Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Khóc Dương Khuê (Nguyễn Khuyến)

 Chào mừng các bạn đến với bài thuyết trình của tổ 2Nguyễn KhuyếnKhoùc Döông Khueâ Nguyễn Khuyến (1835 – 1909), người Yên Đổ, Bình Lục, Hà Nam. Nhà nghèo, rất hiếu thảo, học giỏi và có chí lớn. Đỗ đầu ba kỳ thi, được người đời ái mộ gọi là “Tam nguyên Yên Đổ”. Làm quan dưới triều Nguyễn. Yêu nước nhưng bất lực trước thời cuộc, cáo quan về quê, không cam tâm làm tôi tớ - tay sai cho thực dân Pháp. Dương Khuê (1839-1902) người làng Vân Đình, tổng Phương Đình ,tỉnh Hà Đông (nay là Ứng Hòa, Hà Nội), Đỗ tiến sĩ năm 1868, làm quan đến chức Tổng đốc Nam Định, Ninh Bình. Ông là Bạn Thân Của Nguyễn Khuyến.3.Noäi dung chính : Theå hieän moät tình baïn chaân thaønh, caûm ñoäng, thuyû chung saâu saéc cuûa Nguyeãn Khuyeán ñoái vôùi Döông Khueâ khi nghe tin baïn maát , nhöõng kæ nieäm eâm ñeàm gaén boù ngaøy xöa soáng daäy maõnh lieät trong taâm hoàn nhaø thô , taâm traïng huït haãng, coâ ñôn khi maát baïn.I.Tìm hieåu chung 1.Hoaøn caûnh saùng taùc: - Naêm 1902, khi nghe tin baïn maát, Nguyeãn Khuyeán ñaõ laøm baøi thô khoùc baïn. 2.Theå loaïi: - Vieát baèng theå thô song thaát- luïc baùt. 4.Bố cục: 3 phầnPhần 1: 2 câu đầu: Nỗi đau của nhà thơ khi hay tin bạn mất.Phần 2: Tiếp đến câu 22: Hồi tưởng lại những kỉ niệm giữa nhà thơ và bạn.Phần 3: Còn lại: Nỗi đau khôn tả trước hiện thực xót xa.5.Chủ đề:Bài thơ là niềm suy tưởng, nỗi xót xa vô hạn khi nghe tin bạn mất. Đồng thời ca ngợi tình bạn keo sơn, gắn bó của tác giả và Dương Khuê. Bác Dương thôi đã thôi rồiNước mây man mác ngậm ngùi lòng taNhớ từ thuở đăng khoa ngày trướcVẫn sớm hôm tôi bác cùng nhauKính yêu từ trớc đến sauTrong khi gặp gỡ khác đâu duyên trờiCũng có lúc chơi nơi dặm kháchTiếng suối nghe róc rách lưng đèoCó khi từng gác cheo leoThú vui con hát lựa chiều cầm xoangCũng có lúc rượu ngon cùng nhấpChén quỳnh tương ăm ắp bầu xuânCó khi bàn soạn câu vănBiết bao đông bích, điển phần trước sauBuổi dương cửu cùng nhau hoạn nạnPhận đẩu thăng chẳng dám than trờiBác già tôi cũng già rồiBiết thi, thôi thế thì thôi mới là !Muốn đi lại tuổi già thêm nhác Trước ba năm gặp bác một lầnCầm tay hỏi hết xa gầnMừng rằng bác hãy tinh thần chưa canKể tuổi tôi cò hơn tuổi bácTôi lại đau trước bác mấy ngàyLàm sao bác vội về ngayChợt nghe, tôi bỗng chân tay rụng rờiAi chẳng biết chán đời là phảiSao vội vàng đã mải lên tiênRượu ngon không có bạn hiềnKhông mua không phải không tiền không muaCâu thơ nghĩ đắn đo không viếtViết đưa ai, ai biết mà đưaGiường kia treo cũng hững hờĐàn kia gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đànbác chẳng ở, dẫu van chẳng ởTôi thuy thương, lấy nhớ làm thươngTuổi già hạt lệ như sươngHơi đâu chuốc lấy hai hàng chứa chan ! II.Ñoïc hieåu vaên baûn: 1.Noãi ñau ban ñaàu cuûa nhaø thô khi nghe tin baïn maát: “ Baùc Döông thoâi ñaõ thoâi roài Nöôùc maây man maùc ngaäm nguøi loøng ta - Caùch xöng hoâ:Baùc Döông: boäc loä thaùi ñoä thaân thieát, kính troïng.-Thoâi ñaõ thoâi roài : löïa töø , cuïm töø, caùch noùi giaûm.=> Caâu thô laø lôøi than ñau ñôùn, xoùt xa raát ngheïn ñeán ñoä thaûm thieát, baøng hoaøng tröôùc caùi cheát ñoät ngoät : Baïn ñaõ qua ñôøi.