Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 105: Tiếng Việt: Phong cách ngôn ngữ Chính luận

VÀ NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬN phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn1. Tìm hiểu văn bản chính luận- Văn bản chính luận thời xưa : hịch, cáo, thư, chiếu, biểu- Văn bản chính luận hiện đại gồm : cương lĩnh, tuyên ngôn, lời kêu gọi, hiệu triệu, các bài bình luËn, xã luận; báo cáo, tham luận, phát biểu trong các hội thảo, hội nghị chính trị  Văn bản chính luận thời xưa thường viết theo thể loại nào?Văn bản chính luận hiện đại gồm những thể loại nào? 2. Ngôn ngữ chính luậnI – VĂN BẢN CHÍNH LUẬN VÀ NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬN phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn1. Tìm hiểu văn bản chính luậna. Xét các ngữ liệu * Ngữ liệu 1: Tuyên ngôn* Ngữ liệu 2: Bình luận thời sự * Ngữ liệu 3: Xã luận 	Hỡi đồng bào cả nước!	“Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc	Lời bất hủ ấy ở trong bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ. Suy rộng ra, câu ấy có nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.	Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791cũng nói:	“Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi; và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”	Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được.TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬPTuyªn ng«n ®éc lËp-ThÓ lo¹i: V¨n chÝnh luËn – Tuyªn ng«n dùng n­íc cña nguyªn thñ quèc gia.-ThuËt ng÷: B¸c dïng c¸c thuËt ng÷ chÝnh trÞ: quyÒn b×nh ®¼ng, tù do,-Môc ®Ých: B¸c dÉn lêi bÊt hñ cña b¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp n­íc MÜ 1776 vµ lêi truyªn bè hïng hån cña b¶n tuyªn ng«n d©n quyÒn vµ nh©n quyÒn 1791 cña Ph¸p. Tõ ®ã muèn nhÊn m¹nh ch©n lÝ, lÏ ph¶i lµm c¬ së ®Ó v¹ch téi cña giÆc Ph¸p ®èi víi nh©n d©n ViÖt Nam.- Th¸i ®é, quan ®iÓm cña ng­êi viÕt: §µng hoµng, dâng d¹c. Giäng v¨n hïng hån ®anh thÐp. B¸c ®øng trªn lËp tr­êng d©n téc vµ nguyÖn väng cña nh©n d©n ®Ó viÕt tuyªn ng«n víi th¸i ®é ch©n thµnh vµ niÒm tin vµo chÝnh nghÜa.NHÓM 1 – 2Ngữ liệu b/SGK, 97Trình bày :Thể loại Tìm các thuật ngữ chính trị Mục đích Giọng điệu, thái độ, quan điểm người viết Các nhóm thảo luân trong vòng 3-5 phút. NHÓM 3 – 4Ngữ liệu c/SGK, 97Trình bày :Thể loại Tìm các thuật ngữ chính trị Mục đích Giọng điệu, thái độ, quan điểm người viết CAO TRÀO CHỐNG NHẬT, CỨU NƯỚCNgày 9 – 3 – 1945, ở Đông Dương, phát xít Nhật quật thực dân Pháp xuống chân đài chính trị. Không đầy hai mươi bốn tiếng đồng hồ, trong các thành phố lớn, thực dân Pháp đều hạ súng xin hàng. Nhiều đội quân của Pháp nhằm biên giới cắm đầu chạy. Riêng ở Cao Bằng và Bắc Cạn, một vài đội quân của Pháp định thống nhất hành động với Quân Giải phóng Việt Nam chống Nhật. Ở Bắc Cạn, họ đã cùng ta tổ chức “Ủy ban Pháp – Việt chống Nhật”. Nhưng không bao lâu họ cũng bỏ ta chạy sang Trung Quốc. Có thể nói là quân Pháp ở Đông Dương đã không kháng chiến và công cuộc kháng chiến ở Đông Dương là công cuộc duy nhất của nhân dân ta. [](Trường Chinh, Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân Việt Nam, tập I..) 1. Đoạn trích trên thuộc thể loại nào?2. Tìm những thuật ngữ chính trị trong đoạn trích trên?3. Mục đích của đoạn trích trên là gì?4. NhËn xÐt vÒ lÝ lÏ, giäng ®iÖu, quan ®iÓm ng­êi viÕt trong ®o¹n trÝch ?BÌNH LUẬN THỜI SỰ Ngữ liệu b/SGK, 97 CAO TRÀO CHỐNG NHẬT, CỨU NƯỚCNgày 9 – 3 – 1945, ở Đông Dương, phát