Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 111: Tiếng Việt: Phong cách ngôn ngữ Chính luận

LÀM VĂN: TIẾT 111PHONG CÁCH NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬN I. Khái quát về phong cách ngôn ngữ chính luậnTìm hiểu ngữ liệu : “ Về luân lí xã hội ở nước ta” ( Trích Đạo đức và luân lí Đông Tây – Phan Châu Trinh). Bài diễn thuyết của Phan Châu Trinh có nội dung gì? Thái độ của người viết về vấn đề đó ?Đặt trong hoàn cảnh xã hội, bài diễn thuyết của Phan Châu Trinh nhằm mục đích gì? Nội dung: bàn về luân lí xã hội nước ta Thái độ: tác giả đã bày tỏ công khai quan điểm của mình về vấn đề luân lí xã hội và thắng thắn phê phán xã hội quân chủ đương thời không có luân lí Thuyết phục, kêu gọi gây dựng nền luân lí xã hộiI. Khái quát về phong cách ngôn ngữ chính luậnTìm hiểu ngữ liệu : “ Về luân lí xã hội ở nước ta” ( Trích Đạo đức và luân lí Đông Tây – Phan Châu Trinh).Phong cách ngôn ngữ chính luận là gì?I. Khái quát về phong cách ngôn ngữ chính luậnPhong cách ngôn ngữ chính luậnVí dụKhái niệm Là loại phong cách ngôn ngữ dùng trong những văn bản trực tiếp bày tỏ tư tưởng, lập trường, thái độ đối với những vấn đề thiết thực, nóng bỏng của đời sống,đặc biệt trong lĩnh vực chính trị, xã hội. c. Chức năng: Tuyên truyền, cổ động, giáo dục, thuyết phục người đọc, người nghe để có nhận thức và hành động đúng.2. Các dạng tồn tại và phạm vi sử dụng:I. Khái quát về phong cách ngôn ngữ chính luậnPhong cách ngôn ngữ chính luận 2. Các dạng tồn tại và phạm vi sử dụng- Dạng viết: tác phẩm lí luận, tài liệu chính trị- Dạng nói: phát biểu hội nghị, các cuộc thảo luận, tranh luận..mang tính chất chính trịI. Khái quát về phong cách ngôn ngữ chính luậnCác dạng tồn tạiKhái niệmĐặc điểm chung “Hỡi đồng bào toàn quốc! Chúng ta muốn hoà bình, chúng ta đã nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa. Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ. Hỡi đồng bào! Chúng ta phải đứng lên! Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp cứu Tổ quốc. Ai có súng thì dùng súng, ai có gươm thì dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân cứu nước ()”. Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946 	 Hồ Chí MinhLỜI KÊU GỌI TOÀN QUỐC KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP Hãy cho biết quan điểm, tư tưởng được bày tỏ trong đoạn trích là gì? Quan điểm , tư tưởng đó được triển khai như thế nào trong bài viết? Cảm nhận về giọng điệu câu văn?“Hỡi đồng bào toàn quốc!Chúng ta muốn hoà bình, chúng ta đã nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa.Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.Hỡi đồng bào!Chúng ta phải đứng lên! Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp cứu Tổ quốc. Ai có súng thì dùng súng, ai có gươm thì dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân cứu nước ()”. Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946 	 Hồ Chí MinhLỜI KÊU GỌI TOÀN QUỐC KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP- Thể hiện rõ lập trường chính nghĩa của cuộc kháng chiến, thái độ dứt khoát với thực dân Pháp, kêu gọi cả nước quyết tâm đánh giặc Dùng lí lẽ, dẫn chứng để phơi bày dã tâm xâm lược của kẻ thù. Giải thích, thuyết phục mọi người cần tham gia đánh giặc cứu nước như thế nào-> xác đáng, chặt chẽ Giọng văn hùng hồn, đanh thép, có sức truyền cảm manh mẽ .CHẶT CHẼ TRONG LẬP LUẬNTRUYỀN CẢM MẠNH MẼCông khai về chính kiến,tư tưởng, lập trường chính trị, xã hội.Chặt chẽ trong văn lập luậnTruyền cảm mạnh mẽBa đặc điểm chungI. Khái quát về phong cách ngôn ngữ chính luậnII. Cách sử dụng phương tiện ngôn ngữCách sử dụng phương tiện ngôn ngữ2.Từ ngữ1.Ngữ âm Chữ viết3.Kiểu câu4.Biện pháp tu từ5.Bố cụcTrình bàyII. Cách sử dụng phương tiện ngôn ngữ1. Về ngữ âm - chữ viết: Khẳng định - hảng định. Mất mãn - Bất mãn. Trính trị - Chính trị . Quan điểm - Quang điểm. Lập trường - Lập chường. Dạng viết: Tuân thủ quy tắc chính tả của phong cách ngôn ngữ gọt giũa thường được in bằng kiểu chữ trang trọng, nghiêm túc.- Dạng nói : Phát âm rõ ràng, âm lượng và ngữ điệu thích hợpII. Cách sử dụng phương tiện ngôn ngữ2. Từ ngữSử dụng vốn từ ngữ chung cho mọi phong cách ( trong trường hợp cần thiết có thể dùng cả khẩu ngữ). Kết hợp với những từ ngữ riêng của phong cách ngôn ngữ chính luận: Từ ngữ chính trị “ Vì vậy, đạo đức cách mạng là vô luận trong hoàn cảnh nào cũng phải quyết tâm đấu tranh chống mọi kẻ địchĐạo đức cách mạng là hóa mình với quần chúng thành một khối tin quần chúng, hiểu quần chúng lắng nghe quần chúng”( Đạo đức cách mạng – Hồ Chí Minh)II. Cách sử dụng phương tiện ngôn ngữ3. Kiểu câu “Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trình bày trong tủ kính, trong bình pha lê rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu trong rương trong hòm”. ( Hồ Chí Minh) “ Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập” ( Hồ Chí Minh)Câu tỉnh lược Câu cảm thán, câu cầu khiếnSử dụng linh hoạt các kiểu câu  => Đạt hiệu quả tâm lí, tăng sức thuyết phụcII. Cách sử dụng phương tiện ngôn ngữ4. Biện pháp tu từ: “Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do ! Dân tộc đó phải được độc lập.” 	(Hồ Chí Minh)	 “Sự nghiệp của chúng ta giống như rừng dương lên, đầy nhựa sống và ngày càng lớn nhanh chóng. Đi sâu vào từng nhóm cây, từng cây chúng ta thấy có những cây của chúng ta còn có bệnh, cong queo, chưa phải tốt lắm, nhưng phải thấy những cây ấy có sức vươn lên bởi vì nó có rừng che chở và tất cả những cây cộng lại thành rừng”. 	 (Phạm Văn Đồng) “Cái xã hội Âu chẳng ra Âu, Hán chẳng ra Hán này, há chẳng phải các nhân vật giả dối Âu chẳng ra Âu, Hán chẳng ra Hán ấy múa bút khua lưới mà gây nên ư?” ( Ngô Đức Kế)	Điệp ngữSo sánhCâu nghi vấn, lối nói cường điệu, trùng điệp“Hỡi đồng bào toàn quốc!Chúng ta muốn hoà bình, chúng ta đã nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa.Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.Hỡi đồng bào!Chúng ta phải đứng lên! Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp cứu Tổ quốc. Ai có súng thì dùng súng, ai có gươm thì dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân cứu nước ()”. Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946 	 Hồ Chí MinhLỜI KÊU GỌI TOÀN QUỐC KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP Luận điểm rõ ràng, - Lập luận chặt chẽ,- Luận cứ đáng tin cậy Logic, khoa học, có sức thuyết phục cao.I. Khái quát về phong cách ngôn ngữ chính luậnII. Cách sử dụng phương tiện ngôn ngữPHONG CÁCH NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬNHướng dẫn học bài ở nhà: Vận dụng kiến thức để đọc - hiểu văn bản chính luận Làm bài tập 3, 4 Chuẩn bị bài: Một thời đại trong thi ca