Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Hầu trời (Tản Đà)

HẦU TRỜITAÛN ÑAØLàm việc nhómNhóm 1 :Đọc sách giáo khoa: phần tiểu dẫn. Hãy tóm tắt tiểu sử Tản ĐàNhóm 2: Em hãy kể tên một số tác phẩm của Tản Đà mà em biếtNhóm 3: Đọc và tìm bố cục bài thơ Hầu trời.Nhóm 4: Đọc và nhận xét về giọng điệu thơ.I/ Tìm hiểu chung :1/ Tác giả Tản Đà : -Sinh ra trong buổi giao thời, Tản Đà là “con người của hai thế kỷ” (kể cả về học vấn, lối sống và văn chương).- Là một người có cá tính :+ Xuất thân trong gia đình quan lại phong kiến nhưng lại sống theo phương thức của tư sản thành thị.+ Học chữ Hán nhưng lại viết văn bằng chữ Quốc ngữ và ham học để tiến kịp thời đại.+ Là nhà nho nhưng ít chịu khép mình trong khuôn phép nho gia. Tản Đà ( 1889-1939)- Phong caùch thô vaên: + Laõng maïn, bay boång, vöøa phoùng khoùang, ngoâng ngheânh, vöøa caûm thöông, öu aùi. + Coù theå xem thô vaên oâng nhö moät gaïch noái giöõa hai thôøi ñaïi vaên hoïc cuûa daân toäc: trung ñaïi vaø hieän ñaïi. + Taùc phaåm tieâu bieåu: ( sgk)Company Logowww.themegallery.comTham khảo thêm về TẢN ĐÀTản Đà (1888–1939) là một thi sĩ, văn sĩ, kịch tác gia lãng mạn người Việt Nam. Trên văn đàn của văn học Việt Nam trong hơn 3 thập niên đầu thế kỷ 20, Tản Đà nổi lên như một ngôi sao sáng, vừa độc đáo, vừa dồi dào năng lực sáng tạo. Ông là một cây bút phóng khoáng, xông xáo trên nhiều lĩnh vực, đi khắp miền đất nước, ông để lại nhiều tác phẩm với nhiều thể loại. Ông đã từng làm chủ bút tạp chí Hữu Thanh, An Nam tạp chí. Ông được đánh giá là người mở đầu cho thơ mới của văn học Việt Nam, là "gạch nối giữa hai thời kỳ văn học cổ điển và hiện đại". Ngoài sáng tác thơ, Tản Đà còn dịch thơ Đường và được biết đến như một người dịch thơ Đường sang thơ lục bát hay nhất Việt Nam. Company Logowww.themegallery.comNhaø thô Taûn Ñaø (1889 - 1939)Taûn Ñaø qua kí hoïa (1889 - 1939)Hình ảnh minh hoạ thêm về Tản Đà và quê hương – gia đình của ông Núi Tản , Sông Đà - quê hương của Tản ĐàCảnh non nước - Nguồn cảm hứng cho tác phẩm “Thề non nước của Tản Đà” Con gái Nguyễn Thuý Ngọc và hai cháu ngoại Hương Thu và Thuý Loan của Tản Đà.Bún thang-Món ăn khoái khẩu của Tản Đà- Hầu Trời được in trong tập “Còn chơi”, xuất bản lần đầu năm 1921. Bài thơ ra đời vào thời điểm khuynh hướng lãng mạn đã khá đậm nét trong văn chương thời đại. Xã hội thực dân nửa phong kiến đầy rẫy những ngang trái và xót xa. 2. Về Xuất xứ - Phần 1: Từ đầu  “Truyền cho văn sĩ ngồi chơi đấy” : Giôùi thieäu caâu chuyeän -Phần 2. Tiếp  “ta chưa biết”: Thi nhaân ñoïc thô cho Trôøi vaø chö tieân nghe-Phần 3: Còn lại: Thi nhaân troø chuyeän vôùi Trôøi 3.Bố cục và nội dung của bài thơ1. Câu chuyện “hầu Trời”- Caâu chuyeän xaûy ra vaøo “ñeâm qua” (Ñeâm qua chaúng bieát coù hay khoâng)  gôïi khoaûnh khaéc yeân tónh, vaéng laëng - Chuyeän keå veà moät giaác mô ñöôïc leân coõi tieân (Thaät ñöôïc leân tieân – söôùng laï luøng).- Nhaân vaät tröõ tình laø taùc giaû, ñang mang taâm traïng “Chaúng phaûi hoaûng hoát, khoâng mô moøng”II. ÑOÏC HIEÅU VAÊN BAÛN:II. ÑOÏC HIEÅU VAÊN BAÛN:-Đêm qua: Chẳng biết có hay không Thật , thật, thật, thật+ Cách dùng điệp từ: nhấn mạnh tâm trạng, cảm xúc thật của thi nhân.+Kết cấu câu cảm thán :bộc lộ cảm xúc bàng hoàng của nhà thơ.+ Kết hợp câu khẳng định : diễn tả trạng thái mơ mà như tỉnh; thực mà như hư của nhà thơ.khẳng định độ chân thật câu chuyện sắp kể cách vào đề gây được mối nghi vấn, gợi trí tò mò tạo sự hấp dẫn ở người đọc1. Câu chuyện hầu Trời- Nghệ thuật:2. Thi nhân đọc thơ cho Trời và chư tiên nghe: 2.1.Thái độ của thi nhân khi đọc thơ: - Thi nhân đọc thơ một cách cao hứng và có phần tự đắc.(đọc hết văn vần  văn xuôi).