Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Người trong bao (A.P.Sê-khốp)

NGƯỜI TRONG BAOAn-tôn Páp-lô-vích Sê-khốpI .Tiểu dẫn :1 .Cuộc đời : - An – tôn Páp – lô – vích Sê – khốp ( 1860 – 1904) sinh trưởng trong một gia đình buôn bán nhỏ ở thị trấn Ta- gan-rốc, bên bờ biển A- dốp- Năm 1884, tốt nghiệp Khoa Y, Trường Đại học Tổng Mát-xcơ-va. - Ông vừa là nhà văn vừa tham gia nhiều hoạt động xã hội,văn hóa,giáo dục.- Năm 1887, ông được nhận giải thưởng Pu-skin của Viện Hàn lâm khoa học Nga.- Năm 1900, Sê-khốp được bầu làm Viện sĩ danh dự Viện Hàn lâm khoa học Nga.- 1904, bị mắc bệnh phổi nặng, sang Đức chữa bệnh và mất ở nước ngoài. Gia đình và bạn bè đã đưa thi hài ông về nước.Sê-khốp còn trẻTượng đài Sê-khốpMộ Sê-khốp2 . Sự nghiệp sáng tác : - Sự nghiệp sáng tác đồ sộ ở nhiều thể loại: + Hơn 500 truyện ngắn và truyện vừa: Anh béo và anh gầy, Con kì nhông, Phòng số 6 + Nhiều vở kịch: Hải âu, Cậu Va-ni-a, Ba chị em,- Đặc điểm nổi bật trong phong cách nghệ thuật Sê-khôp là sự giản di, thâm trầm, hàm súc. Cốt truyện thường đơn giản, ít yếu tố gay cấn, nhưng thường đặt ra những vấn đề có ý nghĩa xã hội to lớn, ý nghĩa nhân bản sâu xa. - Đặc biệt ông rất chú ý tới các chi tiết khắc họa nhân vật, tô đậm chủ đề tư tưởng của tác phẩmMột số tác phẩm của Sê-khốp3. Tác phẩm “ Người trong bao” :a . Hoàn cảnh sáng tác :- Người trong bao là truyện ngắn nổi tiếng của Sê-khốp, được sáng tác trong thời gian nhà văn dưỡng bệnh ở thành phố I-an-ta, trên bán đảo Crưm, biển Đen. b. Chủ để tác phẩm: -Người trong bao là một trong ba truyện ngắn có chung chủ đề: phê phán lối sống tầm thường, dung tục tiểu tư sản, lối sống của một kiểu người trí thức trong xã hội Nga những năm cuối thế kỉ XIX. Đó là các truyện: Khóm phúc bồn tử, Một chuyện tình yêu và Người trong bao.*Tóm tắt:-Cuộc trò chuyện ở gian nhà kho về cuộc đời và tính cách Bê-li-cốp. Bê-li-cốp là thầy dạy tiếng Hi Lạp cổ, vốn có lối sống khác người, thu mình trong bao vừa làm khổ mình, vừa làm khổ mọi người. Mọi người có ý muốn thay đổi cuộc đời y nhưng càng làm cho hắn bế tắc thêm và dẫn đến cái chết. Bê-li-cốp chết nhưng cuộc sống của họ vẫn không thay đổi. Tác phẩm kết thúc bằng 1 câu cảm thán”không thể sống mãi như thế được” như là cần phải thay đổi*Bố cục:- Phần 1: Cuộc trò chuyện giữa bác sĩ thú y I-van I-va-nứt và thầy giáo Bu-rơ-kinPhần 2: Cuộc đời và tính cách của Bê-li-cốp qua lời kể của thầy giáo Bu-rơ-kin Phần 3: Nhận xét của bác sĩ thú y - người nghe chuyệnII . Đọc – Hiểu văn bản : 1 . Hình tượng nhân vật Bê – li – cốp lúc còn sống:- Chân dung Bê-li-cốp được vẽ bằng những nét kì quái, dị thường:+ Bộ mặt : giấu trong cổ áo bành tô bẻ cao , mắt đeo kính râm+ Trang phục: luôn mặc màu đen; luôn “đi giày cao su”, mặc áo bành tô và “giấu mặt sau chiếc cổ áo bành tô bẻ đứng lên”, “đeo kính râm”, “mặc áo bông chần”.+ Đồ dùng : Cái ô, đồng hồ quả quít, chiếc dao nhỏ để gọt bút chì ... đều được để trong bao.