Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Phần Tiếng Việt: Hội thoại - Trường THCS Minh Thành

Trường THCS Minh Thành Thành phố - Thái Bình 1Kiểm tra bài cũ Sử dụng cách dùng gián tiếp để diễn đạt các hành động nói sau ? a) Bảo người khác đợi mình.b) Muốn người khác tránh đường mình đi.c) Muốn nhờ bạn giảI hộ một bài tập.d) Kêu gọi mọi người trong lớp học tập.23Hội thoại định nghĩa: hội thoại là sử dụng một ngôn ngữ để nói chuyện với nhau (từ điển tiếng việt).45Hội thoại định nghĩa: Hội thoại là sử dụng một ngôn ngữ để nói chuyện với nhau (từ điển tiếng việt).I-Vai xã hội trong hội thoại6Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá với mẹ mày không?{} Nhận ra những ý nghĩ cay độctrong giọng nói và trong nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi ki, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cũng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến {} Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô hỏi luôn, giọng vẫn ngọt: Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chầm chập đưa nhìn tôi. Tôi lại om lăng cúi đầu xuống đất, lòng tôi cằng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: Mày dại quá, cứ và đi, tao chạy cho tiền tầu. Vào mà bắt nợ mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.{} Tôi cười dài trong tiềng khóc, hỏi cô tôi: 7Sao cô biết mợ con có con?Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể những chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xavào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn []Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá như những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị: - Vậy mày hỏi cô Thông - tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao? Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp: Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng phải còn có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ? (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) 8Hồng: vai dướiBà cô: vai trên Hội thoại9Vai xã hội trong hội thoại là vị trí người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại 101) Một người cha nói chuyện với con về công việc gia đình. Trong cuộc hội thoại đó, quan hệ giữa hai người là quan hệ gì? A. Quan hệ gia đình C. Quan hệ tuổi tác B. Quan hệ chức vụ xã hộiD. Quan hệ họ hàng.Trắc nghiệm2) Một người cha là giam đốc công ty nói chuyện với con là trưởng phòng hành chính về việc cơ quan. Khi đó quan hệ giữ họ là gì?A. Quan hệ gia đình B. Quan hệ tuổi tác D. Quan hệ bạn bè đồng nghiệpC. Quan hệ chức vụ xã hội C. Quan hệ chức vụ xã hội A. Quan hệ gia đình 11Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội: + Quan hệ trên dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội) + Quan hệ thân - sơ (theo mức độ quen biết thân tình) 12Trong đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” trích trong tác phẩm “Tắt đèn” của nhà văn Ngô Tất Tố có 3 lần chị Dậu nói với Cai lệ: Cháu van ông, nhà cháu mới tỉnh một lúc, ông tha cho! Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ! Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem! 13Quan hệ xã hội rất đa dang nên vai xã hội của mỗi người cũng rất đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.14Ghi nhớ - Vai xã hội trong hội thoại là vị trí người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại. - Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:+ Quan hệ trên dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)+ Quan hệ thân - sơ (theo mức độ quen biết thân tình) - Quan hệ xã hội rất đa dang nên vai xã hội của mỗi người cũng rất đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.151) Tại sao có lúc các em nói “Tao, tớ, bạn, mày” có lúc lại xưng “em” và “thưa”2) Vì sao nói với bạn bè thì thân mật, nói với cha mẹ, chú bác, ông bà, thầy cô giáo, các vị cao niên phải lễ phép, kính trọng, nói chuyện với phụnữ phải lịch sự?3) Từ đó, em rút ra bài học gì ?Trao đổi nhóm16Đáp án 1) + Có lúc em nói: “Tao, tớ, bạn, mày” vì quan hệ của em với những người tham gia hội thoại là quan hệ ngang hàng nên khi xưng hô lúc thân mật lúc xuồng sã. + Khi hội thoại với những người lớn tuổi, địa vị cao hơn thì xưng hô là “em” và “thưa” vì quan hệ của em với người tham gia hội thoại là quan hệ dưới hàng.2) + Nói với bạn bè thì thân mật vì quan hệ của em với bạn bè là quan hệ ngang hàng. + Nói với cha mẹ, chú bác, ông bà, thầy cô giáo, các vị cao niên phảI lễ phép, kính trọng. Vì đó là những người lớn tuổi, có quan hệ họ hàng, có vị trí chức danh + Nói với phụ nữ thì phảI lịch sự vì phụ nữ là được coi là phái đẹp, phái yếu, được xã hội tôn trọng. Cần coi trọng và ý thức được vai xã hội trong hội thoại.17Hội thoại I. Vai xã hội trong hội thoại II. Luyện tập- Vai xã hội trong hội thoại là vị trí người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại. - Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:+ Quan hệ trên dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)+ Quan hệ thân - sơ (theo mức độ quen biết thân tình) - Quan hệ xã hội rất đa dang nên vai xã hội của mỗi người cũng rất đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.định nghĩa: hội thoại là sử dụng một ngôn ngữ để nói chuyện với nhau (từ điển tiếng việt).18Bài 1: Tìm những chi tiết trong “Hịch tướng sĩ” thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn với tướng sĩ?Tại sao Trần Quốc Tuấn nói với binh sĩ bằng hai thái độ như vậy ? Thái độ của Trần Quốc Tuấn: Nghiêm khắc: Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn. Làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức; nghe nhạc tháI thường để đãi yến mà không biết căm. Khoan dung: Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này theo lời dạy bảo của ta, thì mới phảI đạo thần chủ Vai xã hội của Trần Quốc Tuấn: Vai trên (chủ tướng). Khi hội thoại cần biết mình ở vai nào là điều rất quan trọng 19Bài 2: Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo: Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang nấu một ấm nước chè tươi thật đặc ; Ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc làoThế là sung sướngVâng ! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo:Thế là được, chứ gì ? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước. Nói đùa thế, chứ ông giáo để cho khi khác.(Nam Cao, Lão Hạc) 20Ông giáo Lão hạcTuổi tác Địa vị xã hội Xưng hô(TháI độ) ít hơn lão HạcNhiều hơn ông giáoCao hơn lão HạcThấp hơn ông giáo Tôi  Bình đẳngGọi lão Hạc là ông, cụ  kính trọngÔng con mình  kính trọng, bình đẳng, thân tình Gọi ông giáo là ông giáo  kính trọng Chúng mình  Thân tình Khi hội thoại chúng ta có thể ở vai dươI, vai trên, ngang hàng song có khi cùng một lúc có thể thể hiện dung hoà hai vai trên và dưới (ông con mình, chúng mình) Vai hội thoại có lúc tham gia thể hiện tháI độ của người hội thoại21Hướng dẫn về nhà Nắm chắc phần ghi nhớLàm bài tập 3 (SGK) và bài tập SBT ngữ văn 8Chuẩn bị bài “Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận”22