Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Vội vàng (Xuân Diệu)

VỘI VÀNG Xuân DiệuPhạmThị Thúy Nhài1I. TÌM HIỂU CHUNG:1.Taùc giaû: - Xuaân Dieäu(1916-1985), hoï Ngoâ, queâ cha Haø Tónh, queâ meï Bình Ñònh- Tröôùc caùch maïng: hoïc chöõ Nho, chöõ quoác ngöõ  daïy tö, laøm coâng chöùc- Sau caùch maïng: hoaït ñoäng vaên ngheä phuïc vuï 2 cuoäc khaùng chieán vôùi tö caùch moät chieán só vaên ngheä  laø “nhaø thô môùi nhaát trong caùc nhaø thô môùi”PhạmThị Thúy Nhài2Xuân Diệu (2 tháng 2, 1916 – 18 tháng 12, 1985) Đạo diễn Bạch Diệp "Tôi cầm mùi dạ lan hương Trong tay đi đến người thương cách trùngDạ lan thơm nức lạ lùngTưởng như đi mãi không cùng mùi hương". PhạmThị Thúy Nhài32/ Xuất xứ: Bài thơ được in trong tập “Thơ thơ”, xuất bản năm 1938.PhạmThị Thúy Nhài42/ Bố cục:- 11 câu đầu : Tình yêu cuộc sống say mê, tha thiết của nhà thơ.- 18 câu tiếp : Nỗi băn khoăn trước thời gian và cuộc đời- 10 câu còn lại : Khát vọng sống, khát vọng yêu cuồng nhiệt, hối hả.PhạmThị Thúy Nhài53/ Chủ đề: Tình yêu cuộc sống mãnh liệt, niềm khát khao giao cảm, nỗi lo âu khi thời gian trôi mau và quan niệm sống mới mẻ tích cực của nhà thơ PhạmThị Thúy Nhài6II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:1/ 11 câu đầu: Tình yêu cuộc sống say mê, tha thiết của nhà thơ. a) 4 câu đầu: Bốn câu thơ năm chữ, kiểu câu khẳng định. Điệp ngữ “tôi muốn”  điệp cấu trúc, nhịp thơ gấp gáp, khẩn trương.PhạmThị Thúy Nhài7 Khẳng định ước muốn táo bạo, mãnh hệt: muốn ngự trị thiên nhiên, muốn đoạt quyền tạo hóa. Ý tưởng có vẻ như ngông cuồng của thi nhân xuất phát từ trái tim yêu cuộc sống thiết tha, say mê, và ngây ngấtPhạmThị Thúy Nhài8b) 7 câu tiếp:+ Bức tranh thiên nhiên Yến anh, ong bướm, hoa lá Ánh sáng chớp hàng mi ... -> Thiên nhiên hiện hữu có đôi có lứa, có tình như mời gọi, như xoắn xuýt.PhạmThị Thúy Nhài9- Điệp khúc “này đây” và phép liệt kê tăng tiến cùng một số cụm từ “tuần tháng mật”, “khúc tình si”  Sự sung sướng, ngất ngây; hối hả, gấp gáp như muốn nhanh chóng tận hưởng vẻ đẹp của cuộc sống.PhạmThị Thúy Nhài10- Cách diễn đạt độc đáo: “Tháng giêng ngon như một cặp môi gần”  so sánh vật chất hóa khái niệm thời gian qua hình ảnh “cặp môi gần”  vừa gợi hình thể vừa gợi tính chất (thơm ngon và ngọt ngào). PhạmThị Thúy Nhài11 Quan niệm mới mẻ về cuộc sống, về tuổi trẻ và hạnh phúc: đối với Xuân Diệu, thế giới này đẹp nhất vì có con người giữa tuổi trẻ và tình yêu. Thời gian quý giá nhất của mỗi đời người là tuổi trẻ, mà hạnh phúc lớn nhất của tuổi trẻ là tình yêu. Biết thụ hưởng chính đáng những gì mà cuộc sống dành cho mình, sống hết mình nhất là những tháng năm tuổi trẻ, đó là một quan niệm mới, tích cực, thấm đượm tinh thần nhân văn.PhạmThị Thúy Nhài122/ 18 câu tiếp theo: Nỗi băn khoăn trước thời gian và cuộc đời.- “Xuân đương tới ... sợ độ phai tàn sắp sửa”  Xuân Diệu cảm nhận thời gian trôi mau. Giọng thơ tranh luận, biện bác - một dạng thức triết học đã thấm nhuần cảm xúc.  Nhịp thơ sôi nổi, những câu thơ đầy mỹ cảm về cảnh sắc thiên nhiên.PhạmThị Thúy Nhài13Xuân Diệu không đồng tình với quan niệm: thời gian tuần hoàn (quan niệm này xuất phát từ cái nhìn tĩnh, có phần siêu hình, lấy sinh mệnh vũ trụ làm thước đo thời gian)PhạmThị Thúy Nhài14- “Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua ... sẽ già”.  Điệp từ, nghệ thuật tương phản : Theo Xuân Diệu, thời gian tuyến tính, thời gian như một dòng chảy xuôi chiều, một đi không trở lại.  