xít Nhật quật thực dân Pháp xuống chân đài chính trị. Không đầy hai mươi bốn tiếng đồng hồ, trong các thành phố lớn, thực dân Pháp đều hạ súng xin hàng. Nhiều đội quân của Pháp nhằm biên giới cắm đầu chạy. Riêng ở Cao Bằng và Bắc Cạn, một vài đội quân của Pháp định thống nhất hành động với Quân Giải phóng Việt Nam chống Nhật. Ở Bắc Cạn, họ đã cùng ta tổ chức “Ủy ban Pháp – Việt chống Nhật”. Nhưng không bao lâu họ cũng bỏ ta chạy sang Trung Quốc. Có thể nói là quân Pháp ở Đông Dương đã không kháng chiến và công cuộc kháng chiến ở Đông Dương là công cuộc duy nhất của nhân dân ta. [](Trường Chinh, Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân Việt Nam, tập I..) 1. ThÓ lo¹i chÝnh luËn; t¸c phÈm cña ®ång chÝ Tr­êng Chinh – Tæng bÝ th­ §¶ng céng s¶n ViÖt Nam.2. Dïng nhiÒu thuËt ng÷ chÝnh trÞ: Qu©n gi¶i phãng, thèng nhÊt hµnh ®éng,3. Tæng kÕt mét giai ®o¹n c¸ch m¹ng th¾ng lîi vµ s¸ch l­îc cña CM th¸ng T¸m. tÝnh chÊt vµ ý nghÜa lÞch sö cña C¸ch m¹ng4. §øng trªn lËp tr­êng d©n téc, lËp tr­êng cña ng­êi céng s¶n trong sù nghiÖp chèng ®Õ quèc vµ ph¸t xÝt giµnh ®éc lËp tù do.BÌNH LUẬN THỜI SỰ Ngữ liệu b/SGK, 97VIỆT NAM ĐI TỚI 	Khắp non sông Việt Nam đang bừng dậy một sinh khí mới. Sinh khí ấy đang biểu hiện trên khuôn mặt từng người dân, trong từng thôn bản, ngõ phố, trên từng cánh đồng, công trường, trong từng viện nghiên cứu, trên các chốt tiền tiêu đầu sóng ngọn gió,  	Rạo rực đất trời, rạo rực lòng người ! [] 	Đất nước đang căng tràn sức xuân trong ý chí và khát vọng vươn tới của 80 triệu người con đất Việt. Nguồn sinh lực mới được kết tụ và nhân lên trong xuân Giáp Thân đang hứa hẹn tạo ra một sức băng lướt mới trên con đường dài xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Xuân mới, thế và lực mới, chúng ta tự tin đi tới ! 	(Theo báo Quân đội nhân dân, số Tết 2004) 3. Mục đích của đoạn trích trên là gì?4. Em có nhận xét gì lý lẽ, giọng điệu trong đoạn trích trên?Xà LUẬN Ngữ liệu c/SGK, 971. Đoạn trích trên thuộc thể loại gì?2. Tìm những thuật ngữ chính trị trong đoạn trích trên ?VIỆT NAM ĐI TỚI 	Khắp non sông Việt Nam đang bừng dậy một sinh khí mới. Sinh khí ấy đang biểu hiện trên khuôn mặt từng người dân, trong từng thôn bản, ngõ phố, trên từng cánh đồng, công trường, trong từng viện nghiên cứu, trên các chốt tiền tiêu đầu sóng ngọn gió,  	Rạo rực đất trời, rạo rực lòng người ! [] 	Đất nước đang căng tràn sức xuân trong ý chí và khát vọng vươn tới của 80 triệu người con đất Việt. Nguồn sinh lực mới được kết tụ và nhân lên trong xuân Giáp Thân đang hứa hẹn tạo ra một sức băng lướt mới trên con đường dài xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Xuân mới, thế và lực mới, chúng ta tự tin đi tới ! 	(Theo báo Quân đội nhân dân, số Tết 2004) 3. Ph©n tÝch nh÷ng thµnh tùu míi vÒ c¸c lÜnh vùc cña ®Êt n­íc. Tõ ®ã nªu triÓn väng cña c¸ch m¹ng.4. ThÓ hiÖn niÒm vui, tin t­ëng qua giäng v¨n hµo høng s«i næi.Xà LUẬN Ngữ liệu c/SGK, 971. ThÓ v¨n chÝnh luËn. Lµ bµi b×nh luËn trªn b¸o vÒ vÊn ®Ò chÝnh trÞ2. Sö dông nh÷ng thuËt ng÷ chÝnh trÞ,: søc b¨ng l­ít, x©y dùng CNXH, d©n chñ, v¨n minh, thÕ vµ lùc,2. Ngôn ngữ chính luậnI – VĂN BẢN CHÍNH LUẬN VÀ NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬN phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn1. Tìm hiểu văn bản chính luậna. Xét các ngữ liệu * Ngữ liệu 1: tuyên ngôn* Ngữ liệu 2: bình luận thời sự * Ngữ liệu 3: xã luận b. Nhận xét chung về ngôn ngữ chính luận - Các dạng tồn tại : dạng