Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Tự tình (Hồ Xuân Hương)

Tự TìNH II-HOÀ XUAÂN HệễNG--HOÀ XUAÂN HệễNG-I. TèM HIEÅU CHUNGTự TìNH II1. Tỏc giả: Hồ Xuõn Hương (chưa rừ năm sinh, năm mất), quờ ở làng Quỳnh Đụi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, nhưng sống chủ yếu ở kinh thành Thăng Long. Bà là người cú cuộc đời và tỡnh duyờn ngang trỏi, ộo le.2. Nội dung thơ văn Hồ Xuõn Hương: Thể hiện lũng thương cảm đối với người phụ nữ, khẳng định vẻ đẹp và khỏt vọng của họ.3. Xuất xứ: “Tự tỡnh” II nằm trong chựm thơ “Tự tỡnh” của HXH (gồm 3 bài), tập trung thể hiện sự cảm thức về thời gian và tõm trạng buồn tủi, phẫn uất trước duyờn phận ộo leo và khỏt vọng sống, khỏt vọng hạnh phỳc của nhà thơ.Em neõu xuaỏt xửự cuỷa baứi thụ?-HOÀ XUAÂN HệễNG-TèM HIEÅU CHUNGẹOẽC HIEÅUTự TìNH II1. Hai cõu đề:	Đờm khuya văng vẳng trống canh dồn	Trơ cỏi hồng nhan với nước non- Mở ra không gian, thời gian đặc biệt: đêm khuya, văng vẳng tiếng trống  không gian thời gian đó thể hiện một thế giới nội tâm đầy trăn trở, day dứt của nhà thơ. Nhà thơ đang thao thức trong đêm thâu, lắng nghe những âm thanh vang vọng của cuộc sống và nỗi lòng mình.-HOÀ XUAÂN HệễNG-TèM HIEÅU CHUNGẹOẽC HIEÅUTự TìNH II- Tiếng trống dồn: thể hiện cảm thức thời gian của nhà thơ, nhà thơ cảm thấy thời gian đang chảy trôi nhanh chóng , hối thúc lòng người. Trong một bài thơ tự tình khác nhà thơ có câu thơ “Tiếng gà văng vẳng gáy trên bom” ở đây cũng có một am thanh , âm thanh đó cũng thể hiện thời gian, nhưng có lẽ đó chỉ là cách điểm nhịp thời gian đơn thuần, mà không có cái hối thúc dồn dập kia. => Câu thơ đầu chỉ mới miêu tả khung cảnh không gian mà đã mở ra một thế giới tâm trạng thật thẳm sâu của nhà thơ. -HOÀ XUAÂN HệễNG-TèM HIEÅU CHUNGẹOẽC HIEÅUTự TìNH II-Câu thơ thứ hai: Trực tiếp miêu tả tâm trạng: Từ trơ có ý nghĩa gì? * Trơ: nhân vật trữ tình cảm thây thật cô đơn, trơ trọi giữa cuộc đời, nàng cảm thấy số phận bẽ bàng, bị bỏ rơi của mình. * Cái hồng nhan  là vẻ đẹp của người phũ nữ nhưng ở đây nó được dùng để chỉ số phận bất hạnh, ngang trái, của người phũ nữ.  câu nói của Hồ Xuân Hương còn là một lời chì chiết, đay nghiến cái bất công phũ phàng của số phận. Cụm từ “ Cái hồng nhan”thể hiện điều gì?-HOÀ XUAÂN HệễNG-TèM HIEÅU CHUNGẹOẽC HIEÅUTự TìNH II* Nhưng ngay trong sự ngậm ngùi bẽ bàng Xuân Hương vẫn giữ được cá tính ngang tàng của mình; nàng lấy “cái hồng nhan” đối sánh với “Nước non” đau buồn nhưng không bao giờ bé nhỏ đó là bản lĩnh Xuân Hương. -HOÀ XUAÂN HệễNG-TèM HIEÅU CHUNGẹOẽC HIEÅUTự TìNH II2.Hai cõu thực:	Chộn rượu hương đưa say lại tỉnh	Vầng trăng búng xế khuyết chưa trũnHình ảnh “ vầng trăng bóng xế” diễn tả điều gì?