Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Hai đứa trẻ (Thạch Lam)

Lân. - Là cây bút văn xuôi chủ chốt của Tự lực văn đoàn nhưng tư tưởng thẩm mĩ của Thạch Lam lại theo một lối riêng.- Thế giới nhân vật thường là những con người cơ cực, bần cùng và bế tắc  tính nhân đạo.- Khung cảnh của truyện thường là phố huyện nghèo nàn, tỉnh lẻ  tính hiện thực.- Bày tỏ tấm lòng yêu mến cảnh thôn dã quê hương  tính dân tộc. * Phong cách nghệ thuật:- Là một cây bút văn xuôi lãng mạn có sở trường về truyện ngắn.- Văn Thạch Lam trong sáng giản dị mà thâm trầm, sâu sắc.- Khám phá, khai thác đời sống nội tâm, chất thơ - Viết những truyện không có cốt truyện mà thiên về tâm trạng Dựng cảnh rất tỉ mỉ, lời văn nhẹ nhàng, miêu tả thiên nhiên tinh tế.* Tác phẩm tiêu biểu : Gió đầu mùa, Nắng trong vườn, Ngày mới  * Xuất xứ: In trong tập truyện ngắn “Nắng trong vườn” (1938)* Đại ý: Bức tranh chân thật và cảm động về cuộc sống ở một phố huyện xa xôi hẻo lánh, hằng đêm có một chuyến tàu chạy ngang trong niềm mong đợi của những người dân nơi ấy.I. TÌM HIỂU CHUNG :1. Tác giả2. Tác phẩm:Phố huyện Hoàng hôn Đêm tối Về khuya Không gian tĩnh Thời gian động Bóng tối Tĩnh lặng Nhàm chán Ánh sáng Chuyển động Huyên náo Chủ đề của thiên truyện > Sinh hoạt đời thường đã chấm dứt  vắng vẻ, đìu hiu. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN:1.2. Cảnh phố huyện trong đêm tối: Miêu tả qua sự tương phản giữa bóng tối với ánh sáng: Dùng ánh sáng để tả bóng tối, sự có mặt của những thứ ánh sáng nhỏ nhoi ấy càng khiến cho bóng đêm trở nên dày đặc và mênh mông hơn. Bóng tối từng bước đậm dần, phủ trùm lên cả phố huyện + Đêm im ắng, vắng lặng “một đêm mùa hạ êm như nhung ”.+ Đêm ngập tràn bóng tối “đường phố và các ngõ con dần dần chứa đầy bóng tối”. Ánh sáng mờ nhạt, leo lét: ánh mặt trời tắt, ánh sáng còn lại ở những ngọn đèn. Rồi yếu hơn, chỉ còn là ánh đom đóm trên đồng và ánh sao yếu ớt giữa thinh không><II. TÌM HIỂU VĂN BẢN:1. Bức tranh thiên nhiên, cảnh vật nơi phố huyện1.1. Cảnh phố huyện lúc ngày tàn2. Bức tranh cuộc sống của người dân nơi phố huyện:+ Mấy đứa trẻ ở ven chợ  tìm sự sống từ những cái mà người ta đã bỏ đi.+ Mẹ con chị Tí với hàng nước nghèo nàn, ế ẩm  cuộc sống lây lất, cầm chừng.+ Bác Siêu với gánh phở – một thứ quà xa xỉ đối với người dân ở cái huyện nhỏ.+ Vợ chồng bác xẩm góp chuyện bằng mấy tiếng đàn bầu bật trong yên lặng.+ Bà cụ Thi có một cuộc đời không rõ ràng, ẩn chứa sự u uất trong cõi lòng Ngửa cổ  uống một hơi cạn sạch. Lảo đảo bước ra ngoài. Đi lần vào bóng tối. Tiếng cười khanh khách + Chị em Liên được mẹ giao trông coi một “cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu” buôn bán ế ẩm “ngày phiên mà bán hàng cũng chẳng ăn thua gì”.Sản phẩm của nhịp sống mòn mỏi, quẩn quanh II. TÌM HIỂU VĂN BẢN:1. Bức tranh thiên nhiên, cảnh vật nơi phố huyện:CÂU HỎI THẢO LUẬNTrong số những người dân nghèo khổ ấy, theo em ai là người đáng thương nhất? Vì sao?2. Bức tranh cuộc sống của người dân nơi phố huyện:+ Mấy đứa trẻ ở ven chợ  tìm sự sống từ những cái mà người ta đã bỏ đi.