Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 36: Đọc văn: Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân)

. Tác giả(1910 – 1987)Cuộc đời – con người: - Xuất thân trong gia đình nhà Nho khi Hán học đã tàn ở Hà Nội. - Làm báo, viết văn, tham gia phục vụ cách mạng và kháng chiếnb. Sự nghiệp sáng tác: Sáng tác cả trước và sau Cách mạng tháng Tám 1945- Phong cách nghệ thuật: Tài hoa, độc đáo, uyên bác. Là nhà văn lớn, có đóng góp không nhỏ đối với Văn học Việt Nam hiện đại (Tùy bút)- Các tác phẩm chính: - Là một nhà văn, một nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái đẹp; là cây bút có phong cách nghệ thuật độc đáo, sở trường về thể loại tùy bút. - NGUYỄN TUÂN -Tieát 36 - Chöõ ngöôøi töû tuøMỘT SỐ TÁC PHẨM CỦA NGUYỄN TUÂN2. Tác phẩmTập truyện Vang bóng một thời - Tập truyện là kết tinh tài năng của Nguyễn Tuân trước Cách mạngI. Tìm hiểu chung1. Tác giả Xuất bản: Dung lượng: Đề tài: Chủ đề: - Hình tượng nghệ thuật chính:năm 194011 truyện ngắnMột thời đã qua nay chỉ còn là Vang bóngViết về những cái tài, những thú vui tao nhã phong lưu đậm chất văn hóa. Các nhà Nho lỡ vận nhưng vẫn giữ vững khí tiết với đạo sống của người quân tử; Những người có tài năng phi thường. - NGUYỄN TUÂN -Tieát 36 - Chöõ ngöôøi töû tuøb. Truyện ngắn Chữ người tử tù=> Là truyện ngắn xuất sắc nhất, tiêu biểu nhất của tậptruyện, được đánh giá là “Một văn phẩm đạt gần tới sựtoàn thiện, toàn mĩ” (Vũ Ngọc Phan)2. Tác phẩmTập truyện Vang bóng một thờiI. Tìm hiểu chung1. Tác giả - Lúc đầu có tên là Dòng chữ cuối cùng, in năm 1938 trên tạp chí Tao Đàn, sau đó được tuyển in trong tập truyện ngắn Vang bóng một thời và đổi tên thành “Chữ người tử tù”. - Tóm tắt tác phẩm: - NGUYỄN TUÂN -Tieát 36 - Chöõ ngöôøi töû tuø Huấn Cao- khí phách hiên ngang, nổi tiếng có tài viết chữ đẹp, là người cầm đầu cuộc nổi loạn chống lại triều đình phong kiến nhưng thất bại, bị bắt giải đến đề lao chịu án tử hình. Quản ngục – người phục vụ cho triều đình phong kiến, vốn say mê chữ đẹp, từng ao ước có được chữ của ông Huấn. Viên quản ngục đã biệt đãi với Huấn Cao với tấm lòng đầy ngưỡng mộ nhưng thái độ lạnh nhạt, khinh bạc của Huấn Cao làm cho quản ngục rất khổ tâm, ao ước được chữ của Huấn Cao treo trong nhà ngày càng cháy bỏng. Vào một buổi chiều lạnh, hiểu được nỗi lòng và sở nguyện của quản ngục, Huấn Cao đồng ý cho chữ vào đêm hôm ấy và khuyên ngục quan bỏ nghề, về quê để giữ lấy thiên lương cho lành vững, tránh xa chốn nhơ nhuốc, bẩn thỉu.b. Truyện ngắn Chữ người tử tù2. Tác phẩmTập truyện Vang bóng một thờiI. Tìm hiểu chung1. Tác giả - Tóm tắt tác phẩm: - NGUYỄN TUÂN -Tieát 36 - Chöõ ngöôøi töû tuøCác phương diệnQuản NgụcHuấn CaoBình diệnxã hộiBình diện nghệ thuậtKhông gian nhà tùHoàn cảnh gặp gỡ2. Tác phẩmI. Tìm hiểu chung1. Tác giảII. Đọc – hiểu văn bản:1. Tình huống truyện:Diễn ra nơi tù ngục, trước ngày Huấn Cao ra pháp trường.Nơi cả quản ngục và Huấn Cao phải thể hiện đúng vị thế của mình; Không phải là nơi sản sinh và lưu giữ cái đẹp.Yêu thích cái đẹp, mong muốn có được chữ của Huấn Cao; là người lưu giữ cái Đẹp.Có tài viết chữ đẹp, là người sáng tạo cái Đẹp.Quan coi ngục, đại diện cho triều đình, cho quyền uy, cho trật tự xã hội đương thờiKẻ tử tù, phản nghịch, chống phá chế độ (theo quan điểm của chế độ thời đó). - Cuộc gặp gỡ đầy éo le, ngang trái của hai con người cùng yêu cái đẹp nhưng lại đối lập về vị thế xã hội. - Tạo sự hấp dẫn - NGUYỄN TUÂN -Tieát 36 - Chöõ ngöôøi töû tuøa. Một nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật thi pháp:- “ Ở đây lẫn lộn. Ta khuyên thầy Quản nên thay chốn ở đi. Chỗ này không phải là nơi để treo một bức lụa trắng với những nét chữ vuông tươi tắn nó nói lên những cái hoài bão tung hoành của một đời con người”- “ Này, thầy bát, cứ công văn này, thì chúng ta sắp nhận được sáu tên tù án chém. Trong đó, tôi nhận thấy tên người này đứng đầu bọn phản nghịch là Huấn Cao. Tôi nghe ngờ ngợ. Huấn Cao? Hay là cái người mà vùng tỉnh Sơn ta vẫn khen cái tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp đó không?”.- “Chữ ông Huấn Cao đẹp lắm, vuông lắm. Tính ông vốn khoảnh, trừ chỗ tri kỉ, ông ít khi chịu cho chữ. Có được chữ ông Huấn mà treo là có một vật báu trên đời ”. Thông qua đoạn đối thoại giữa thầy thơ và viên quản ngục, thông qua suy nghĩ của viên quản ngục, lời của Huấn Cao, Huấn cao hiện lên với hình ảnh một người tử tù hết sức tài hoa, một nghệ sĩ trong nghệ thuật viết thư pháp2. Tác phẩmI. Tìm hiểu chung1. Tác giảII. Đọc – hiểu văn bản:1. Tình huống truyện:2. Nhân vật Huấn Cao: - NGUYỄN TUÂN -Tieát 36 - Chöõ ngöôøi töû tuøa. Một nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật thi pháp:b. Một người có nhân cách trong sáng, cao đẹp;2. Tác phẩmI. Tìm hiểu chung1. Tác giảII. Đọc – hiểu văn bản:1. Tình huống truyện:2. Nhân vật Huấn Cao: - NGUYỄN TUÂN -Tieát 36 - Chöõ ngöôøi töû tuøa. Một nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật thi pháp:b. Một người có nhân cách trong sáng, cao đẹp;- Vì “cảm cái tấm lòng biệt nhỡn liên tài” của Viên quản ngục, Huấn Cao cảm động mà đồng ý.- “Tính ông vốn khoảnh, trừ chỗ tri kỉ, ông ít chịu cho chữ .” chính trực, trọng tình nghĩa, khinh lợi, sống thanh cao. Chỉ cho chữ những người biết trân trọng cái tài và yêu quý cái đẹp Bộc lộ lẽ sống: không nên phụ tấm lòng cao đẹp của người khác dành cho mình.- “Thiếu chút nữa, ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ”Khuyên bảo quản ngục thoát khỏi nghề, cố giữ thiên lương, rồi mới nghĩ đến chuyện chơi chữ.- “Không vì vàng ngọc hay quyền thế mà ép mình viết câu đối”-> Quan niệm: Cái đẹp không thể chung sống với cái xấu xa, thấp hèn và con người chỉ có thể thưởng thức được cái đẹp nếu giữ được bản chất trong sáng.c. Một người có khí phách hiên ngang;2. Tác phẩmI. Tìm hiểu chung1. Tác giảII. Đọc – hiểu văn bản:1. Tình huống truyện:2. Nhân vật Huấn Cao: - NGUYỄN TUÂN -Tieát 36 - Chöõ ngöôøi töû tuøa. Một nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật thi pháp:b. Một người có nhân cách trong sáng, cao đẹp;- “Ta muốn người đừng đặt chân vào đây “ - “Đến cái cảnh chết chém ông còn chẳng sợ nữa là những trò tiểu nhân thị oai này”- “Huấn Cao lạnh lùng chúc mũi gông thuỳnh một cái”- Lúc ngồi tù chờ ngày ra pháp trường, được biệt đãi vẫn thản nhiên, ung dung.c. Một người có khí phách hiên ngang;=> Phong thái của người anh hùng “chọc trời khuấy nước”, “có hoài bão tung hoành”, xem “cái chết nhẹ tựa lông hồng”.- Dám chống lại triều đình mà ông căm ghét. 2. Tác phẩmI. Tìm hiểu chung1. Tác giảII. Đọc – hiểu văn bản:1. Tình huống truyện:2. Nhân vật Huấn Cao: - NGUYỄN TUÂN -Tieát 36 - Chöõ ngöôøi töû tuøa. Một nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật thi pháp:b. Một người có nhân cách trong sáng, cao đẹp;c. Một người có khí phách hiên ngang;d. Đánh giá chung:d. Đánh giá chung:* Huấn Cao: mang vẻ đẹp của một trang anh hùng hiên ngang lẫm liệt, vừa có tài vừa có tâm. Qua đó, thể hiện quan niệm thẩm mĩ của Nguyễn Tuân: tài – tâm, đẹp – thiện không thể tách rời.