Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Đọc văn bản Ngắm trăng (Trích Nhật kí trong tù - Hồ Chí Minh)

Ngắm trăng( Vọng nguyệt)I, Tìm hiểu về tác giả, tác phẩmEm biết gì về cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh?Hoàn cảnh ra đời của tập “Nhật kí trong tù”II, Đọc hiểu văn bảnEm có thể đọc thuộc lòng phần phiên âm của bài thơ?“Ngắm trăng” là bài thơ tiêubiểu thể hiện tình yêu thiênnhiên của Hồ Chí Minh. Bàithơ viết về một cuộc ngắmtrăng thật đặc biệt: ngắm trăng trong nhà tù. Chính trong hoàn cảnh đặc biệt,lòng yêu thiên nhiên nóiriêng, vẻ đẹp tâm hồn của Bác nói chung càng bộc lộ rõ.Trong tù không rượu cũng không hoa Cảnh đẹp đêm nay, khó hững hờPhiên âm:Ngục trung vô tửu diệc vô hoa Đối thử lương tiêu nại nhược hà?Vọng nguyệt, đối nguyệt, khán minh nguyệt là một thi đề khá phổ biến trong thơ xưa.Thi nhân xưa gặp đêm trăng đẹp thường đem rượu uống trước hoa để thưởng trăng. Có rượu, có hoa thì sự thưởng trăng mới thật mĩ mãn, mười phần thú vị. Người ta thường chỉ ngắm trăng khi tâm hồnthảnh thơi, thư thái.Nay, Hồ Chí Minh lại ngắm trăng trong một hoàncảnh đặc biệt: trong tù/ không rượu/ không hoa.Cuộc sống tàn bạo, dã man chốn ngục tù làm gì córượu, có hoa để Bác thưởng trăng. Tâm hồn yêu thiên nhiên bỗng chốc gặp trở ngạiĐối chiếu phần phiên âm, dịch nghĩa với phần dịch thơ em thấy có gì đáng chú ý?Trong phiên âm, câu thơ thứ hai là một câu hỏi thểhiện sự xốn xang, bối rối rất nghệ sỹ của Hồ ChíMinh trước cảnh đêm trăng đẹp không có rượu, có hoa, trong chốn ngục tù hôi hám này. Trong tù thìbiết làm thế nào để có cuộc ngắm trăng thực sự, dođó Người càng bứt rứt, bối rối. Người chiến sỹ cáchmạng vĩ đại, lão luyện ấy vẫn là một con người yêuthiên nhiêu một cách say mê và hồn nhiên đã rung động mãnh liệt trước cảnh đêm trăng đẹp, dù đang“thân thể ở trong lao”.Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổTrăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơPhiên âmNhân hướng song tiền khán minh nguyệtNguyệt tòng song khích khán thi giaCâu thơ là minh chứng rõ nét cho câu“thân thể ở trong lao/ tinh thần ở ngoàilao”. “Nhân” ở trong lao, “nguyệt” ởngoài trời, song sắt nhà tù chính là ràocản về vật chất nhưng không che cảnđược tâm hồn yêu trăng của người tù.Đây không phải là cuộc vượt ngục tinh thần duy nhất của người tù cách mạng Hồ Chí Minh để tìmđến vầng trăng tri kỉ. Bác cũng đã từng “Lòng theovời vợi mảnh trăng thu” (Trung thu)Chú ý kết cấuNhânkhán minh nguyệtNguyệtkhán thi giaMặc cho không rượu cũng không hoa,Bác vẫn có trọn vẹn một đêm thưởngtrăng theo ý muốn. Cả người và trăngđều tìm đến giao hòa cùng nhau, ngắmnhau say đắm.Cấu trúc đối của hai câu thơ chữ Hán đã làm nổi bật “tình cảm song phương” mãnh liệt củacả người và trăng. Biện phấp nghệ thuật nhân hóa đã khiến vầng trăng như có hồn, từ ngoài khe cửa nhìn ngắm nhà thơ. Trăng đã “khán thi gia” chứ không phải chỉ là “ngắm” một người tù bình thường, đó sự giao hòa giữa những tâm hồn tri kỉ. Người và trăng đã thựcsự là tri kỉ của nhau.Ngắm trăng vừa thể hiện tình cảm thiên nhiênđặc biệt sâu sắc, mạnh mẽ vừa cho thấy sứcmạnh tinh thần to lớn của người chiến sỹ vĩ đại Hồ Chí Minh. Đằng sau những câu thơ ấylại là một tinh thần thép mà biểu hiện ở đây là sự tự do nội tại, phong thái ung dung, vượthẳn lên sự nặng nề, tàn bạo của ngục tù.Bài thơ cũng cho thấy những nét đặc sắc trong phongcách thơ trữ tình Hồ Chí Minh: vừa có màu sắc cổ điển vừa mang tinh thần hiện đại; vừa giản dị hồn nhiên vừa hàm súc dư ba