Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 25,26: Đọc văn: Chiếu cầu hiền (Ngô Thì Nhậm)

Tiết 25,26: Chiếu cầu hiền(Cầu hiền chiếu) Ngô Thì NhậmTiết 25: Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -I - Giới thiệu chung:1. Tác giả:* Cuộc đời:- Ngô Thì Nhậm (1764 – 1803), hiệu Hi Doãn.- Người làng Tả Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay: Thanh Trì - Hà Nội)- 1775 đỗ tiến sỹ, từng làm quan dưới thời Lê Cảnh Hưng- Khi Nguyễn Huệ ra Bắc lần 2, ông đã theo giúp Tây Sơn. 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi, Ngô Thì Nhậm được cử làm Thị lang bộ lại. Là người được nhà vua tin dùng giao cho soạn thảo giấy tờ quan trọng.* Câu hỏi: Dựa vào phần tiểu dẫn SGK, em hãy nêu những nét cơ bản về tác giả Ngô Thì Nhậm ?* Sự nghiệp văn học:- Chủ yếu viết văn chính luận và làm thơ.- Tác phẩm chính:+ Kim mã hành dư (Làm lúc công việc nhàn rỗi)+ Hán các anh hoa (Tình hoa nơi gác văn).+ Yên đài thu vịnh (Trăm vần thơ vịnh hoa cúc).+ Xuân thu quản kiến (Cái nhìn chật hẹp về các sự kiện thời Xuân Thu).Tiết 136: Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -2. Tác phẩm:	Là loại công văn thời xưa (nghị luận chính trị – xã hội) nhà vua dùng để ban bố lệnh cho bề tôi hoặc chỉ thị cho mọi người. Văn thể chiếu trang trọng, lời lẽ rõ ràng, tao nhã.- Năm 1788, Lê Chiêu Thống rước quân Thanh vào xâm lược nước ta. Nguyễn Huệ lên ngôi, quét sạch quân Thanh. Triều Lê sụp đổ, trước sự kiện trên, một số bề tôi của triều Lê đã bỏ trốn hoặc đi ở ẩn... Quang Trung giao cho Ngô Thì Nhậm thay mình viết “Chiếu cầu hiền” kêu gọi những người có tài, có đức ra giúp dân, giúp nước.Thể loại: Chiếub. Hoàn cảnh ra đời:Tiết 136: Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -* Câu hỏi: Dựa vào phần tiểu dẫn, em hãy nêu những nét cơ bản về tác phẩm “Chiếu cầu hiền” ?Vua Quang TrungTượng Quang TrungII - Đọc tác phẩm:* Đọc:Tiết 136: Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -Bố cục:Chiếu cầu hiềnPhần I“Từng nghe.....người hiền Vậy”Phần II“Trước đâythời thế.......của trẫm hay sao?”Phần III“Chiếu này ban xuống.....đềubiết.”* Giải nghĩa từ ngữ khó:Hiền:Bắc thần:Thiên tử:Gõ mõ giữ cửa:Ra biển vào sông:Người hiền (người có tài, đức)Sao Bắc cựcCon trời (trong bài: vua Quang Trung)Chức quan nhỏ đứng gác cửa và đánh mõCác ẩn sĩ mỗi người đi mỗi nơiII - Đọc tác phẩm:*Đọc:*Bố cụcTiết 136: Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -III – Tìm hiểu bài:1. Phần I: “Từng nghe ... người hiền tài ”* Mối quan hệ giữa hiền tài và thiên tử+ Phải do thiên tử sử dụng.+ Không làm như vậy là trái với đạo trời, trái với quy luật cuộc sống.- Tác giả ví người hiền:	Như sao sáng trên trời	Quy luật tinh tú chầu về Bắc cực.- Quy luật sử dụng người hiền: Dùng hình ảnh so sánh, lấy từ luận ngữ. Có sức thuyết phục mạnh đối với sĩ phu Bắc Hà.Tiết 26 Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -2. Phần II: “Trước đây, thời gấp vận cùng ... cho trẫm ư ?”Tiết 136: Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -* Cách ứng xử của bậc hiền tài khi Tây Sơn ra Bắc diệt Trịnh. Câu hỏi: “Trước việc Nguyễn Huệ đem quân ra Bắc diệt Trịnh, nho sỹ Bắc Hà có thái độ như thế nào ? Nhận xét cách sử dụng hình ảnh ? Hiệu quả đạt được ?Cách ứng xử của bậc hiền tàiCách sử dụng hình ảnhHiệu quảTiết 136: Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -Thảo luận nhómThời gian 3 phút2. Phần II: “Trước đây, thời gấp vận cùng ... cho trẫm ư ?”