*Hình ảnh “vầng trăng bóng xế” -> thời son trẻ đã trôi qua, * Khuyết chưa tròn: hạnh phúc mãi vẫn chỉ là điều mong đợi ngậm ngùi. Cụm tư“ khuyết chưa tròn” diễn tả điều gì?-> Đó chính là hiện thưc số phận Xuân Hương - Giải pháp để vượt qua nghiệt ngã của số phận là mượn chén rượu để quên sầu “chén rượu hương đưa”, nhưng càng uống hương sầu càng vương vấn. -HOÀ XUAÂN HệễNG-TèM HIEÅU CHUNGẹOẽC HIEÅUTự TìNH II-Hai từ hương đưa thật đắc địa, gợi mở thế giới tâm trạng hơn là nói lên hành động của Xuân Hương. Hương rượu hay hương của những cuộc tình không thể dứt cứ vương vấn, ám ảnh hoài càng làm cho lòng người thêm xa xót.  Hai câu thực không chỉ diễn tả hiện thực, mà còn thể hiện thật sâu sắc nỗi lòng Xuân Hương.-HOÀ XUAÂN HệễNG-TèM HIEÅU CHUNGẹOẽC HIEÅUTự TìNH II3. Hai cõu luận: Tõm trạng phẩn uất trước duyờn phận	Xiờn ngang mặt đất, rờu từng đỏm	Đõm toạc chõn mõy, đỏ mõy hũnTác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào qua hai câu luận?* Hỡnh thức đối: “xiờn ngang - đõm toạc”; “mặt đất - chõn mõy”; “rờu từng đỏm - đỏ mấy hũn”, kết hợp với hỡnh thức đảo ngữ => Thiờn nhiờn mang nỗi niềm phẩn uất của con người. * “Rờu” là một sinh vật nhỏ yếu, hốn mọn nhưng cũng khụng chịu khuất phục. Nú phải “xiờn ngang mặt đất” thành từng đỏm, thể hiện sự mạnh mẽ. Đỏ vốn rắn chắc nhưng cũng phải “nhọn hoắt” để “đõm toạc chõn mõy”. -HOÀ XUAÂN HệễNG-TèM HIEÅU CHUNGẹOẽC HIEÅUTự TìNH II* Nhà thơ đó sử dụng hỡnh thức đảo ngữ để làm nổi bật sự phẫn uất của thiờn nhiờn mà cũng là tõm trạng phẫn uất của con người.Cỏc động từ mạnh: “xiờn”, “đõm” kết hợp với bổ ngữ “ngang”, “toạc” thể hiện sự bướng bỉnh, ngang ngạnh, khẳng định bản lĩnh Xuõn Hương. => Cỏch sử dụng lối đối, lối đảo ngữ, cỏch dựng từ ngữ tạo hỡnh gõy ấn tượng mạnh mẽ, làm nờn cỏ tớnh sỏng tạo của XH. Cỏch miờu tả thiờn nhiờn trong thơ XH bao giờ cũng cựa quậy, căng đầy sức sống ngay cả trong những tỡnh huống bi thảm nhất.-HOÀ XUAÂN HệễNG-TèM HIEÅU CHUNGẹOẽC HIEÅUTự TìNH II4. Hai cõu kết: Tõm trạng bi kịch, chỏn chường	Ngỏn nỗi xuõn đi xuõn lại lại	Mảnh tỡnh san sẻ tớ con con+ Từ: Ngán nỗi : đặt đầu câu thể hiện tâm trạng ngán ngẩm, chán ngán bao trùm tất cả. + Xuân đi xuân lại lại: Cách dùng từ độc đáo đầy sáng tạo: Mùa xuân của đất trời thì tuần hoàn mà tuổi xuân của con người thì một đi không trở lại. Cho nên sự trở lại của mùa xuân như là một sự trêu ngươi thật đáng ghét.+Cách nói giảm: mảnh- san –sẻ- tý-con con -> Sự nhỏ mọn bèo bọt của kiếp vợ hờ nhưng đó là nỗi lòng chung của nhiều người phụ nữ. -HOÀ XUAÂN HệễNG-TèM HIEÅU CHUNGẹOẽC HIEÅUTOÅNG KEÁTTự TìNH II Bài thơ thể hiện nỗi ngậm ngùi thống thiết về duyên phận bẽ bàng của nhà thơ trong khi tình yêu của cuộc đời, tuổi trẻ thì đã trôi qua. Tiếng nói chung cho mọi kiếp phụ nữ trên đời.