+ Mẹ con chị Tí với hàng nước nghèo nàn, ế ẩm  cuộc sống lây lất, cầm chừng.+ Bác Siêu với gánh phở – một thứ quà xa xỉ đối với người dân ở cái huyện nhỏ.+ Vợ chồng bác xẩm góp chuyện bằng mấy tiếng đàn bầu bật trong yên lặng.+ Bà cụ Thi có một cuộc đời không rõ ràng, ẩn chứa sự u uất trong cõi lòng Ngửa cổ  uống một hơi cạn sạch. Lảo đảo bước ra ngoài. Đi lần vào bóng tối. Tiếng cười khanh khách + Chị em Liên được mẹ giao trông coi một “cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu” buôn bán ế ẩm “ngày phiên mà bán hàng cũng chẳng ăn thua gì”. Bức tranh xã hội thu nhỏ nơi phố huyện, cuộc sống vất vả, khốn khó như kéo lê cuộc đời mình trong bóng tối, không có được chút ánh sáng của ngày mai. Sản phẩm của nhịp sống mòn mỏi, quẩn quanh II. TÌM HIỂU VĂN BẢN:1. Bức tranh thiên nhiên, cảnh vật nơi phố huyện:3. Hình ảnh chuyến tàu đêm – ước vọng mơ hồ của con người nơi phố huyện:II. TÌM HIỂU VĂN BẢN:1. Bức tranh thiên nhiên, cảnh vật nơi phố huyện2. Bức tranh cuộc sống của người dân nơi phố huyệnCÂU HỎI THẢO LUẬNHình ảnh đoàn tàu là hình ảnh có ý nghĩa nghệ thuật, hãy tìm các chi tiết miêu tả đoàn tàu?3. Hình ảnh chuyến tàu đêm – ước vọng mơ hồ của con người nơi phố huyện:- Đoàn tàu được miêu tả tỉ mỉ, chi tiết: tàu sắp đến  tàu đến  tàu đi vào đêm tối qua các yếu tố âm thanh và ánh sáng.+ Ánh sáng của các toa đèn, tay vịn bằng đồng và kền  xóa đi phần nào cái bóng đêm bao trùm phố huyện dù chỉ trong giây lát.+ Âm thanh của tiếng còi tàu, tiếng xe rít mạnh vào ghi tiếng ồn ào của hành khách  một sức sống mới át đi bản hòa tấu đơn điệu buồn tẻ, ngưng đọng của phố huyện. Nét tương phản giữa đoàn tàu – phố huyện: Đoàn tàu đem đến sự thay đổi trong chốc lát, tượng trưng cho một thế giới mới  Biểu tượng của nhu cầu tinh thần, là niềm vui duy nhất của phố huyện, đến nhanh rồi đi nhanh, trả lại cho phố huyện cái đêm tối mênh mang, yên lặng. Đoàn tàu Sáng trưng Náo nhiệt Sang trọng Cuộc sống sinh động Tối tăm Tĩnh lặng Nghèo nàn Phố huyệnCuộc sống đơn điệuII. TÌM HIỂU VĂN BẢN:1. Bức tranh thiên nhiên, cảnh vật nơi phố huyện2. Bức tranh cuộc sống của người dân nơi phố huyệnII. TÌM HIỂU VĂN BẢN:1. Bức tranh thiên nhiên, cảnh vật nơi phố huyện2. Bức tranh cuộc sống của người dân nơi phố huyện3. Hình ảnh chuyến tàu đêm – ước vọng mơ hồ của con người nơi phố huyện4. Tâm trạng của nhân vật Liên:CÂU HỎI THẢO LUẬNPhân tích tâm trạng của Liên trước cảnh thiên nhiên và cuộc sống nơi phố huyện?4. Tâm trạng của nhân vật Liên:- Cuộc sống cơ cực nghèo khổ đã cướp đi sự hồn nhiên của tuổi thơ ở chị em Liên- Cảnh chiều tàn và cuộc sống tối tăm bế tắc đã gợi lên một nỗi buồn thấm thía trong tâm hồn Liên- Liên xót xa, cảm thông, với những kiếp người cơ cực  tấm lòng nhân ái - Muốn trốn tránh, quên đi hiện thực “An và Liên lặng ngước mắt nhìn” nhưng rồi phải trở về hiện thực xót xa “lại cúi đầu về mặt đất”. - Liên cảm nhận được “mùi riêng của đất, quê hương này”. * Tâm trạng chờ đợi đoàn tàu của chị em Liên:+ “Liên và em cố thức vì muốn được nhìn chuyến tàu, hoạt động cuối cùng của đêm khuya”.