Quan niệm này xuất phát từ cái nhìn động: cảm nhận về thời gian của Xuân Diệu là cảm nhận đầy tính mất mát.PhạmThị Thúy Nhài15- “Lòng tôi rộng nhưng lượng trời cứ chật... tiếc cả đất trời”.  Nghệ thuật tương phản, từ láy “bâng khuâng”  Cảm xúc lưu luyến tuổi trẻ, mùa xuân, cuộc đời  Nhà thơ yêu say đắm cuộc sống.PhạmThị Thúy Nhài16- “Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi ... tiễn biệt”:  Nhân hóa, cảm nhận bằng mọi giác quan: Mỗi khoảnh khắc trôi qua là một sự mất mát. (Cảm nhận tinh tế dòng thời gian được nhìn như một chuỗi vô tận của những mất mát chia phôi, cho nên thời gian thấm đẫm hương vị của chia lìa. Khắp vũ trụ là lời thở than của vạn vật, là không gian đang tiễn biệt thời gian. Mỗi sự vật đang ngậm ngùi tiễn biệt một phần đời của chính nó ) Cùng với sự ra đi của thời gian là sự phôi pha, phai tàn của từng cá thể.Mưa xuân Hà NộiPhạmThị Thúy Nhài17Sơ kết:Giọng thơ triết luận, ngôn ngữ thơ biểu cảm, giàu hình ảnh. Nhà thơ ý thức sâu xa về giá trị của mỗi cá thể sống. Mỗi khoảnh khắc trong đời con người đều vô của quý giá vì một khi đã mất đi là mất vĩnh viễn  Quan niệm này khiến cho con người biết quý từng giây từng phút của đời mình và biết làm cho từng khoảnh khắc đó tràn đầy ý nghĩa  Đây chính là sự tích cực rất đáng trân trọng trong quan niệm sống của XD.PhạmThị Thúy Nhài183/ 10 câu cuối: Khát vọng sống, khát vọng yêu cuồng nhiệt, hối hả.- “Mau đi thôi!” Câu cảm thán  Giục giã sống “vội vàng” để tận hưởng tuổi trẻ và thời gian, không sống hoài, sống phí...- Điệp ngữ “Ta muốn” Khát vọng sống mãnh liệt, khát vọng được yêu thương: “Ta muốn say cánh bướm với tình yêu”PhạmThị Thúy Nhài19- Liệt kê : hình ảnh “mây, gió, cánh bướm, non nước, cây, cỏ, ...”	Thị giác cảm nhận về không gian của cuộc sống mới mơn mởn  Khứu giác cảm nhận về mùi vị “thơm” hương cuộc sống Thính giác cảm nhận “thanh sắc của thời tươi”PhạmThị Thúy Nhài20“Cái hôn”,“cắn” cảm giác mãnh liệt, vồ vập, yêu thương.- “Ta muốn: ôm  riết  say  thâu  cắn”: các động từ, tăng tiến, phép điệp -> Tình yêu mãnh liệt táo bạo của một cái “tôi” thi sĩ yêu cuộc sống cuồng nhiệt, tha thiết với mềm vui trần thế, tâm thế sống tích cực .PhạmThị Thúy Nhài21 Ba đoạn thơ vận động vừa rất tự nhiên về cảm xúc, vừa rất chặt chẽ về luận lý : thấy cuộc sống là thiên đường trên mặt đất, nhà thơ sung sướng ngây ngất tận hưởng nhưng với một tâm hồn nhạy cảm trước bước đi của thời gian, nhà thơ nhận thẩy “xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua”. Vì thế day dứt, thi nhân bỗng chợt buồn rồi băn khoăn, day dứt. Không thể níu giữ thời gian, không thể sống hai lần tuổi trẻ nên thi nhân vội vàng cuống quýt nỗi khát khao giao cảm với đời. Bài thơ kết ở giây phút đỉnh điểm : “Hỡi xuân hồng ta muốn cắn vào ngươi”.PhạmThị Thúy Nhài22III. KẾT LUẬN:- Kết hợp nhuần nhị giữa mạch cảm xúc dồi dào và mạch triết luận sâu sắc. Cách sử dụng ngôn từ mới mẻ, độc đáo, sáng tạo. Xuân Diệu thực sự là một bậc thầy của tiếng Việt ngay từ khi ông còn trẻ .PhạmThị Thúy Nhài23- Cách nhìn nhận thiên nhiên, quan niệm về thời gian, quan niệm sống của Xuân Diệu diễn tả một tiếng lòng khát khao mãnh liệt và cho thấy ông ý thức sâu sắc về giá trị lớn nhất của đời người là tuổi trẻ, hạnh phúc lớn nhất của con người là tình yêu; thời gian ra đi không trở lại nên ta phải quý trọng thời gian, sống sao cho có ý nghĩa  Cách nhìn nhận của Xuân Diệu rất tích cực với một tinh thần nhân văn mới PhạmThị Thúy Nhài24PhạmThị Thúy Nhài25