* Cách ứng xử của bậc hiền tài khi Tây Sơn ra Bắc diệt Trịnh:Cách ứng xử của bậc hiền tàiCách sử dụng hình ảnhHiệu quả- Mai danh ẩn tích bỏ phí tài năng “Cố giữ tiết tháo như da bò bền”- Ra làm quan: sợ hãi, im lặng như bù nhìn “không dám nói năng như hàng trượng mã” hoặc làm việc cầm chừng “đánh mõ, giữ cửa”- Một số đi tự tử “ra bể vào sông”Lấy từ kinh dịchHình ảnh mang ý nghĩa tượng trưngHình ảnh mang ý nghĩa tượng trưngVừa châm biếm nhẹ nhàng vừa tỏ ra người viết bài chiếu có kiến thức sâu rộng, có tài năng văn chương.Tiết 136: Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -2. Phần II: “Trước đây, thời gấp vận cùng ... cho trẫm ư ?”* Câu hỏi:	“Hay trẫm là người ít đức, ... phò tá chăng?”	 Hay là đương thời loạn lạc ... Vương hầu?” Khiến người nghe không thể không thay đổi cách sống. Phải ra phục vụ và phục vụ hết lòng cho triều đại mới.* Tính chất của thời đại:Trời còn tăm tốiBuổi đầu của nền đại địnhTriều đình còn nhiều khiếm khuyết ... Gặp nhiều khó khăn. đòi hỏi sự trợ giúp của nhiều bậc hiền tài.Tiết 136: Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -2. Phần II: “Trước đây, thờithế suy vi ... của trẫm hay sao ?”* Kết thúc đoạn 2: Lời Khổng Tử Nhân tài không những có mà còn có nhiều. Vậy tại sao “không có người kiệt xuất hơn đời để giúp rập sự buổi đầu cho trẫm ư ?”Tóm lại: Với cách sử dụng hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng, từ ngữ lấy trong Kinh điển Nho gia, Ngô Thì Nhậm đã cho người đọc thấy được cách ứng xử của sĩ phu Bắc Hà, tính chất của thời đại và nhu cầu đất nước lúc bấy giờ. Từ đó thuyết phục người nghe phải ra phục vụ hết mình cho triều đại mới.Tiết 136: Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -3. Phần III: “ chiếu này ban xuống ... mọi người đều biết”.* Đường lối cầu hiền:- Trước hết tất cả tầng lớp nhân dân từ quan viên lớn nhỏ đến dân chúng trăm họ đều được phép dâng thư bày tỏ công việc.- Cách tiến cử : gồm 3 cách.- Cuối cùng tác giả kêu gọi người có tài đức hãy cùng triều đình gánh vác việc nước và hưởng phúc lâu dài.BackNextTiết 136: Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -Trò chơi:	Lật ô tìm câu hỏiLuật chơi:- Lớp chia làm 4 đội. Lần lượt các đội chọn ô số và trả lời câu hỏi. Trả lời đúng được 10 điểm, trả lời sai không được điểm. Nếu 1 trong 4 đội không trả lời được câu hỏi, các đội còn lại có quyền trả lời.12343. Phần III: “Vậy ban chiếu xuống ... cùng nghe biết”.- Trước hết tất cả tầng lớp nhân dân từ quan liêu lớn nhỏ đến dân chúng trăm họ đều được phép dâng thư bày tỏ công việc.- Cách tiến cử: gồm 3 cách...- Cuối cùng tác giả kêu gọi người có tài đức hãy cùng triều đình gánh vác việc nước và hưởng phúc lâu dài.Tóm lại:	- Đường lối cầu hiền: rộng mở, đúng đắn.	