+ “Liên dắt em đứng dậy để nhìn đoàn xe vụt qua  còn nhìn theo cái chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng, xa xa mãi rồi khuất sau rặng tre”. Đoàn tàu mang đến kỷ niệm về Hà Nội sáng đẹp Chờ đợi đoàn tàu để được mơ ước một cuộc sống tốt hơn, sinh động hơn. Liên là một đứa trẻ giàu tình thương, nhiều suy tư lo lắng biết ước mơ trong cuộc sống. Chính đời sống nội tâm của Liên đã làm nên chất thơ của truyện. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN:1. Bức tranh thiên nhiên, cảnh vật nơi phố huyện2. Bức tranh cuộc sống của người dân nơi phố huyện3. Hình ảnh chuyến tàu đêm – ước vọng mơ hồ của con người nơi phố huyện4. Tâm trạng của nhân vật Liên5. Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” – Bài ca về thiên nhiên đất nước:CÂU HỎI THẢO LUẬNThiên truyện còn là bài ca về quê hương, thiên nhiên, đất nước. Hãy phân tích một số biểu hiện trong tác phẩm để chứng minh? 5. Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” – Bài ca về thiên nhiên đất nước: Thiên truyện phác hoạ nên bức tranh quê hương gần gũi, thơ mộng, gợi cảm:+ “Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào ”+ “Trời đã bắt đầu đêm, một đêm mùa hạ êm như nhung và thoảng qua gió mát”.- Các nhân vật luôn gắn bó với thôn dã  Chỉ mới gặp “mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn với mùi cát bụi quen thuộc”, chị em Liên đã “tưởng là mùi riêng của đất, của quê hương này”.- Hai đứa trẻ sống hòa hợp, gần gũi với thiên nhiên, phát hiện những biến chuyển tinh tế của nó: “An và Liên lặng ngước mắt nhìn các vì sao để tìm sông Ngân Hà và con vịt theo sau ông Thần Nông”. Tâm hồn chúng có sự giao hòa với cây cỏ quê hương “Qua kẽ lá của cành bàng, ngàn sao vẫn lấp lánh  Tâm hồn Liên yên tĩnh hẳn có những cảm giác mơ hồ không hiểu”. Dưới ngòi bút Thạch Lam, những cảnh vật quen thuộc quanh ta bỗng trở nên gợi cảm biết bao, góp phần khơi gợi lòng yêu quê hương đất nước ở mỗi con người Việt Nam. I. Tìm hiểu chung:II. Tìm hiểu văn bản:Bức tranh thiên nhiên, cảnh vật nơi phố huyện:Bức tranh cuộc sống của người dân nơi phố huyện:Hình ảnh chuyến tàu đêm – ước vọng mơ hồ của con người nơi phố huyện:Tâm trạng của nhân vật Liên: Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” – Bài ca về thiên nhiên đất nước: III. Tổng kết : - Sử dụng những hình ảnh, chi tiết, đời thường, truyện không có cốt truyện, tả cảnh tỉ mỉ công phu, quan sát tinh tế, lời văn giàu hình ảnh, biểu cảm. - Ngòi bút nhà văn Thạch Lam đã đi sâu vào việc khai thác thế giới nội tâm gởi gắm tình cảm, suy nghĩ và cái nhìn nhân đạo của mình qua việc tái hiện cuộc sống nghèo khổ, bế tắc mang trong đó những ước mơ nhỏ bé của người dân trước Cách mạng tháng Tám. HAI ĐỨA TRẺThạch Lam