viết, dạng nói- Mục đích: Trình bày quan điểm chính trị đối với một vấn đề nào đó (chính trị, văn hoá, xã hội)- Ngôn ngữ chính luận phải giản dị, rõ ràng, chính xác, diễn đạt dễ hiểu. Tránh dùng từ địa phương, từ ngữ xa lạ b. Nhận xét chung ngôn ngữ chính luận:2. Ngôn ngữ chính luậnI – VĂN BẢN CHÍNH LUẬN VÀ NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬN phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn1. Tìm hiểu văn bản chính luậna. Xét các ngữ liệu * Ngữ liệu 1: tuyên ngôn* Ngữ liệu 2: bình luận thời sự * Ngữ liệu 3: xã luận b. Nhận xét chung về ngôn ngữ chính luận c. Ph©n biÖt nghÞ luËn vµ chÝnh luËn. Ngôn ngữ dùng trong các HTKH, BLVCChỉ các phương tiện ngôn ngữ dùng trong các văn bản BLVC, HTKH  nhằm diễn giải, phân tích, bình luận.. về một vấn đề nào đó trong đời sống xã hội, trong văn chương=> sử dụng phương pháp nghị luận Đồng tiền cơ hồ đã thành một thế lực vạn năng. Tài năng, nhan sắc, tình nghĩa, nhân phẩm, công lí đều không còn có nghĩa gì trước thế lực của đồng tiền. Tài tình, hiếu hạnh như Kiều cũng chỉ còn là một món hàng không hơn không kém () Hoài Thanh (Sơ khảo lịch sử văn học Việt Nam - quyển IV)Ví dụ:Là khái niệm để chỉ các phương tiện ngôn ngữ được dùng trong các văn bản chính luận hoặc trong phát biểu ở các hội nghị, hội thảo(có màu sắc và hiệu quả tu từ riêng) nhằm trình bày, bình luận, đánh giá những vấn đề về chính trị, xã hội, văn hóa, tư tưởng theo một quan điểm chính trị nhất địnhNgôn ngữ chính luận Hiện nay, các thế lực thù địch đang lợi dụng các vấn đề dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo để phá hoại chia rẽ thanh niên, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc; chúng dùng nhiều thủ đoạn tinh vi để tha hóa thanh niên về chính trị, làm băng hoại về đạo đức, giá trị văn hóa dân tộc, thể lực hòng dẫn tới sự chuyển hóa chế độ. Trước tình hình đó, yêu cầu đặt ra trước mắt và lâu dài là tổ chức Đoàn, Hội phải ra sức giúp Đảng tập hợp, đoàn kết mọi tầng lớp thanh niên thành một khối vững chắc, hình thành một thế hệ thanh niên ưu tú, có tài năng, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có tinh thần yêu nước nồng nàn, sẵn sàng đương đầu và vượt qua mọi khó khăn, thánh thức (.) (Tổng bí thư Nông Đức Mạnh)Ví dụ:Từ các nội dung vừa tìm hiểu, em hãy phân biệt khái niệm NGHỊ LUẬN và CHÍNH LUẬN? Nghị luận- Là một phương pháp tư duy (diễn giảng, bàn bạc, lập luận), một kiểu làm văn trong nhà trường (nghị luận văn chương, nghị luận xã hội)Chính luận- Là một phong cách ngôn ngữ độc lập với các phong cách ngôn ngữ khác- Sử dụng ở tất cả mọi lĩnh vực khi cần trình bày, diễn đạt- Chỉ thu hẹp trong phạm vi trình bày quan điểm về vấn đề chính trị2. Ngôn ngữ chính luậnI – VĂN BẢN CHÍNH LUẬN VÀ NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬN phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn1. Tìm hiểu văn bản chính luận3. Luyện tập Bài tập 2 – SGK.tr99b. Bài tập 2 – SGK.tr99§o¹n v¨n trÝch trong bµi b×nh luËn vÒ lßng yªu n­íc cña d©n téc ta cña Hå ChÝ Minh, Nªn nã thuéc v¨n b¶n chÝnh luËn.- Dùng nhiều thuật ngữ chính trị- Quan điểm chính trị : đánh giá cao lòng yêu nước của nhân dân ta- Lập luận chặt chẽ, mạch lạc, hình ảnh so sánh cụ thể  Sức hấp dẫn và truyền cảm(1)Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. (2) Đó là một truyền thống quý báu của ta. (3) Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước.	(HỒ CHÍ MINH, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)