Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiếng Việt: Thao tác lập luận bác bỏ

Làm văn:Thao tác lập luận bác bỏ Thao tác lập luận bác bỏ I. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ. 1. Thao tác lập luận bác bỏ.Bác bỏ là dùng lí lẽ và dẫn chứng để phủ nhận những ý kiến, những nhận định sai trái. Từ đó nêu ý kiến có cơ sở khoa học để thuyết phục người nghe, người đọc. 1.Hỡi đồng bào cả nước, “ Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được: trong những quyền ấy có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc. Lời bất hủ ấy ở trong bản Tuyên ngôn độc lập năm 1776 của nước Mĩ. Suy rộng ra, câu ấy có nghiã là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do. (Trích bản “Tuyên ngôn độc lập”-Hồ Chí Minh)2.“Dân số ngày càng tăng đã ảnh hưởng rất nhiều đến đời sống cuả mỗi cá nhân, mỗi dân tộc cũng như toàn thể cộng đồng: không có đủ lương thực, thực phẩm cung cấp cho bữa ăn hàng ngày,dẫn đến cảnh đói nghèo, tình trạng thiếu dinh dưỡng dẫn đến sự suy thoái sức khoẻ. Dân số tăng trong khi việc làm, cơ sở sản xuất có hạn dẫn đến thiếu việc làm, thất nghiệp ngày càng tăng...” ( Theo Nguyễn Minh Thuyết). 3“ Huyền Đức nói:Viên Thiệu ở Hà Bắc, bốn đời làm tam công, có nhiều đầy tớ cũ, hiện nay như con hổ dữ hùng cứ ở Kí Châu; bộ hạ nhiều tay tài giỏi, có thể cho là anh hùng được chăng? Tháo lại cười nói: - Viên Thiệu ngoài mặt mạnh bạo trong bụng nhút nhát, thích mưu mẹo mà không quyết đoán, làm việc lớn lại lo đến bản thân, thấy lợi nhỏ thì lại quên mình không thể gọi là anh hùng được!.... Tháo nói:- Anh hùng là người trong bụng có chí lớn, có mưu cao, có tài bao trùm được cả vũ trụ, có chí nuốt cả trời đất kiaAnh hùng trong thiên hạ bây giờ chỉ có sứ quân và Tháo mà thôi.” (Đoạn trích: Tào Tháo uống rượu luận anh hùng La Quán Trung) Thao tác lập luận bác bỏ I. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ.Nhằm chỉ ra cái sai.Bày tỏ, bênh vực những ý kiến, quan niệm đúng đắn1. Thao tác lập luận bác bỏ là gì.2. Mục đíchĐể bác bỏ thành công, cần nắm vững những yêu cầu nào?3. Yêu cầu:+ Thái độ thẳng thắn, có chừng mực, phù hợp với đối tượng tranh luận, có sự tôn trọng người đối thoại, tôn trọng bạn đọc.+ Nắm chắc những sai lầm để chỉ ra được cái sai hiển nhiên của ý kiến đó.+ Dùng lí lẽ và dẫn chứng khách quan, trung thực để bác bỏ ý kiến sai trái .* Lưu ý:Khi tranh luận đừng quá hiếu thắng, mà nhìn nhận vấn đề một cách thấu đáo, toàn diện, tỉnh táo, minh mẫn. Cần cân nhắc, phân tích từng mặt tránh khẳng định chung chung, hoặc phủ nhận tất cả.? Theo em thao tác lập luận bác bỏ có tác dụng như thế nào đối với văn nghị luận và đời sống?4. Tác dụng. - Trong văn nghị luận : ý kiến của mình thêm sâu sắc và có sức thuyết phục . - Trong đời sống hàng ngày: rèn khả năng tư duy logíc, sắc sảo, khẳng định lập trường vững vàng. ..ý kiến cần bác bỏ.“ Nguyễn Du là một con bệnh thần kinh”.Cách bác bỏ Nêu lập luận thiếu khoa học.- Nêu câu hỏi tỏ ý nghi ngờ“Ta tự hỏi: tác giả căn cứ vào đâu mà viết như  khí quan”.Phân tích các ngữ liệu. a. Ngữ liệu a:Lí lẽ- Di bútchỉ nói Nguyễn Du mắc bệnh thôi.Chỉ căn cứ vào mấy bài thơ mắc chứng bệnh loạn thần kinh  là quá bạo”.Chỉ dẫn mấy câu tựa như: Dĩ ngạnquỷ” thì lối lập luận ấy có khoa học không?Mấy bài thơ tả sợ hãi và sầu muộn của Nguyễn Du, tác giả cho là ảo giác, ta cho là tưởng tượng. Dẫn chứng- Pa-xcan cũng là người mang bệnh- So sánh trí tưởng tượng của N.Du với thi sĩ nước ngoài: Anh Cát Lợi, Na Uy, Đan Mạch.a. Ngữ liệu a: => Khẳng định: Người có bộ thần kinh rối loạn và khủng hoảng không tài nào có được cái minh mẫn của kẻ tạo ra Truyện Kiều. Bác bỏ một lập luận.N1: Phân tích ngữ liệu 1.bN2: Phân tích ngữ liệu 1.c b. Nhiều đồng bào chúng ta, để biện minh việc từ bỏ tiếng mẹ đẻ, đã than phiền rằng tiếng nước