Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 101,102: Đọc văn: Về luân lí xã hội ở nước ta - Phan Châu Trinh

Tiết 101,102. VỀ LUÂN LÍ Xà HỘI Ở NƯỚC TAChân dung Phan Châu Trinh(Trích Đạo đức và luân lí Đông Tây)I. Tiểu dẫnĐọc phần tiêủ dẫn, nêu đôi nét về tác giả Phan Châu Trinh?-Phan Châu Trinh( 1872-1926), hiệu Tây Hồ, Hi Mã-Tây Lộc, Tiên Phước, Tam Kì, Quảng Nam-1901 đỗ phó bảng, làm quan một thời gian sau cáo về ở ẩn-Chủ trương bãi bỏ chế độ quân chủ, thực hiện chế độ dân chủ, khai thông dân trí, mở mang công thương nghiệp, lợi dụng chiêu bài “khai hoá” của Pháp để đấu tranh hợp pháp.-1908 ông bị bắt, bị đày đi Côn Đảo, ba năm sau được thả tự do-1925 bị ốm nặng, mất ngày24-3-1926-lễ truy điệu ông trở thành một phong trào vận động ái quốc rộng khắpCuộc đời-Ông viết cả chữ Hán, Nôm,Quốc ngữ-Chủ yếu là văn chính luận có tính hùng biện, có lập luận đanh thép-” Đầu Pháp chính phủ thư”(1906), “Tỉnh quốc hồn caI, II”(1907, 1922)-”Về luân lí xã hội ở nước ta” - phần III của bài”Đạo đức và luân lí Đông Tây”, được ông diễn thuyết vào đêm 19-11-1925 tại nhà Hội Thanh niên ở Sài Gòn2. Sáng tác chính.3. Xuất xứ văn bản.II. Đọc hiểu văn bảnVấn đề được nêu trong bìa viết này là gì? 1. Luân lí xã hội Luân lí xã hội mà tác giả nêu ra ở đoạn trích này là gì?Luân lí xã hội mà tác giả nêu ra ở đoạn trích này là:- ý thức tương trợ lẫn nhau giữa các cá nhân trong xã hội -là “cái nghĩa vụ mỗi người trong nước” - tức là ý thức công dân mà mỗi người phải có-Là”cái nghĩa vụ mà loài người ăn ở với loài người” –tinh thần hợp tác của con người vượt lên trên các rang giới dân tộc và lãnh thổ.=> Đó là ý thức sẵn sàng làm việc chung, sẵn sàng giúp đỡ nhau và tôn trọng quyền lợi của người khác.2. Tình trạng luân lí xã hội ở nước taNhững biểu hiện nào được nêu trong bài chứng tỏ nước ta tuyệt nhiên không có luân lí xã hội?Thái độ của tác giả?Những biểu hiện được nêu trong bài chứng tỏ nước ta tuyệt nhiên không có luân lí xã hội:+Dân ta” phải ai tai nấy, ai chết mặc aisợ sệt, ù lì, trơ tráo”+Dân” không biết đoàn thể, không trọng công ích”+ Người này đối với kẻ kia đều “ ngó theo sức mạnh”, thấy quyền thế thì chạy theo, quỵ luỵ, nhờ vả.+ Vua quan mặc sức bóp nặn dân chúng, chỉ biết vơ vét,coi sự dốt nát của dân là điều kiện tốt để củng cố quyền lực và lòng tham của mình Thái độ của tác giả: vừ phê phán nghiêm khắc, vừa đau lòng, thấy cần phải chỉ ra sự hèn kém của dân mình, nước mình.- Nguyên nhân: Đó là sự phản động, dốt nát của lũ quan trường.Vì thế từ đây tác giả hướng mũi nhọn đả kích vào bọn chúng:+ Những cách gọi tên như: “bọn học trò”, ‘kẻ mang đai đội mũ’,”kẻ áo rộng khăn đen”, “bọn quan lại”,” bọn thượng lưu”Thái độ căm ghét cao độ của Phan Châu Trinh đối với tầng lớp quan lại Nam triều.+Trong mắt ông, chế độ vua quan chuyên chế vô cùng tồi tệ, cần phải phur định triệt để “có kẻ mang đai độ mũ, ngất ngưởng ngồi trên, có kẻ áo rộng khăn dài lúc nhúc lạy dưới”-đó là một lũ “ăn cướp có giấy phép”uNguyên nhân nào dẫn đến tình trạng nước ta tuyệt nhiên không có luân lí xã hội?3. Những cải cách cần thiết để có luân lí xã hộiTheo tác giả, muốn có luân lí xã hội thì phải làm gì? Ý nghĩa của lời đề nghị đó đối với xã hội đương thời?