Bài giảng Ngữ văn lớp 12: Ai đã đặt tên cho dòng sông

BÀI DẠY: 	AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNGLỚP DẠY: 	12A4NGÀY DẠY: 	13/11/2009CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔAI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG?HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNGI. TÌM HIỂU CHUNG: 1. Tác giả: Kí họa chân dung Hoàng Phủ Ngọc Tường- Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh năm 1937 tại thành phố Huế. Quê gốc ở Triệu Phong- Quảng Trị.- Năm 1966 ông thoát li lên chiến khu và tham gia kháng chiến chống Mĩ bằng hoạt động văn nghệ.- Ông là nhà văn chuyên về bút kí.- Nét đặc sắc trong sáng tác của ông: kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa suy tư đa chiều với nghị luận sắc bén2. Văn bản:- Viết tại Huế, ngày 4/1/1981, được in trong tập sách cùng tên.- Bài bút kí có ba phần, văn bản dưới đây thuộc phần thứ nhất.II. ĐỌC- TÌM HIỂU VĂN BẢN:1. Đọc- tóm tắt:Sông HươngVẻ đẹp thiên nhiênVẻ đẹp dưới góc độlịchsửVẻ đẹp dưới góc độ văn hóa2. Tìm hiểu văn bảna. Vẻ đẹp của sông Hương qua cảnh sắc thiên nhiên:Cảnh thiên nhiênVùng thượng nguồnVùng đồng bằng và ngoại vi thành phốĐoạn chảy qua thành phố. Sông Hương vùng thượng nguồn:- Chi tiết, hình ảnh: là bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốcnhư cô gái Di- gan man dại và phóng khoáng- Nghệ thuật: nhân hóa, so sánh và liên tưởng kì thú, những động từ và tính từ có sức biểu cảm cao. Sông Hương đẹp vẻ đẹp mãnh liệt và hoang dại.Sông Hương vùng đồng bằng và ngoại vi thành phố:Sông Hương thay đổi tính cách” chế ngự bản năng người con gái”, ” Trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”- Hình ảnh độc đáo về dòng sông: “Người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại”, “chuyển dòng một cách liên tục, uốn mình theo những đường cong thật mềm”,” sắc nước trở nên xanh thẳm”, “ dòng sông mềm như tấm lụa -Cảnh sắc đôi bờ tươi đẹp: hai dãy đồi sừng sững như thành quách, những điểm cao đột ngột, những rừng thông u tịch, những lăng tẩm đồ sộ, những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà, những biền bãi xanh biếc...-Vẻ đẹp đa màu và biến ảo: sớm xanh, trưa vàng, chiều tím. Hai bút pháp kể, tả được kết hợp nhuần nhuyễn và tài hoa trong đoạn văn để làm nổi bật một sông Hương đẹp bởi phối cảnh kì thú giữa nó với thiên nhiên xứ Huế phong phú mà hài hòa.Sông Hương đoạn chảy vào thành phố:Dòng sông được miêu tả với những hình ảnh ấn tượng: chiếc cầu trắng in ngần trên nền trời, uốn một cánh cung rất nhẹ sang cồn HếnĐặc biệt tác giả cảm nhận sông Hương ở nhiều góc độ khác nhau: + Ở góc độ hội họa: sông Hương là” những cây đa, cây cừa cổ thụ tỏa vầng lá u sầm”, “ những ánh lửa thuyền chài”,” trăm nghìn ánh hoa đăng đêm hội”.+ Ở góc độ âm nhạc: sông Hương là” điệu Slow dành riêng cho Huế”, là” người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”. + Trong cách cảm nhận về tình yêu: là tiếng Vâng không nói của tình yêu, lưu luyến ra đi, là nỗi vương vấn, chút lẳng lơ kín đáo  Sông Hương đẹp vẻ đẹp cổ kính và mơ màng. Bằng ngòi bút mê đắm và tài hoa, tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường đã biến dòng sông thành một thực thể có linh hồn và tính cách để sông Hương trở thành người con của xứ Huế. b.Vẻ đẹp sông Hương được khám phá dưới góc độ văn hóa:+ Tác giả cho có một dòng thi ca về sông Hương. Đó là dòng sông không lặp lại mình:“Dòng sông trắng- lá cây xanh”(Tản Đà)“Như kiếm dựng trời xanh”(Cao Bá Quát)“Con sông dùng dằng, con sông không chảy Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu”( Thu Bồn)+ Tác giả gắn sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế: “toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đã được hình thành trên mặt nước của dòng sông này”.“trong một khoang thuyền nào đó, giữa tiếng nước rơi bán âm của những mái chèo khuya”.Phải có độ nhạy cảm về thẩm âm, hiểu biết về âm nhạc của xứ Huế, tác giả mới có sự liên tưởng này.Sông Hương gắn bó mật thiết với âm nhạc và thi ca Huế, là nguồn đề tài bất tận cho thi ca, nhạc họa.c.Vẻ đẹp sông Hương gắn liền với những sự kiện lịch sử:- Trong “Dư địa chí” của Nguyễn Trãi; “Nó được ghi là linh giang”là điểm tựa, bảo vệ biên cương thời kì Đại Việt.-Thế kỉ XVIII, nó vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân, gắn liền với tên tuổi của người anh hùng Nguyễn Huệ.-Nó đọng lại đến bầm da, tím máu “nó sống hết lịch sử bi tráng của thế kỉ XIX”.-Nó đi vào thời đại của Cách mạng tháng Tám bằng những chiến công rung chuyển.-Nó chứng kiến cuộc nổi dậy tổng tiến công tết Mậu Thân 1968. Sông Hương gắn liền với lịch sử của Huế, của dân tộc -Bài tùy bút kết thúc bằng cách lí giải tên của dòng sông; sông Hương; bằng một huyền thoại:- Huyền thoại ấy đã trả lời câu hỏi : Ai đã đặt tên cho dòng sông?- Đặt tiêu đề và kết thúc bằng câu hỏi “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” để nhằm mục đích lưu ý người đọc về cái tên đẹp của dòng sông mà cón gợi lên niềm biết ơn đối với những người đã khai phá miền đất này.Mặt khác không thể trả lời vắn tắt trong một vài câu mà phải trả lời bằng cả bài kí dài ca ngợi vẻ đẹp, chất thơ của dòng sông.d.Nét đẹp của văn phong HPNT:+Tác giả đã soi bằng tâm hồn mình và tình yêu quê hương xứ sở vào sông Hương khiến đối tượng trở nên lung linh, đa dạng như đời sống tâm hồn con người.+ Sự liên tưởng , tưởng tượng phong phú cộng với sự uyên bác về các phương diện địa lí, lịch sử, văn hóa, nghệ thuật đã tạo nên áng văn đặc sắc này.+Ngôn ngữ phong phú, giàu hình ảnh, bộc lộ cảm xúc, sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ần dụ, nhân hóa.+ Có sự kết hợp hài hòa giữa cảm xúc và trí tuệ, vhủ quan và khách quan. Chủ quan là sự trải nghiệm của bản thân. Khách quan là đối tượng miêu tả- dòng sông hương.III TỔNG KẾT: ghi nhớ/ sách giáo khoa