- Lối sống :+ Ở nhà: “mặc áo khoác ngoài”, “ đội mũ”,“đóng cửa”,“cài then”; buồng ngủ “chật như cái hộp”Chân dung Bê – li – cốp được miêu tả như thế nào ?( Gương mặt, trang phục, đồ dùng, lối sống, sinh hoạt,)?+ Sinh hoạt: lúc nào cũng “đi giày cao su”, “cầm ô”,”mặc áo bành tô”, “đeo kính răm”, “mặc áo bông trần”, “lỗ tai nhét bông”, ngồi xe ngựa thì luôn “kéo mui lên”...- Đến thăm đồng nghiệp chỉ kéo ghế ngồi chẳng nói gì, 1 tiếng sau thì ra về. Chân dung kì quái, lập dị, không dám đối mặt với thực tế. Với “khát vọng mãnh liệt thu mình vào trong một cái vỏ, tạo ra cho mình một thứ bao có thể ngăn cách, bảo vệ khỏi những ảnh hưởng bên ngoài”, “trốn tránh cuộc sống thực”.Chiếc đồng hồ quả quýt để trong baoChiếc ô để trong baoDao gọt bút chì để trong baob. Tính cách của Bê – li – cốp :- Nhút nhát, ngại giao tiếp.- Ý nghĩ giấu vào trong bao, không bao giờ dám có ý kiến về một vấn đề nào – “ Cả ý nghĩ  bao”- Nhút nhát, ghê sợ hiện tại nhưng lại ca ngợi, tôn sùng quá khứ: say mê và luôn ca ngợi tiếng Hi Lạp.Sùng bái cấp trên và những chỉ thị, thông tư một cách máy móc, rập khuôn – “ Đối với hắn,  rõ ràng”- Bảo thủ , giáo điều: + Đi xe đạp, mặc áo thêu ra đường là những việc buông thả + Phụ nữ mà đi xe đạp ra đường thì thật kinh khủng. + Thói quen trong quan hệ đồng nghiệp: “ngồi im như phỗng” và “ độ một giờ sau thì cáo từ”Bê-li-cốp hiện lên với những nét tính cách nào ?- Luôn cô độc, lo lắng và sợ hãi:+ Ở nhà: luôn đóng cửa, cài then, buồng nóng nực, ngột ngạt + Câu nói cửa miệng: “Sợ nhỡ lại xảy ra chuyện gì”+ Khi ngủ - “cảm thấy rờn rợn”, “sợ kẻ trộm chui vào nhà” - Tự tin, tự hào về cách sống gương mẫu, trong sạch của mình.  Con người cô độc, kì quái, máy móc, giáo điều, thu mình trong bao, cảm thấy yên tâm, sung sướng, mãn nguyện trong đó → Tính cách “trong bao”, “người mang vỏ ốc”Bê-li-cốp chứng kiến Cô-la-ven-cô và Va-len-ca đi xe đạp + Va chạm với Cô-va-len-cô → Bê-lê-cốp bị ngã cầu thang + Va-ren-ca nhìn thấy Bê-li-cốp bị ngã, cười phá lên → Bê-li-cốp thấy xấu hổ và lo sợ → một tháng sau thì chết.*Lúc chết: vẻ mặt trông hiền lành, dễ chịu, thậm chí còn có vẻ tươi tỉnh → Cái chết của Bê-li-cốp bất ngờ nhưng là tất yếu. Với kiểu người và lối sống như Bê-li-cốp tất yếu xã hội sẽ đào thải.  Cái chết của Bê-li-cốp là một chi tiết quan trọng, đã đẩy tính cách nhân vật lên tới đỉnh điểm: bởi khi chết hắn vĩnh viễn được nằm trong “cái bao” mà hắn từng khao khát – quan tài.  Vì sao Bê-li-cốp chết?c . Cái chết của Bê – li – cốp : * Nguyên nhân: 2. Ảnh hưởng lối sống Bê-li-cốp với mọi người:a. Lúc Bê-li-cốp còn sống: - Đồng nghiệp đều khinh ghét, ghê sợ hắn, tránh xa hắn, bị ám ảnh sâu sắc như đám mây đen bao phủ bầu trời: “Bọn giáo viên chúng tôi đều sợ hắn”- Lối sống của Bê-li-cốp đã ảnh hưởng mạnh mẽ và dai dẳng đến mọi người trong thành phố:+ “Cái thằng cha quanh năm đi giày cao su và mang ô ấy đã khống chế cả trường học chúng tôi suốt mười lăm năm trời.” + “Các bà cô không dám tổ chức diễn kịch tối thứ bảy.”