- Qua việc yêu mến, ca ngợi, tiếc nuối những người như ông Huấn – người “kết tinh”, lưu giữ vẻ đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Kín đáo thể hiện lòng yêu nước của tác giả qua vẻ đẹp của Huấn Cao* Nguyễn Tuân xây dựng nhân vật lý tưởng – hình tượng lãng mạn được viết theo lối lý tưởng hóa của một ngòi bút lãng mạn cho nên cả tài hoa, thiên lương lẫn khí phách của nhân vật đều mang tầm vóc phi thường. - NGUYỄN TUÂN -Tieát 36 - 37Chöõ ngöôøi töû tuø Tieát 36:Tìm hieåu chungTaùc giaûTaùc phaåmII. Ñoïc – hieåu vaên baûn:Tình huoáng truyeänNhaân vaät Huaán Cao Tieát 37:3. Caûnh cho chöõ4. Nhaân vaät Vieân quaûn nguïcIII. Toång keát:Giaù trò noäi dungGiaù trò ngheä thuaätGiới thiệu về nghệ thuật thư pháp - Mỗi lần đặt bút đối với nhà thư pháp là một lần sáng tạo. - Mỗi nét bút là tập trung cao độ, kết tụ tinh hoa và tinh huyết của người nghệ sĩ. - Mỗi nét chữ đều là hiện hình của những khát khao thầm kín mà mãnh liệt chất chứa trong sâu thẳm tâm hồn, nhân cách người viết.Một số hình ảnh về nghệ thuật thư phápNội dung: Hoài ĐứcDịch nghĩa: Hoài mong cái Đức Một số hình ảnh về nghệ thuật thư phápChữ CầnChữ Đạo Chữ Lộc CHỮ CHÂN PHƯƠNG CHỮ CÁCH ĐIỆU CHỮ MÔ PHỎNG C. Nhân vật Quản NgụcHoàn cảnh sống vàCông việc:Sống ở nơi tàn nhẫn,Lừa lọc, với lũ quayQuắt-Làm chức quan coiNgục, đại diện choPháp luật triều đình.→ Hoàn cảnh dễ làmCon người tha hóaTính cách con người:-Là người có tínhCách dịu dàng, hiềnLành, hiểu chữ nghĩa.-Là người có chiềuSâu nội tâm: biết giá Người, trọng người→Là người có tâmHồn nghệ sĩ màng biKịch của kẻ lạc lốiHành động biệt nhỡnLiên tài:-Kín đáo dọn buồngGiam.-Đối đãi rất hậu với Huấn Cao và các bạnTù của ông.-Nhún nhường→Thể hiện tấm lòngChân thành, hướngThiệnNhận xét:-Quản ngục được xây dựng với bút pháp gần với hiện thực, có sự vậnĐộng nội tâm và tính cách; mang vẻ đẹp của con người được cái ThiệnCái đẹp dẫn đường.Thể hiện rõ hơn quan niệm của Nguyễn Tuân về sức mạnh cảm hóaCủa cái Đẹp và cái Thiện.d. Cảnh cho chữThời gianCanh khuya, trước lúc Huấn Cao bị giải vào Kinh để tử hình vài canh giờKhông gianBuồng tối chật hẹp, ẩm ướt, tường đầy mạng nhện, đất bừa bãi phân chuột, phân gián. Không khí khói tỏa như đám cháy nhàHuấn CaoCổ đeo gông, chân vướng xiềng, tô đậm từng nét chữ trên tấm lụa trắng → Hình ảnh uy nghi, lồng lộng.Quản ngục và Thầy thơ lạiCó quyền hành mà không có quyền uy, nắm quyền lực trong tay nhưng lại khúm núm, run run, vái tay nghẹn ngàoLời đối đápHuấn Cao: Khuyên chân thành, sâu sắcQuản ngục: Xin bái lĩnh!d. Cảnh cho chữÝ nghĩa của cảnh cho chữ:Là cảnh tượng xưa nay chưa từng có, khác với cảnh cho chữThông thường cả về không gian, thời gian, tư thế người cho chữVà người nhận chữ.-Là kết quả của sự vận động cốt truyện, sự chiến thắng của ánhSáng với bóng tối, của cái Đẹp, cái Thiện với cái xấu, cái ác.-Thể hiện quan niệm thẩm mĩ và tài năng nghệ thuật của NguyễnTuân, tận dụng tối đa thủ pháp đối lập tương phản, tạo không khíVừa cổ kính thiêng liêng, vừa hiện đại để thể hiện nội dung và ýNghĩa tác phẩm.3. Tổng kếtKhắc họa thành công hình tượng nhân vật Huấn Caovới vẻ đẹp lí tưởng về tài năng, thiên lương, khí pháchđậm chất lãng mạn, thể hiện quan niệm thẩm mĩ củaNguyễn Tuân về cái Đẹp và cái Thiện.Truyện có cốt truyện hấp dẫn, tình huống truyện độcđáo, đầy kịch tính. Lời văn sắc sảo, uyên bác tạo mộtkhông khí cổ kính, bi tráng nhưng cũng hết sức gần gũi,đời thường. back