- Muốn có luân lí xã hội thì:+Phải biết gây dựng đoàn thể để hỗ trợ nhau trong cuộc sống và để tự bảo vệ quyền lợi của mình.+ Phải bỏ thói dựa dẫm vào quyền thế, chấm dứt tệ mua danh bán tước hòng có được vị trí “ ngồi trên ăn trước”.+Phải đánh đổ chế độ vua quan thối nát làm bại hoại luân lí xã hội, khiến tư tưởng cách mạng không thể nảy nở và nước ta không có được tự do độc lập.-Ý nghĩa: Đó là vấn đề rất cấp thiết đối với xã hội nước ta. Muốn có độc lập phải giải quyết trước hết vấn đề dân trí. 4. Trạng thái cảm xúc và phẩm chất của người diễn thuyếtNhững câu cảm thán trong đoạn trích giúp chúng ta hiểu gì về trạng thái cảm xúc và phẩm chất của người diễn thuyết? - Những câu cảm thán:+ “ Thương hại thay!”+” Người mình thì phải ai tai nấy, ai chết mặc ai!”+” Dân khôn mà chi! Dân ngu mà chi! Dân lợi mà chi! Dân hại mà chi! Dân càng nô lệ,ngôi vua càng lâu dài, bọn quan lại càng phú quý! ”+ “ Quan lại đời xưa đời nay của ta là thế đấy!.... Ở nước ta thế đấy!”+ “ Những kẻ như thế mà vẫn không ai khen chê, không ai khinh bỉ, thật cũng lạ thay! Thương ôi! ”+ “Ôi! Một dân tộc như thế thì tư tưởng cách mạng nảy nở trong óc chúng làm sao được!”Ý nghĩa:Tác giả không chỉ phát biểu chính kiến bằng lí trí tỉnh táo mà còn bằng trái tim tràn trề cảm xúc, chan chứa niềm xót xa cùng nỗi đau về tình trạng đình trệ thê thảm của xã hội. Nhận xét về phẩm chất của người diễn thuyết ?- Phẩm chất trung thực, cứng cỏi, quyết liệt của một nhà cách mạng toàn tâm, toàn trí đấu tranh vì dân chủ, vì tiến bộ xã hội.Hãy nhận xét cách kết hợp yếu tố biểu cảm với yếu tố nghị luận trong bài văn?- cách kết hợp yếu tố biểu cảm với yếu tố nghị luận trong bài diễn thuyết là một đặc điểm nổi bật, làm cho những lí lẽ không cứng nhắc, giáo điều mà tạo được mối giao hòa, giao cảm giữa người nói và người nghe. Đó là điều kiện quan trọng làm nên tính thuyết phục của bài diễn thuyết. III. Tổng kếtNhận xét về giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản?Bài viết thể hiện khá rõ những điểm cốt lõi làm nên sức thuyết phục của văn diễn thuyết:-Lập luận sáng sủa, khúc triết.-Tình cảm tràn đầy, bộc lộ qua lời cảm thán thống thiếtLập trường đánh đổ chế độ quân chủ luôn được tuyên bố công khai, dứt khoátKế hoạch hàng động được vạch cụ thể, rõ ràng IV. Bài tập nâng cao.Ý nghĩa thời sự của chủ trương xây dựng nền luân lí xã hội của Phan Châu Trinh?Ý Nghĩa :-Nhắc nhở về tầm quan trọng của việc gây dựng đoàn thể nhằm tạo nên ý thức trách nhiệm với cộng đồng.Cảnh cáo nguy cơ tiêu vong các quan hệ xã hội tốt đẹp do lũ người ích kỉ, vụ lợi, ham quyền lực đem đến.-Khơi dậy ý thức trách nhiệm đối với sự chậm tiến của xã hội, và ý thức dân chủ.CỦNG CỐI. Tiểu dẫnII. Đọc hiểu văn bản1. Luân lí xã hội2. Tình trạng luân lí xã hội ở nước ta3. Những cải cách cần thiết để có luân lí xã hội4. Trạng thái cảm xúc và phẩm chất của người diễn thuyếtIII. Tổng kếtIV. Bài tập nâng cao.