+ “Nhà tu hành không dám ăn thịt và đánh bài”+ “Người ta sợ nói to, sợ gửi thư, sợ làm quen, sợ đọc sách” => Bê-li-cốp vô tình đã trở thành nô lệ, tay sai đắc lực cho chế độ chuyên chế, duy trì chế độ chuyên chế, khống chế mọi người. b. Khi Bê-li-cốp chết:- Lúc đầu: mọi người cảm thấy nhẹ nhàng, thoải mái - “chúng tôi đều cảm thấy nhẹ nhàng thoải mái”- Nhưng sau đó: lại nặng nề, u ám, mệt nhọc như cũ – “chưa đầy một tuần sau cuộc sống lại diễn ra như cũ”.→ Mặc dù Bê-li-côp chết, nhưng những kiểu người như hắn thì vẫn còn tồn tại và có sự ảnh hưởng day dẳng, nặng nề đối với nước Nga lúc bấy giờ.- Lời nhận xét của I-van i-va-nứt : “Không thể sống mãi như thế được!” → thức tỉnh con người khỏi lối sống “trong bao”. 3 . Hình ảnh “cái bao” : - “Cái bao” (12 lần) là biểu tượng giàu ý nghĩa, là sáng tạo nghệ thuật độc đáo của tác giả:+ Nghĩa đen: dùng để gói đựng đồ vật, hàng hoá.+ Nghĩa bóng: Lối sống và tính cách của Bê-li-cốp + Nghĩa biểu trưng: Kiểu người trong bao, lối sống thu mình trong bao – cuộc sống trói buộc, kìm hãm của nhân dân Nga, tri thức Nga cuối thế kỷ XIXIII. Tổng kết:a/ Nghệ thuật:-Chọn ngôi kể-Tạo cấu trúc kể truyện lồng trong truyện -Giọng kể mỉa mai châm biếm mà trầm tĩnh, chậm buồn -Nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình -Đối lập giữa các kiểu người, các tính cách và lối sống tráingược-Nghệ thuật xây dựng biểu tượng-Kết thúc truyện bằng cách trực tiếp phát biểu chủ đề qua mộtcâu cảm “không thể sống mãi như thế được” gây ấn tượngmạnh với người đọcb/ Nội dung: (sgk/70)Đang khẩn trương chuẩn bị cho cuộc cách mạng tháng 10.Đang tưng bừng với thắng lợi của cuộc cách mạng tháng 10.Đang mừng vui trước chiến thắng của hồng quân chống phát xít.Đang ngạt thở trong bầu không khí chuyên chế bảo thủ nặng nề.Củng cố bài học bằng trắc nghiệm khách quanABCDCâu 1: Xã hội Nga khi Sê-khốp viết “Người trong bao” có đặc điểm gì?Hay tự ti và hà tiện. Hay sợ hãi và sống bạc nhược.Bị mọi người xa lánh.Không thích giao tiếp với mọi người.ABCDCâu 2: Kiểu người trong bao là kiểu người như thế nào?Củng cố bài học bằng trắc nghiệm khách quanTâm lí thích vuốt ve nịnh bợ những người có quyền. Tâm lí thích dọa nạt, hống hách trước những người trẻ tuổi.Tâm lí hèn nhát, run sợ trước quyền lực.Tâm lí cầu cạnh dựa dẫm vào quyền lực.ABCDCâu 3: Thái độ kính trọng đối với chính quyền của Bê-li-cốp cũng là một thứ bao nhằm để che đậy điều gì ở hắn?Củng cố bài học bằng trắc nghiệm khách quanKhông muốn người khác hơn mình. Bảo thủ, rất sợ cái mới.Xem thường người trẻ tuổi hơn mình.Xem thường phụ nữ.ABCDCâu 4: Việc Bê-li-cốp đến nhà hai chị em Va-len-ca để nói chuyện về việc hai người đã đi xe đạp và mặc áo thêu ra đường, cho thấy hắn là người như thế nào?Củng cố bài học bằng trắc nghiệm khách quanQua tác phẩm các bạn rút ra được cho mình bài học gì?Cám ơn cô và các bạn đã lắng nghe!