Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Tự tình (Hồ Xuân Hương)

Tự tìnhHồ Xuân HươngI. Giới thiệu:I. Giới thiệu:1. Tác giả:- Hồ Xuân Hương quê ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An nhưng chủ yếu sống ở Thăng Long.- Cuộc đời tình duyên éo le, ngang trái.- Sáng tác: Lưu hương ký gồm 24 bài thơ chữ Hán và 26 bài chữ Nôm.- Là một hiện tượng độc đáo: viết về phụ nữ vừa trào phúng vừa trữ tình, đậm chất văn học dân gian, nổi bật là tiếng nói thương cảm đối với người phụ nữ và khẳng định, đề cao vẻ đẹp, khát vọng của họ.2. Tác phẩm: Nằm trong chùm thơ “Tự tình” 3 bài của Hồ Xuân Hương. II. Đọc hiểu:1. Hai câu đề:đêm khuya: gợi lên sự hoang vắng, cô đơnvăng vẳng: âm thanh nghe não lòng (là từ dùng quen thuộc của Hồ Xuân Hương)  đêm sâu hơn, vắng hơn, khiến người buồn hơntrống canh dồn: âm thanh thúc giục thời gian trôi nhanh  vừa diễn tả được bước đi gấp gáp của thời gian, vừa cho thấy được sự rối bời của tâm trạng.Trơ: gợi cảm giác bẽ bàng, đau đớn, chua xót nhưng cũng gợi cảm giác thách thứcHồng nhan + cái: thân phận phụ nữ bị rẻ rúngTrơ với nước non: gợi cảm giác dầu dãi, bạc phận, cũng thể hiện thái độ thách đố.Nhịp 1/3/3: nhấn mạnh  nỗi đau càng thấm thía.II. Đọc hiểu:2. Hai câu thực:Chén rượu hương đưa: hương rượu đắng chát, hương tình hẩm hiuSay lại tỉnh: cái vòng lẩn quẩn tình có say đắm rồi cũng tanVầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn: trăng đồng nhất với người  Xuân Hương khát khao hướng tới sự trọn vẹn, yên lành nhưng mãi vẫn không thành. Ngoại cảnh hoà quyện với tâm cảnhII. Đọc hiểu:3. Hai câu luậnxiên ngang, đâm toạc: mạnh mẽ, dữ dội, bướng bỉnh, ngang ngạnh, không chỉ phẫn uất mà còn phản khángrêu + xiên ngang: tuy nhỏ bé mà không hèn yếuđá + đâm toạc: rắn rỏiđảo ngữ: nổi bật thái độ phẫn uất sức sống và sức phản kháng mãnh liệt ngay cả trong những tình huống bi thảm nhất.II. Đọc hiểu:4. Hai câu kết:- Ngán: chán ngán, ngán ngẩm- đi lại lại: cái vòng lẩn quẩn- xuân: mùa xuân, tuổi xuân (chơi chữ)- mảnh tình – san sẻ – tí con con: nghệ thuật tăng tiến: đã ít lại còn ít hơn nỗi lòng người phụ nữ trong xã hội phong kiến, hạnh phúc như một chiếc chăn quá hẹp sau khi phản kháng vẫn là tiếng nói chán chường bởi vì thời đại vẫn chưa tìm ra hướng đi cho lịch sử. III. Ghi nhớ: “Tự tình” thể hiện tâm trạng, thái độ của Hồ Xuân Hương: vừa đau buồn, vừa phẫn uất trước duyên phận, gắng gượng vươn lên nhưng vẫn rơi vào bi kịch. Bài thơ cho thấy khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc và tài năng độc đáo của “Bà chúa thơ Nôm” trong nghệ thuật xây dựng từ ngữ và xây dựng hình ảnh. Tiếng gà văng vẳng gáy trên bomOán hận trông ra khắp mọi chòmMõ thảm không khua mà cũng cốcChuông sầu chẳng đánh cớ sao omTrước nghe những tiếng thêm rền rĩSau giận vì duyên để mõm mòmTài tử văn nhân đâu đó táThân này đâu đã chịu già tomTự tình IChiếc bách buồn về phận nổi nênhGiữa dòng ngao ngán nỗi lênh đênhLưng khoang tình nghĩa dường lai lángNửa mạn phong ba luống bập bềnhCầm lái mặc ai lăm đỗ bếnDong lèo thây kẻ rắp xuôi ghềnhẤy ai thăm ván cam lòng vậyNgán nỗi ôm đàn những tấp tênhTự tình IIITuần rằm xin nhớ kiêng thơ ChịThiếu nữ ngủ ngày quên chốt cửaBao nhiêu quân tử bước dùng dằngHữu hình ba góc, vô hình gióMát mặt anh hùng đến thế chăng?Quần hồng lỡ mắc dây đu bổngRộng hẹp tung hê thử với đờiĐá ngửa khối tình lo bỏng rátCọ mài mới biết thật hay vôiQuăng câu chửi lớn vào nhân thếCho kiếp chồng chung đỡ ngậm ngùiPhận ốc nhồi nào không bóc yếmDễ đồ tùng cốc mốc không phơiMón nợ mõm mòm đâu dễ trảDòm ngó lòm khom nước lộn trờiTuần rằm xin nhớ kiêng thơ ChịSư vãi nam mô dễ chịu nhời!