên tĩnh . Nhận xét : Đây là truyện có cốt truyện đơn giản. Gần như không có chuyện nhưng có sức gợi cảm sâu sắc. Giọng văn nhẹ nhàng trong sáng gợi cảmII. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN1.Cảnh phố huyện lúc cuối chiềuThời gian Thời gian chiều tối : thời gian kết thúc của 1 ngày và mở ra đêm tốiTruyện được mô tả trong 1 không gian tĩnh nhưng thời gian động : hoàng hôn  Đêm  Đêm khuya vì thế cảnh mỗi lúc 1 tối hơn  thời gian hòa quyện không gian tạo nên 1 thế giới nghệ thuật riêng. Thế giới của nội tâm B) Không gian nơi phố huyện_ Cảnh chiều tàn đi dần vào màn đêm tối được thu hẹp trong 1 không gian bé nhỏ của phố huyện nghèo_ Không gian yên tĩnh , êm đềm của buổi chiều quê, “ một buổi chiều êm ả như ru” đang chuyển vào đêm_ Đêm mùa hạ êm như nhung và thoảng qua gió mátÂm thanh : “Tiếng trống thu không báo hiệu ngày tàn , Tiếng ếch cầm canh rời rạc điểm nhịp cdhho cuộc sống nặng nề trôi ,tiếng dế tiếng ếch tiếng côn trùng của cuộc sống dân dã. Tiếng đàn bầu bật trong yên lặng  âm thanh gợi nỗi niềm xao xác trong lòng ngườiKhông gian vừa có vẻ đẹp thơ mộng vừa có vẻ buồn xao xácKhông gian toàn cảnh nơi phố huyện chìm ngập trong bóng tối (không gian rộng ) đối lập với không gian chập chờn, mờ ảo của ánh sáng quanh những ngọn đèn( không gian hẹp)_Ánh sáng : + Đèn của chị Tý : Quầng sáng + Bếp lửa bác Siêu : Chỉ là 1 chấm lửa nhỏ và vàng lơ lững đi trong đêm tối . + Ngọn đèn của Liên : từng hột sáng thưa thớt_Bóng tối + Bóng tối đến với tiếng trống thu không trên chòi cao + Bóng tối đến với đám mây hồng như hòn than sắp tàn + Bóng tối đến với dãy tre làng đen lại + Bóng tối đến với tiếng muỗi bay vo ve + Bóng tối bao trùm phố huyện : trên đường ra sông ra chợ và các ngõ vào làng + Bóng tối về khuya như đặc lạiNhận xét : ánh sáng le lói hiếm hoi đối nghịch với đêm tối mênh mông  Bóng tối như 1 nỗi ám ảnh , vượt qua ranh giới tự nhiên. Thâm nhập luồn lách bám sát vào cảnh vật, con người đè nặng thấm vào tâm hồn con người , gợi nỗi buồn sâu lắng Không gian nghệ thuật là không gian bóng tối , gợi cảm xúc cho người đọc C) Con người Chợ đã vãn từ lâu, mấy đứa trả con nhà nghèo còn nhặt nhạnh thanh nứa thanh tre hay bất cứ thứ gì có thể dùng được của các người bán hàng để lại Mẹ con chị Tý dọn hàng nước nghèo nàn Chị em Liên chuẩn bị đóng cửa hàng “đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần”Bác Siêu gánh phở đi bán , bóng bác mênh mang ngả 1 vùng dài xuống đất Bà cụ Thi lảo đảo bước đi trong bóng tối Gia đình bác Sẩm trên manh chiếu hẹp trải dưới đấtNhận xét :Những thân phận , những con người bé nhỏ sống lay lắt đang héo mòn hiện lên trong bức tranh nghèo nàn ,tồi tàn nơi phố huyện tăm tối Nhịp sống của họ cứ lặp đi lặp lại ngày này sang ngày khác, đơn điệu mệt mỏi lam lũ buồn tẻ, quẩn quanh trong cái nghèo túng nhưng họ vẫn hy vọng “Chừng ấy người bóng tối mong đợi cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khó của họ”2/ Hình ảnh chị em Liên Hoàn cảnh-Cha mất việc , mẹ làm hàng xáo, kinh tế gia đình sa sút-Chuyển từ Hà Nội về phố huyện nghèo sinh sống-Chị em Liên được giao trông coi cửa hàng tạp hóa nhỏ thuê lại của người lhác  Liên là người con gái hiếu thảo đảm đang Chị em Liên đã hòa nhập vào cuộc sống nơi phố