-Kể tường tận từng chi tiết về các tác phẩm của mình (Hai quyển khối tình) bút lực dồi dào, thi tứ phóng khoáng bay bổng, phóng bút trên nhiều lĩnh vực.- Thi sĩ tự tôn cái tài của mình qua thái độ trầm trồ, thán phục của các chư tiên, của Trời: Thước đo chính xác tài năng của mình.►Ý thức rất rõ tài năng văn chương của mình.Trong Tự trào:Vùng Sơn Tây nẩy một ôngTuổi chưa bao nhiêu văn rất hùngSông Đà núi Tản ai hun đúcBút thánh câu thần sớm vãi vungTrong Xuân hứng: Xuống ngọn bút mưa sa gió táp Vạch câu thơ quỷ ám thần kinhChúa xuân nức nở bên mình:văn chương rất mực tài tình hỡi ai!2.2.Thái độ của người nghe thơ:- Thái độ của Trời: + “Trời nghe, Trời cũng lấy làm hay”.+ “Văn thật tuyệt!..+ “Nhời văn chuốt đẹp như sao băngKhí văn hùng mạnh như mây chuyển!Êm như gió thoảng, tinh như sương” thái độ tâm đắc khi nghe thơ và cất lời khen rất nhiệt thành. ( Có thể nói, cái “TÔI”, cái NGÔNG trong vaên chöông thöôøng bieåu hieän thaùi ñoä phaûn öùng cuûa ngöôøi ngheä só taøi hoa, coù coát caùch, coù taâm hoàn khoâng muoán chaáp nhaän söï baèng phaúng, söï ñôn ñieäu, neân thöôøng töï ñeà cao, phoùng ñaïi caù tính cuûa mình. Ñoù laø nieàm khao khaùt chaân thaønh trong taâm hoàn thi só.)- Thái độ của chư tiên: Tâm như nở dạ, Cơ lè lưỡiHằng Nga, Chức Nữ chau đôi màySong Thành, Tiểu Ngọc lắng tai đứngĐọc xong một bài cùng vỗ tay. nghe thơ một cách xúc động, tán thưởng và hâm mộ.Tóm lại: Thái độ của Trời và chư tiên khi nghe thơ đã tỏ ra rất thích thú và ngưỡng mộ tài năng thơ ca của thi nhân.  Caû ñoaïn thô mang ñaäm chaát laõng maïn vaø theå hieän tö tuôûng thoaùt li tröôùc thôøi cuoäc của nhà thơ. 3. Thi nhaân troø chuyeän vôùi Trôøi 3.1/ . Thi nhaân keå veà hoaøn caûnh cuûa mình - Thi nhaân keå hoï teân, queâ quaùn : “ Con teân Khaéc Hieáu hoï laø Nguyeãn Queâ ôû AÙ chaâu veà Ñòa caàu Soâng Ñaø nuùi Taûn nöôùc Nam Vieät.”  Caùch tự keå về hoï teân caøng khaúng ñònh hôn veà caùi toâi caù nhaân của nhà thơ, thái độ tự tôn dân tộc.- Bị đày xuống hạ giới vì tội NGÔNG- một tài hoa văn học. - Thi nhaân keå veà cuoäc soáng : “ Baåm Trôøi, caûnh con thöïc ngheøo khoù Traàn gian thöôùc ñaát cuõng khoâng coù Nhôø Trôøi naêm xöa hoïc ít nhieàu Voán lieáng coøn moät buïng vaên ñoù.   Ñoù cuõng chính laø hieän thöïc cuoäc soáng cuûa ngöôøi ngheä só trong xaõ hoäi ø “áo cơm ghì sát đất” bấy giờ. Từ đó, Tản Đà đã ghi lại moät böùc tranh raát chaân thöïc vaø caûm ñoäng veà chính cuoäc ñôøi mình vaø cuoäc ñôøi nhieàu nhaø vaên, nhaø thô khaùc. Caûm höùng hieän thöïc bao truøm caû ñoaïn thô 3.2.Trách nhiệm và khát vọng của thi nhân: “Trời định sai con một việc nàyLà việc “thiên lương”của nhân loạiCho con xuống thuật cùng đời hay”. Nhiệm vụ Trời giao cho thi nhân : Truyền bá “thiên lương” cho hạ giới - một trách nhiệm nặng nề nhưng rất vinh dự vì có ý nghĩa với cuộc đời.  Từ trách nhiệm này, chứng tỏ nhà thơ dù lãng mạn nhưng vẫn không thoát ly hiện thực cuộc sống.Tác giả vẫn ý thức về trách nhiệm và nghĩa vụ của mình với cuộc đời , mong giúp đời tốt đẹp hơn.III/ GHI NHỚ 1. Về nội dung: - Baøi thô theå hieän “caùi toâi” caù nhaân ngoâng ngheânh- một “cái tôi” ngông, phóng túng, tự ý thức về tài năng, giá trị đích thực của mình và khao khát được khẳng định mình giữa cuộc đời. 2. Về nghệ thuật: - Bài thơ có nhiều sáng tạo trong hình thức nghệ thuật: thể thơ thất ngôn trường thiên khá tự do; giọng thơ thoải mái - tự nhiên; ngôn ngữ giản dị, hóm hỉnh VI/ LUYỆN TẬP1/ Bài tập 1:Chọn câu thơ, đoạn thơ mà em thích trong bài thơ Hầu trời và phân tích câu thơ, đoạn thơ đó.2/ Bình luận về cái “ ngông” của một số nhà thơ trong văn chương ( nói chung) và cái “ ngông” trong thơ Tản Đà ( nói riêng) qua bài thơ Hầu Trời?