mình nghèo nàn. Lời trách cứ này không có cơ sở nào cả. Họ chỉ biết những từ thông dụng của ngôn ngữ và còn nghèo những từ An Nam hơn bất cứ người phụ nữ và nông dân An Nam nào. Ngôn ngữ củaNguyễn Du nghèo hay giàu? Vì sao người An Nam có thể dịch những tác phẩm của Trung Quốc sang nước mình, mà lại không thể viết những tác phẩm tương tự? Phải quy lỗi cho sự nghèo nàn của ngôn ngữ hay sự bất tài của con người .Ngữ liệu b:Nhóm 1ý kiến cần bác bỏĐể biện minh việc từ bỏ tiếng mẹ đẻđã than phiền rằng tiếng nước mình nghèo nàn. cách bác bỏNêu luận cứ sai lầm“tiếng nước mình nghèo nàn”.Lí lẽÔng Nguyễn An Ninh khẳng định lời trách cứ này “không có cơ sở nào cả”.Dẫn chứng+Qua vốn từ nghèo nàn của những người này+ Qua ngôn ngữ của N.Du.+ Người An Nam cú thể dịch những tỏc phẩm Trung Quốc tương tự.b. Ngữ liệu b:Bác bỏ một luận cứ. => Nguyễn An Ninh khẳng định “Phải quy lỗi cho sự nghèo nàn của ngôn ngữ hay sự bất tài của con người ?” . c Có người bảo: Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi! Xin đáp lại: Hút thuốc là quyền của anh, nhưng anh không có quyền đầu độc những người ở gần anh. Anh uống rượu say mèm, anh làm anh chịu. Nhưng hút thuốc thì người gần anh cũng hút phải luồng khói độc. Điều này hàng nghìn công trình nghiên cứu đã chứng minh rất rõ. Vợ con, những người làm việc cùng phòng với những người nghiện thuốc cũng bị nhiễm độc, cũng đau tim mạch, viêm phế quản, cũng bị ung thư. .. Tội nghiệp thay những cái thai còn nằm trong bụng mẹ, chỉ vì có người hút thuốc ngồi cạnh mẹ mà thai bị nhiễm độc Hút thuốc cạnh một người đàn bà có thai quả là một tội ác. Bố và anh hút, chú bác hút không những đầu độc con em mà còn nêu gương xấuNgữ liệu c: Nhóm 2ý kiến cần bác bỏ“Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi.”cách bác bỏ Nêu luận điểm sai lầm, cực đoan.Lí lẽ Hút thuốc là quyền của anh, nhưng anh không có quyền đầu độc người xung quanh.- Phân tích tác hại đầu độc khi hút thuốc.Dẫn chứng+ người gần anh cũng hít phải luồng khói độc: người làm việc cùng phòng, vợ con, đặc biệt ảnh hưởng tới phụ nữ có thai.c. Ngữ liệu c:Bác bỏ một luận điểm=> Hút thuốc không những đầu độc con em mà còn nêu gương xấu? Qua việc phân tích các ngữ liệu trên em có thể rút ra kết luận gì về cách bác bỏ một vấn đề? Dùng lí lẽ và dẫn chứng Nắm chắc cái sai ấy là hiển nhiên.Chỉ ra nguyên nhân hoặc phân tích khía cạnh saiKhẳng định ý kiến đúng của mình. Dẫn chứng dựa trên cơ sở khoa học vững chắc, logíc. 2. Cách bác bỏ.Chỉ ra ý kiến cần bác bỏ3. Ghi nhớ: SGK Trang 26.2. Bài tập 2: Trang 27. * Gợi ý: - Nêu ý kiến bác bỏ, đây là một quan niệm sai lệch về kết bạn trong HS. + Nêu lí do,phân tích tác hại của quan niệm sai để bác bỏ. - Lí lẽ , dẫn chứng: . Nếu bạn suy nghĩ như vậy là quá ích kỉ, khiến các bạn học yếu bị cô lập, tự ti. . Học yếu không phải là điểm xấu. + Thái độ nhẹ nhàng, tế nhị để thuyết phục những bạn có quan niệm sai lầm như vậy. - Khẳng định ý kiến đúng cuả mình: Chơi với bạn học yếu là trách nhiệm của mỗi chúng ta, giúp cho bạn tiến bộ hơn. a.“Than ôi! Người ta thường nói “cứng quá thì gãy”. Kẻ sĩ chỉ lo không cứng cỏi được, còn gãy hay không là việc của trời. Sao lại đoán trước là sẽ gãy mà chịu đổi cứng ra mềm? Ngô Tử Văn là chàng áo vải. Vì cứng cỏi mà dám đốt cháy đền tà, chống lại yêu ma, làm một việc hơn cả thần và người. Bởi thế được nổi tiếng và được giữ chức vụ ở Minh ti, thật là xứng đáng. Vậy kẻ sĩ, không nên kiêng sợ sự cứng cỏi. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên (Nguyễn Dữ)3. Bài tập 1: Trang 26.- Nguyễn Dữ bác bỏ quan niệm: “cứng quá thì gãy” vì thế mà những kẻ sĩ cơ hội cầu an “đổi cứng ra mềm” .- Cách bác bỏ : + Nờu ý kiến sai trỏi.+ Dùng lí lẽ và d/chứng.+ Giọng văn dứt khoát, chắc nịch. - Khẳng định: Vậy kẻ sĩ, không nên kiêng sợ sự cứng cỏi