- Biện pháp cầu hiền: cụ thể, dễ thực hiệnTiết 136: Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -* Đường lối cầu hiền4. Kết luận:Thể hiện tầm hìn xa trông rộng của vua Quang Trung. Cầu hiền gần như là một quy luật tất yếu đối với triều đại mới ra đời. Ngô Thì Nhậm đã nắm vững được tầm chiến lược cầu hiền của vua Quang Trung và thể hiện một cách xuất sắc tư tưởng đó.Lập luận chặt chẽ, có tình có lý, lời văn mềm mỏng đầy sức thuyết phục.- Nội dung:- Nghệ thuật: Tiết 136: Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu)	 - Ngô Thì Nhậm -Iv- Bài tập nghiên cứu* Học sinh thảo luận nhóm: Thời gian 3 phútNhóm 1, 2:- Bài tập 1: Lập dàn ý bài “Chiếu cầu hiền”.ĐA BT 1ĐA BT 2Nhóm 3, 4:Bài tập 2:Bài “Chiếu cầu hiền” lập luận chặt chẽ có hô, có ứng, có mở, có đóng khiến người hiền tài không thể không hợp tác với Nguyễn Huệ. Hãy phân tích kết cấu đoạn 1 để thấy rõ được điều đó ?Đáp án bài tập 1- Mối quan hệ giữa hiền tài và thiên tử: người hiền phải do thiên tử sử dụng, nếu không làm vậy là trái với đạo trời.- Cách ứng xử của bậc hiền tài Bắc Hà: mai danh ẩn tích...- Nhu cầu đất nước lúc bấy giờ đòi hỏi sự trợ giúp của nhiều bậc hiền tài.- Đường lối cầu hiền của vua Quang Trung: rộng mở, đúng đắn, vừa cụ thể, vừa dễ thực hiện.Đáp án bài tập 2Đoạn 1 bài “Chiếu cầu hiền” thể hiện sự lập luận chặt chẽ, có hô ứng, đóng mở ...”Trước hết tác giả nêu vị trí của người hiền: như sao sáng trên trời. Quy luật của họ là chầu về Bắc thần, người hiền tài phải do thiên tử sử dụng. Nếu hiền tài không do thiên tử dùng khác nào sao trên trời không chầu về Bắc cực, trái với ý trời. Tác phẩm có lập luận chặt chẽ, lời văn mềm mỏng, buộc chặt khến người hiền tài không thể không ra giúp triều đại mới.Hãy đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi: “Hỏi rằng trong nước, một ấp mười nhà hẳn còn có người trung tín, huống chi trong cõi đất rộng lớn đến thế này, há lại không có người kiệt xuất hơn đời, để giúp rập chính sự buổi đầu cho trẫm ư?Câu hỏi: Câu nói này tác giả dẫn ra từ đâu ? Tác dụng ?Rất tiếc bạn đã trả lời saiBackChúc mừng bạn ! bạn đã trả lời chính xác. 	BackChúc mừng bạn ! bạn đã trả lời chính xác. 	BackRất tiếc bạn đã trả lời saiBackCâu hỏi số 1:Để thể hiện đường lối cầu hiền, tác giả đã sử dụng loại câu văn nào ? Câu hỏi tu từ	B. Câu cảm thánC. Câu có hô ứng, đóng mở	D. Những câu trần thuậtABCDBackCâu hỏi số 2:Những ai là người có quyền dâng thư tỏ bày công việc ?Trả lời:Quan viên lớn nhỏ và dân chúng trăm họ, ai có tài năng học thuật, mưu hay giúp ích cho đời đều được dâng thư bày tỏ công việc.BackCâu hỏi số 3:Cách tiến cử người hiền tài của vua Quang Trung gồm:	A. 2 cách	C. 3 cách	B. 4 cách	D. 5 cáchABCDBackCâu hỏi số 4:Đọc đoạn văn sau: “Này!trong khoảngtrời đất ,hiền tài còn ẩn náu trướcđây thì nên như thế. Nay trời trong sáng, đất thanh bình, chính là lúc người hiền gặp hội gió mây. Những ai có tài có đức hãy cùng cố gắng lên, ghi tên tại triều đình, cùng nhau cung kính, cùng nhau hưởng phúc tôn vinh”.Cho biết: Tác giả muốn nói gì với mọi người?Trả lời:Tác giả kêu gọi người có tài, đức hãy cùng triều đình gánh vác việc nước và hưởng phúc lâu dài.Back