Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 24: Tiếng Việt: Thực hành về Thành ngữ - Điển cố

Tiết 24:Tiếng ViệtTHỰC HÀNH VỀ THÀNH NGỮ, ĐIỂN CỐI.Thực hành về thành ngữ1. Bài tập 1: Tìm thành ngữ trong đoạn thơ- Một duyên hai nợ:- Năm nắng mười mưa:Ý nói một mình phải đảm đang công việc gia đình, nuôi cả chồng và con.Vất vả cực nhọc, chịu đựng dãi dầu nắng mưa=> Cách dùng thành ngữ so với từ ngữ thông thường: ngắn gọn, cô đọng, cấu tạo ổn định, hình ảnh cụ thể, sinh động hơn, có tính khái quát và tính biểu cảm.I.Thực hành về thành ngữ2.Bài tập 2: Phân tích giá trị nghệ thuật của các thành ngữa, Đầu trâu mặt ngựab, Cá chậu chim lồng:c, Đội trời đạp đất:Biểu hiện được tính chất hung bạo ,thú vật ,không còn nhân tính của bọn quan quân đến nhà Kiều khi gia đình nàng bị vu oan. Cảnh sống tù túng,mất tự do,chậthẹp.Lối sống và hành động tự do,không chịu sự bó buộc,không chịu khuất phục bất cứ uy quyền nào của Từ Hải.=>Các thành trên đều dùng hình ảnh cụ thể,có tính biểu cảm thể hiện được sự đánh giá đối với điều được nóiI.Thực hành về thành ngữ3.Bài tập 5: Thay thế thành ngữ bằng từ ngữ thông thườnga. Ma cũ bắt nạt ma mới :người quen cũ cậy quen biết nhiều mà lên mặt, bắt nạt,dọa dẫm người mới đến.=> Có thể thay bằng :bắt nạt người mới đến- Chân ướt chân ráo: vừa mới đến ,lạ lẫm.=>Có thể thay bằng: mới đếnI.Thực hành về thành ngữb, Cưỡi ngựa xem hoa: làm việc qua loa,không đi sâu đi sát,không tìm hiểu thấu đáo kĩ lưỡng giống như người cưỡi ngựa(đi nhanh)không ngắm kĩ để phát hiện vẻ đẹp của hoaThay bằng: qua loa, qua quýt=>Nếu thay các thành ngữ trên bằng các từ ngữ thông thường thì có thể biểu hiện được phần nghĩa cơ bản nhưng mất sắc thái biểu cảm,tính hình tượng, mà sự diễn đạt lại dài dòng.3.Bài tập 5: Thay thế thành ngữ bằng từ ngữ thông thườngI.Thực hành về thành ngữTừ các bài tập trên ,hãy nhắc lại khái niệm thành ngữ,sử dụng thành ngữ sẽ đem lại tác dụng gì ?- Khái niệm: Thành ngữ là loại cụm từ cố định đã có sẵn từ trước chứ không phải sản phẩm nhất thời như cụm từ tự do-Thành ngữ có những giá trị nổi bật Tính hình tượngTính khái quát về nghĩaTính biểu cảmTính cân đốiII.Thực hành về điển cố1. Bài tập 3: Tìm hiểu các điển cố- Giường kia:- Đàn kia:nhắc chuyện Trần Phồn thời Hậu Hán sắm giường riêng cho bạn là Từ Trĩ.gợi chuyện Chung Tử Kì nghe tiếng đàn Bá Nha mà hiểu được ý nghĩ tình cảm của bạn.Khi Tử Kì mất, Bá Nha không gảy đàn nữa vì cho rằng không ai hiểu được tiếng đàn của mình nữa.=>Cả hai điển cố trên đều nói về tình bạn keo sơn thắm thiết. Cách dùng điển cố: ngắn gọn mà vẫn biểu hiện được tình ý sâu xa.II.Thực hành về điển cốThế nào là điển cố? - Điển cố là những sự việc đây hay những câu chữ từ đời trướcđược dẫn ra và sử dụng lồng ghép vào lời nói để nói điều tương tự.Mỗi điển cố như một sự việc tiêu biểu điển hình mà chỉ cần gợi nhắc đến là đã chứa đựng điều tương tự.- Dùng điển cố: có tính ngắn gọn ,hàm súc ,thâm thúy. Muốn sử dụng và lĩnh hội được điển cố cần có vốn sống và vốn văn hóa phong phú.II.Thực hành về điển cố2. Bài tập 4: Phân tích tính hàm súc,thâm thuý của các điển cố- Ba thu:Dẫn từ Kinh Thi(Nhất nhật bất kiến tam thu hề) => muốn nói :một ngày không gặp Kiều,Kim Trọng có cảm giác dài như ba năm.- Chín chữ:Kinh Thi có kể chín chữ để nói về công lao của cha mẹ với con cái (sinh, cúc, phủ, súc, trưởng, dục,cố ,phục phúc) =>Kiều đang nghĩ về công lao của cha mẹ mà mình không biết bao giờ mới đền đáp được.II.Thực hành về điển cố-Liễu Chương Đài:2. Bài tập 4: Phân tích tính hàm súc,thâm thuý của các điển cốGợi chuyện một người xưa làm quan xa, viết thư cho vợ có câu:”Cây liễu ở Chương Đài xưa xanh xanh nay có còn không, hay kẻ khác đã vin bẻ mất rồi”=>Kiều nghĩ tới Kim Trọng khi trở về vườn Thuý thì nàng đã thuộc về kẻ khác.-Mắt xanh:Nguyễn Tịch đời Tấn quý ai thì tiếp bằng mắt xanh, không ưa ai thì tiếp bằng mắt trắng=>Từ Hải rất hiểu Kiều tuy sống ở Lầu xanh ,hàng ngày phải tiếp khách làng chơi nhưng nàng không ưa ai. Cách nói thể hiện được sự tran trọng đề cao phẩm giá của Kiều.III. Đặt câu có sử dụng thành ngữ , điển cốBài tập 6, 7Thành ngữ- Mẹ tròn con vuông- Trứng khôn hơn vịt- Nấu sử sôi kinh- Lòng lang dạ thú- Phú quý sinh lễ nghĩa- Đi guốc trong bụng- Nước đổ đầu vịtĐiển cố- Gót chân A-sin- Nợ như chúa Chổm- Đẽo cày giữa đường- Gã Sở Khanh- Sức trai Phù Đổng