Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 69,70: Đọc văn: Vội vàng (Xuân Diệu)

Tuần 22Tiết 69 – 70Vội vàngXuân DiệuĐọc thuộc lòng một đoạn thơ trong bài Hầu Trời của Tản Đà và phân tích nội dung đoạn thơ kiểm tra bai cũ1. Xuân Diệu (1916 - 1985) tên khai sinh Ngô Xuân Diệu, bút danh khác Trảo Nha. Quê cha Hà Tĩnh, quê mẹ Bình Định, lớn lên ở Quy Nhơn. Xuân Diệu xa gia đình từ nhỏ và sống ở nhiều nơi. Mỗi miền đất có ảnh hưởng nhất định đến hồn thơ của ông.Trước cách mạng, là một nhà thơ mới mới nhất trong những nhà thơ mới; sau cách mạng, nhanh chóng hoà nhập với đất nước, nhân dân và nền văn học dân tộc. XD để lại một sự nghiệp văn học lớn. Ông từng là uỷ viên BCH Hội nhà văn VN các khoá I, II, II; là viện sĩ thông tấn Viện Hàn lâm nghệ thuật CHDC Đức; được nhà nước truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. I. Tiểu dẫn2.Tác phẩm: thể hiện một hồn thơ khát khao giao cảm với đời – cuộc đời hiểu theo nghĩa chân thật và trần thế nhất. Hồn thơ XD rất nhạy cảm với thời gian. XD là nhà thơ của tuổi trẻ và tình yêu. Ông được mệnh danh là “ông hoàng thơ tình” của VN.3. Bài thơ Vội vàng: được in trong tập Thơ thơ, xuất bản năm 1938; là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho sự bùng nổ mãnh liệt của cái tôi trong thơ mới nói chung, thơ XD nói riêng, đồng thời in dấu khá đậm hồn thơ XD (thiết tha, rạo rực, băn khoăn). và tiêu biểu cho sự cách tân táo bạo, độc đáo trong nghệ thuật thơ ông. 1. Tình yêu cuộc sống say mê, tha thiết của nhà thơ (13 câu đầu) Bài thơ mở đàu bằng 4 câu thơ 5 chữ, kiểu câu khẳng định, điệp từ ngữ, điệp cấu trúc thơ để khẳng định một ước muốn táo bạo, mãnh liệt: muốn ngự trị thiên nhiên, muốn đoạt quyền tạo hoáHương thơm, sắc màu là của thiên nhiên, cuộc đời. Thi nhân muốn: tắt nắng, buộc gió là ước muốn ngăn thời gian, ngăn chặn sự già nua, tàn tạ để giữ mãi hương sắc cho cuộc đời. ý tưởng mới lạ, độc đáo, in dấu ấn những cách tân nghệ thuật của thơ mới và dấu ấn cá tính sáng tạo của nhà văn rất rõ rệt; xuất phát từ một trái tim yêu cuộc sống tha thiết, say mêII. Tìm hiểu chi tiết văn bảnNhà thơ giãi bày cái ước muốn tưởng như ngông cuồng của mình bằng một bức tranh tràn đầy sinh lực, ngồn ngộn sức xuân, hương xuân và tình xuân: có ong, bướm, hoa lá, yến anh và cả ánh bình minh rực rỡ. Tất cả đang ở thời kì sung mãn nhất, sức sống căng đầy nhất: tuần tháng mật của ong bướm; hoa của đồng nội xanh rì; lá của cành tơ phơ phất; khúc tình si của yến anh; hàng mi chớp ánh bình minh của mặt trời Tất cả hiện hữu có đôi, có lứa, có tình như mời, như gọi, như xoắn xuýt.Điệp khúc: này đây; phép liệt kê theo chiều tăng tiến; cách dùng từ láy, từ ghép, những cụm từ hoà vào nhịp thơ gấp gáp, khẩn trương diễn tả cảm giác sung sướng, ngây ngất, như vừa có gì giục giã khiến cho ai đó dù vô tình cũng không thể làm ngơ.Tháng giêng ngon như một cặp môi gần: câu thơ có nghĩa bao quát cả đoạn và có lối diễn độc đáo, mới lạ. Với XD, một đời đẹp nhất là tuổi trẻ, cũng như một năm đẹp nhất là mùa xuân và mùa xuân đẹp nhất là tháng giêng. Cái đẹp nằm ở sự bắt đầu tinh khôi, mới mẻ, hồng hào, mơn mởn XD đã vật chất hoá một khái niệm thời gian bằng một cặp môi gần, truyền cảm giác cho người đọc bằng các tính từ ngon, gần. Câu thơ không chỉ gợi hình thể mà còn gợi cả hương thơm và vị ngọt khiến người ta đắm say, ngây ngất.2. Nỗi băn khoăn về sự ngắn ngủi của kiếp người, sự trôi qua nhanh chóng của thời gian. (14-29)Mạch thơ đang cuồn cuộn bỗng nhiên chùng hẳn xuống. Câu thơ gãy làm đôi bởi dấu chấm đặt ở giữa.Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa.Nhà thơ bỗng hoài xuân – nhớ xuân, tiếc xuân khi mùa xuân chỉ vừa mới bắt đầu. Cảm thức về thời gian luôn thường trực trong tâm hồn thi nhân. XD cảm nhận rất rõ những bước đi của thời gian trong hơi thở của đất trời và cùng thời gian, những gì đẹp nhất của mùa xuân, của tuổi trẻ, của tình yêu rồi sẽ ra đi không trở lại. Xuân: đương tới - đương qua; còn non – sẽ già.Lòng tôi: rộng – lượng đời cứ chật; xuân vẫn tuần hoàn nhưng tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại tạo thành nỗi day dứt, niềm tiếc nuối khôn nguôi. Do ý thức về sự trôi chảy quá nhanh, một đi khong trở lại của thời gian, cảm nhận về thời gian của XD là cảm nhận đầy tính mất mát, chia lìa: Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi – Khắp núi sông vẫn than thầm tiễn biệt. Mỗi sự vật trong vũ trụ đang từng giây, từng phút ngậm ngùi chia li, tiễn biệt một phần đời của mình: Cơn gió xinh sợ độ phai tàn sắp sửa?Cách cảm nhận thời gian như vậy, xét đến cùng là do sự thức tỉnh sâu sắc về cái tôi cá nhân, về sự tồn tại có ý nghĩa của mỗi cá nhân trên đời, nâng niu trân trọng từng phút, từng giây của cuộc đời nhất là những năm tháng tuổi trẻ.Đoạn thơ sử dụng nhiều các phụ từ và từ quan hệ: nghĩa là, mà, nhưng, làm chi, vẫn, nếu, chẳng còn, chẳng, nên Các từ này có giá trị biểu đạt lí luận của trái tim. Trái tim tự đạt điều kiện, giả thiết, tự biện luận để rồi tự kết luận. Lời kết luận cuối cùng là lời than thở tưởng chừng như tuyệt vọng.Chẳng bao giờ, ôi! Chẳng bao giờ nữa.3. Lời giục giã cuống quýt, vội vàng để tận hưởng những phút giây tuổi xuân của mình giữa mùa xuân của cuộc đời, của vũ trụ (từ câu 30 đến hết)Không thể níu giữ thời gian, vậy chỉ còn một cách: Hãy mau lên, vội vàng lên để tận hưởng những phút giây tuổi xuân của mình, tận hưởng những gì mà cuộc đời ban tặng cho mình “Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng – Cho no nê thanh sắc của thời tươi”. Đó chính là niềm khao khát sống sôi nổi, mãnh liệt của thanh niên, của tuổi trẻ.Hình ảnh thơ: tươi mới, đầy sức sống, táo bạo, đầy cảm giác (sự sống mơn mởn, mây đưa, gió lượn, cánh bướm tình yêu, cái hôn nhiều, non nước, cây, cỏ, mùi thơm, ánh sáng, thanh sắc, xuân hồng)Ngôn từ gần với lời nói thường nhưng được nâng lên thành nghệ thuật, những động từ, tính từ mạnh tăng tiến dần: ôm, riết, say, thâu, chếnh choáng, đã đầy, no nê, cắnNhịp điệu thơ: dồn dập, hối hả, sôi nổi, cuồng nhiệt.* Điệp khúc Ta muốn trở lại với âm hưởng dồn dập hơn, khẩn thiết hơn trở thành cao trào của khát vọng sống vô cùng táo bạo, mãnh liệt. Cái tôi tham lam như muốn ngự trị, ôm choàng tất cả. Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi. 1. Nội dung:Quan niệm sống mới mẻ của tác giả là yêu cuộc sống trần thế và tìm thấy trong cuộc sống biết bao điều hấp dẫn đáng sống, biết tận hưởng những gì mà cuộc sống ban tặng từ đó càng yêu thêm mùa xuân, tuổi trẻ, những gì đẹp nhất của cuộc sống con người. Đó là quan niệm sống rất người, mang ý nghĩa tích cực và có giá trị nhân văn sâu sắc.2. Nghệ thuật:Những cách tân của thơ mới được thể hiện một cách sáng tạo và táo bạo, từ cảm hứng, ý tưởng thơ cho đến hình ảnh, nhịp điệu, ngôn từ Tất cả đều in dấu ấn phong cách XD. III. Củng cốIV. Hướng dẫn luyện tập	Phân tích bài thơ Vội vàng để làm sáng tỏ nhận định: “Với những nguồn cảm hứng mới: yêu đương và tuổi xuân, dù lúc vui hay lúc buồn, XD cũng ru thanh niên bằng giọng yêu đời, thấm thía” (Vũ Ngọc Phan)1. Hoàn chỉnh bài viết ở phần luyện tập.2. Tìm đọc và ghi lại những bài viết về XD3. Ôn lại lí thuyết văn nghị luận lớp 1, đọc trước bài Thao tác lập luận bác bỏv. Hướng dẫn học ở nhà