Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 81: Làm văn: Thao tác lập luận bác bỏ

Tiết 81- Làm vănTHAO TÁC LẬP LUẬN BÁC BỎ I/ Mục đích –yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ1. Khái niệm về bác bỏ và thao tác lập luận bác bỏ :- Bác bỏ là dùng lý lẽ và dẫn chứng để phủ nhận những ý kiến, những nhận định sai trái, nhằm bảo vệ những ý kiến, những nhận định đúng đắn.- Lập luận bác bỏ là cách dùng lý lẽ và dẫn chứng đúng đắn, khoa học để tranh luận, bảo vệ và bênh vực những cái đúng của một ý kiến hay quan điểm. * Thế nào là bác bỏ? và thao tác lập luận bác bỏ ?2. Mục đích của thao tác lập luận bác bỏ:- Trong cuộc sống cũng như trong các văn bản nghị luận, thường song song tồn tại những quan niệm đúng đắn, khách quan, trung thực và những quan niệm lệch lạc, phiến diện, chủ quan. Sử dụng thao tác bác bỏ nhằm phê phán cái sai để bảo vệ chân lý của đời sống và chân lý của nghệ thuật. Trong cuộc sống cũng như trong văn nghị luận, ta dùng thao tác lập luận bác bỏ nhằm mục đích gì ?* Theo em, để bác bỏ thành công, ta cần nắm vững những yêu cầu nào?3. Yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ :- Chỉ ra được cái sai hiển nhiên ( trái với quy luật tự nhiên, quy luật xã hội, quy luật sáng tạo và cảm thụ nghệ thuật) của các chủ thể phát ngôn.- Dùng lý lẽ và dẫn chứng khác quan, trung thực để bác bỏ các ý kiến, nhận định sai trái.- Có thái độ thẳng thắn nhưng có văn hoá khi tranh luận và có sự tôn trọng người đối thoại II/ CÁCH BÁC BỎ 1. Tìm hiểu 3 ngữ liệu (a,b,c ): ( sgk)a.Ngữ liệu 1: - Luận điểm bị bác bỏ : Ông Đinh Gia Trinh bác bỏ ý kiến của ông Nguyễn Bách Khoa cho rằng “ Nguyễn Du là một con bệnh thần kinh”.- Ý kiến phân tích,bác bỏ của Đinh Gia Trinh :+ Sơ bộ bác bỏ luận điểm bằng cách nêu một câu hỏi tỏ ý nghi ngờ : Ta tự hỏi “ Tác giả căn cứ vào đâu mà biết rằng Nguyễn Du mắc bệnh thần kinh?”+Bác bỏ các luận cứ sai trái của Trương Tửu : * Di bút của Nguyễn Du trong bài “Mạn hứng” .chỉ nói Nguyễn Du mắc bệnh chứ không nói Nguyễn Du mắc bệnh thần kinh* Chỉ căn cứ vào mấy bài thơ mà quả quyết rằng tác giả của nó mắc bệnh thần kinh là một sự võ đoán* Chứng minh một người trông thấy ma quỷ bằng cách dẫn mấy câu thơ tả sợ hãi và sầu muộn của người ấy là lối lập luận không khoa học- Kết luận: Bác bỏ hoàn toàn luận điểm sai trái của Trương Tửu bằng một khẳng định : Người rối loạn thần kinh và khủng hoảng tột độ không thể là tác giả của một kiệt tác như “Truyện Kiều”.=> Cách bác bỏ ở đây là : nêu lên từng luận điểm sai sau đó lần lượt nêu lênvà phân tích từng luận cứ sai cuối cùng đi đến bác bỏ luận điểm sai trái đó.b.Ngữ liệu 2 : - Luận cứ sai lầm : Nhiều người, để biện minh việc từ bỏ tiếng mẹ đẻ, đã than phiền rằng : tiếng nước mình nghèo nàn.- Cách bác bỏ :+ Bằng lý lẽ : lời trách cứ này không có cơ sở nào cả.+ Bằng dẫn chứng : qua vốn từ nghèo nàn của chính những người này, qua ngôn ngữ trong sáng , phong phú của Nguyễn Du, qua việc dịch sách Trung Quốc và viết sách của nước ta.+Đi đến kết luận: bác bỏ luận cứ sai lầm đó : Phải quy lỗi cho sự bất tài của con người !* Nhận xét : Trong cách bác bỏ của ngữ liệu này, tác giả đã sử dụng liên tiếp 3 câu hỏi tu từ để khẳng định ý kiến của mình khiến nội dung bác bỏ thêm vững chắc  cách bác bỏ lô-gic, chặt chẽ, dồn đối phương vào thế không thể chối cãi để đi đến kết luận vấn đề. c. Ngữ liệu 3: - Lập luận sai lầm: Có người bảo“ Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi! ”.- Nội dung và cách bác bỏ : + Hút thuốc lá là quyền của anh, nhưng anh không có quyền đầu độc những người ở gần anh ( nêu lý lẽ).+ Chứng minh bằng một hệ thống dẫn chứng ( Khói thuốc độc ảnh hưởng sức khoẻ của người xung quanh)- Kết luận : Hút thuốc không những đầu độc bản thân và những người xung quanh mà còn nêu gương xấu cho con em. * Nhận xét : - Nội dung bác bỏ ở ngữ liệu này được xác lập trên cơ sở khoa học vững chắc ; cách viết lôgic, chặt chẽ, khẳng định nên có tác dụng thuyết phục cao.2. Cách lập luận bác bỏ :- Trước tiên phải xác định được luận điểm; luận cứ hay cách lập luận sai.- Sau đó lần lượt dùng lý lẽ + dẫn chứng để phân tích làm rõ cái sai là không thể chấp nhận của ý kiến- Cuối cùng đi đến kết luận và bác bỏ luận điểm, luận cứ hay cách lập luận sai trái đó. III/GHI NHỚ ( SGK)IV/ LUYỆN TẬP 1. Bài tập 1:- Vấn đề bị bác bỏ :Quan nệm “đổi cứng ta mềm” của những kẻ sĩ cơ hội, cầu an.- Bác bỏ quan niệm bằng lý lẽ và dẫn chứng.* Gợi ý :+ Khẳng định đây là một quan niệm sai + Phân tích : học yếu không phải là một thói xấu, mà chỉ là một “ nhược điểm” chủ quan do đ iều kiện khách quan chi phối ( sức khoẻ, khả năng, hoàn cảnh gia đình)  chỉ ra nguyên nhân và tác hại của quan niệm trên.+Khẳng định quan niệm đúng đắn là kết bạn với “ những người học yếu” là đúng. Picture slideBullet 1Bullet 1