“Nöôùc maây man maùc ngaäm nguøi loøng ta”-Töø laùy , ñaûo ngöõ : Khaéc saâu noãi buoàn ñau : Nhö xoaùy trong loøng , nhö thaám ñöôïm caû ñaát trôøi , maây nöôùc .Hai caâu thô ñaõ theå hieän noãi ñau ñôùn, xoùt xa khoân cuøng cuûa nhaø thô khi nghe tin baïn maát.2.Nhôù laïi nhöõng kæ nieäm gaén boù cuûa tình baïn:- Nhôù töø thuôû ñaêng khoa: cuøng nhau ñi thi , cuøng thi ñoã: laàn ñaàu gaëp nhau: nhö duyeân cuûa trôøi .- Luùc chôi nôi daëm khaùch: cuøng nhau ngao du sôn thuyû, baàu baïn cuøng tieáng suoái caûnh thieân nhieântaâm hoàn phoùng khoaùng- Töøng gaùc cheo leo : cuøng thöôûng thöùc tieáng ñaøn, ñieäu haùt. - Cuõng coù luùc röôïu ngon cuøng nhaép cuõng thöôûng thöùc moät cheùn röôïu ngon - Cuøng baøn soaïn caâu vaên: khoù khaên cuøng chia seû, thuù vui cuøng höôûng Hoï gaén boù cuøng chia seû nhöõng thuù vui trong cuoäc ñôøi , cho thaáy söï ñoàng ñieäu trong taâm hoàn , sôû thích .- Buoåi döông cöûu ...cuøng hoaïn naïn + Laàn gaëp nhau khi ñaõ giaø ( 3 naêm ). Cuøng chia seû khoù khaên, cuøng laø quan thanh lieâm coù taâm hoàn thanh cao. Caàm tay Baïn tuoåi giaø thaät caûm ñoäng, thaân thieát : Hieåu nhau -Ñieäp töø “thoâi’’ theå hieän noãi nieàm taâm söï thaàm kín, xoùt xa cuûa nhaø thô ñoái vôùi baïn duø cuoäc soáng hai ngöôøi coù khaùc nhau Chia seû. -Ñieäp töø “nhôù”: loái lieät keâ, doøng hoài öùc cuûa taùc giaû hieän ra roõ moàn moät: Chuyeän laâu nhaát caùch haøng maáy chuïc naêm, gaàn nhaát ñaõ 3 naêm song töôûng chöøng nhö môùi hoâm qua. Qua doøng hoài töôûng veà nhöõng kyû nieäm cuûa taùc giaû, chuùng ta caûm nhaän ñöôïc tình baïn gaén boù thaém thieát “Kính yeâu töø tröôùc ñeán sau”.3.Trôû laïi vôùi noãi ñau maát baïn- hieän thöïc xoùt xa: “ Laøm sao baùc voäi veà ngay Chôït nghe toâi boãng chaân tay ruïng rôøi” -“Laøm sao”, “voäi”, “chôït nghe”” chaân tay ruïng rôøi”: söï söûng soát, baøng hoaøng, ñau ñôùn vì söï maát maùt quaù lôùn, quaù ñoät ngoät. “Ai chaúng bieát chaùn ñôøi laø phaûi Sao voäi vaøng ñaõ maûi leân tieân”-Nghòch lyù: chaùn ñôøi nhöng vaãn phaûi soáng, coù baïn chia seû thì toát hôn - Baïn maát, nhaø thô caûm thaát maát heát nieàm vui: “Röôïu ngon khoâng coù baïn hieàn Khoâng mua khoâng phaûi khoâng tieàn khoâng mua”Dieãn taû noãi ñau xoùt ñeán ngheïn ngaøo, thú vui ñaày yù nghóa cuûa nhaø thô tröôùc ñaây giôø trôû neân voâ nghóa. Maát baïn laø khoâng coøn tri aâm, tri kyû. -Ñieån tích: “Giöôøng kia treo cuõng höõng hôø Ñaøn kia gaûy cuõng ngaån ngô tieáng ñaøn”- Nhaán maïnh hôn veà söï troáng vaéng, huït haãng. -Ñoaïn cuoái baøi thô laø nhöõng caâu thô an uûi, thöông mình: “ Baùc chaúng daãu van chaúng ôû Hôi ñaâu chuoác laáy hai haøng chöùa chan!”- Tuoåi giaø maø coøn traûi qua bao ñau khoå cuûa cuoäc ñôøi, phaûi khoùc tröôùc bao bi kòch, nöôùc maét khoâ caïn”söông” nhöng noãi nhôù thöông khoâng theå naøo nguoâi. III- Toång keát: 1.Ngheä thuaät: Vôùi doøng caûm xuùc daït daøo, töø ngöõ ñaày hình aûnh gôïi taû cuøng caùch duøng ñieâp töø, ñieäp ngöõ, caâu hoûi tu töø, taïo aâm ñieäu baøi thô song thaát- luïc baùt reùo raét, thieát tha, lôøi thô thuû thæ phaân traàn, thôû than nhö lôøi taâm söï vôùi ngöôøi coøn soáng. 2.Noäi dung: Baøi thô laø tieáng khoùc cuûa ngöôøi baïn giaø ñoái vôùi moät ngöôøi baïn giaø, ñaèng sau tieáng khoù noåi baät tình baïn cao ñeïp, son saét, gaén boù, thuyû chung, tha thieát chaân thaønh cuûa nhaø thô. Baøi thô gôïi nieàm caûm ñoäng trong loøng ngöôøi ñoïc vaø laø baøi hoïc saâu saéc veà tình baïn trong cuoäc ñôøi.