huyện, đã quen cảnh sống tăm tối ,nghèo túng nơi đây, khác hẳn lối sống ở Hà Nộib) Tâm trạng_Liên cảm thương cho những người nghèo mà đêm nào Lien cũng nhìn thấy chị Tý, bác Sẩm, bả cụ Thi, những đứa trẻ ở chợLiên là người con gái giàu tình thương, biết suy nghĩ, hay trầm tư trước cảnh đời mà Liên bắt gặp_Liên cảm nhận được cảnh tăm tối mà Liên và những người xung quanh đang sống, đắm chìm trong bóng tối, chị em Liên mướn quân đi thực tại xót xa” An và Liên lặng ngước mắt lên các vì sao để tìm sông Ngân Hà và con Vịt theo sau ông Thần NôngChị em Liên luôn hoài niệm về quá khứ xa xưa, êm đềm ở Hà Nội “Liên nhớ lại khi ở Hà Nội, chị được hưởng thức quà ngon lạ, bấy giờ mẹ Liên nhiều tiền, được đi chơi bờ hồ uống những cốc nước lạnh xanh đỏ” ; còn bây giờ: “Phở của bác Siêu là món quà xa xỉ, 2 chị em không bao giờ mua được”Đêm nào 2 chị em cũng cố thức để chờ đoàn taù đi qua-chuyến tàu đêm, hoạt động cuối cùng của đêm khuya, mang lại 1 chút ánh sáng và âm thanh rộn rã của Hà Thành hoa lệ cho phố huyện nghèo tăm tốib) Đối với dân phố huyện_Con tàu mang đến cho phố huyện 1 thế giói khác,thế giới với ánh sáng xa lạ của thị thành cho dù ánh sáng ấy chỉ thoáng vụt qua trong giây lát cũng đẻu để đem lại 1 chút dư vị dư âm khác lạ_Âm thanh của đoàn tàu dù thoáng qua cũng đủ sức át đi trong chốc lát không khí buồn tẻ của phố huyện_ Khi đoàn tàu đã đi qua, phố huyện lại chìm trong bóng tối nhưng sự chờ đợi và hy vọng vẫn còn âm vang, ngày này qua ngày khác.3) Ý nghĩa hình ảnh đoàn tàu a/ Đối với chị em Liên _Con tàu mang đến thế giới của kỉ niệm, đánh thức trong chị em Liên hình ảnh đẹp của quá khứ, mang đến cho Liền nguồn sáng lấp lánh khác hẳn nguồn sáng hiu hắt của phố huyện_Chị em Liên chờ đợi tàu không phải để bán thêm hàng mà vì muốn được nhìn thấy 1 thế giới khác sôi động sang trọng hơn, vì thế việc chờ tàu đem lại niềm vui cho 2 chị emChờ đợi tàu trở thành 1 như cầu có thể khỏa lấp những khoảng trống mênh mông trong tâm hồn Liên, giúp Liên nhìn thấy rõ hơn, sâu hơn cuộc sống phủ đầy bóng tối nơi phố huyệnCon tàu tác động vào lòngngười 1 ấn tượng mạnh mẽ, đưa phố huyện ra khỏi cảnh sống tù đọng u uẩn –dù chỉ trong chốc lát  chờ đợi con tàu trở thành nhu cầu không thể thiếu của người dân phố huyện. Chờ đợi đoàn tàu chính là niềm vui niềm an ủi niềm hy vọng-dẫu còn mơ hồ về 1 ngày mai tươi sáng; là khát vọngsống mạnh liệt chợt bùng lên trong tâm hồn những con người nghèo khổ  Thạch Lam đã nhìn thấy và mô tả được khát vọng sống ẩn chứa sâu trong tâm hồn người lao động nghèo khổ Bằng tình cảm và tầm lòng nhân hậu của mình, Thạch Lam đã thể hiện 1 cách nhìn trongtrẻo,nhẹ nhàng và sâu lắng về người lao động nghèo,đặc biệt là trẻ thơ4/Chủ đềTác phẩm thể hiện tấm lòng yêu mến và trân trọng của Thạch Lam với những người lao động nghèo khổ, lam lũ quanh năm và khát vọng mơ hồ của những đứa trẻ 3/ Tổng kếtTác phẩm thể hiện tâm hồn nhân ái, nồng hậu sâu kín của Thạch Lam đối với những kiếp người nghèo khổ tăm tốiThể hiện phong cách nghệ thuật độc đáo của Thạch Lam : Truyện không có cốt truyện rõ ràng,thiên về khai thác thế giới nội tâm,hành vi,hành văn nhẹ nhàng mềm mại;có sự đan cài của chất hiện thực,chất trữ tình,chất tương phản tạo cho tác phẩm có sức hút đặc biệt.