Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiếng Việt: Hội thoại

Kiểm tra bài cũ:* Có mấy cách thực hiện hành động nói? Hãy kể tên và cho ví dụ từng cách thực hiện.Trả lời:* Có hai cách thực hiện hành động nói:+Cách dùng trực tiếp: VD : - Mai :Cậu lấy giúp tớ cuốn sách.-Linh: Bạn chờ chút nhé.+Cách dùng gián tiếp: VD: -Mai :Cậu có thể lấy giúp tớ cuốn sách được không?-Linh: Bạn chờ chút nhé.I. Vai xã hội trong hội thoại1. Ví dụ: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏiMột hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: -Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con đi tha hương cầu thựcTôi cũng cười đáp lại cô tôi: -Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt: -Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!Hội thoại Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: -Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: -Sao cô biết mợ con có con? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe... Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị: - Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao? Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nối tiếp: - Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng con phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)I. Vai xã hội trong hội thoại1. Ví dụ:2. Nhận xét:-Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoạiHội thoạiBà cô:Là cô ruột của HồngHồng: Là cháu ruột của côVai trênVai dướiI. Vai xã hội trong hội thoại2. Nhận xét: Quan hệ giữa Hồng và bà côQuan hệ giữa Hồng và em QuếQuan hệ giữa học sinh 8a3 và các thầy cô giáo ở trườngQuan hệ giữa học sinh 8a3 với các bạn lớp 8a2Hội thoạiQuan hệ trên dưới trong gia đìnhQuan hệ ngang hàng trong gia đìnhQuan hệ trên dưới trong xã hộiQuan hệ ngang hàng trong xã hộiXác định quan hệ và vai xã hội trong các trường hợp sau:I. Vai xã hội trong hội thoại2. Nhận xét:Hội thoạiVai xã hộiQuan hệ trên- dưới hay ngang hàng (Tuỳ theo thứ bậc, tuổi tác trong gia đình và xã hội)I. Vai xã hội trong hội thoại2. nhận xét:Phân tích vai xã hội trong đoạn hội thoại sau: Nam ( bạn của con trai bà Tuyết) cắp cặp đi vào cổng, nhanh nhảu chào bà Tuyết: - Con chào mẹ ạ!Vừa thấy Nam đi vào bà Tuyết đon đả: - Linh đâu con? Sao các con về muộn thế?Nam lễ phép thưa: -Thưa mẹ! Linh có việc bận nên về sau con một chút.Bà Tuyết xoa đầu Nam bảo: - Con ra rửa chân tay rồi đợi Linh về cùng ăn cơm.Hội thoạiI. Vai xã hội trong hội thoại2. Nhận xét:Bà Tuyết: Vai mẹNam: Vai conHội thoạiQuan hệ thân -sơI. Vai xã hội trong hội thoại2. Nhận xét:Hội thoạiVai xã hộiQuan hệ trên- dưới hay ngang hàng (Tuỳ theo thứ bậc, tuổi tác trong gia đình và xã hội)Quan hệ thân- sơ (Tuỳ thuộc vào mức độ quen biết hay thân tình)I. Vai xã hội trong hội thoại1. Khái niệm2. Nhận xét:*Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoạiHội thoại* Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội: - Quan hệ trên- dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội). - Quan hệ thân –sơ (theo mức độ quen biết, thân tình).I. Vai xã hội trong hội thoại1. Ví dụ:Hội thoạiMột học sinh lớp 8ở nhà (trong gia đình)ở trường (ngoài xã hội)Ông bàCha mẹAnh chịEmThầy côAnh chị khối 9Bạn cùng khốiCác em khối 6,7CháuConEmAnh-chịHọc tròEmBạn bèAnh-chị2. Nhận xét: Xác định các mối quan hệ của vai xã hội.Vai dướiVai trênVai dướiVai ngang hàng Vai trênĐa dạng I. Vai xã hội trong hội thoạiHội thoại2. Nhận xét: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.( bài tập 2 ý a)	Tôi nắm lấy cái vai gầy của lóo, ụn tồn bảo: - Chẳng kiếp gỡ sung sướng thật, nhưng cú cỏi này là sung sướng: bõy giờ cụ ngồi xuống cỏi phản này chơi, tụi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chố tươi thật đặc; ụng con mỡnh ăn khoai, uống nước chố, rồi hỳt thuốc lào... Thế là sung sướng. - Võng! ễng giỏo dạy phải! đối với chỳng mỡnh thế là sung sướng.Lóo núi xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đó hiền hậu lại. Tụi vui vẻ bảo: - Thế là được, chứ gỡ? Vậy cụ ngồi xuống đõy, tụi đi luộc khoai nấu nước.	- Núi đựa thế, chứ ụng giỏo cho để khi khỏc. (Nam Cao – Lóo Hạc)I. Vai xã hội trong hội thoạiHội thoại2. Nhận xét: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.( bài tập 2 ý a) Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo: - Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào... Thế là sung sướng. - Vâng! ông giáo dạy phải đối với chúng mình thế là sung sướng. Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo: - Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai nấu nước. - Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác. (Nam Cao – Lão Hạc)Xét về địa vị hội:Xét về tuổi tác Ông giáo Lão Hạc Vai trên Vai trên Vai dướiVai dướiNhiều chiềuI. Vai xã hội trong hội thoại1. Ví dụ:2. Nhận xét:*Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoạiHội thoại * Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:-Quan hệ trên-dưới hay ngang hàng -Quan hệ thân – sơ. * Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.*Ghi nhớ: *Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội : -Quan hệ trên- dưới hay ngang hàng( theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội). - Quan hệ thân- sơ( theo mức độ quen biết, thân tình). * Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng rất đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xá định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.I. Vai xã hội trong hội thoạiHội thoạiII. Luyện tậpBài 1: Quan hệ giữa Trần Quốc Tuấn với các binh sĩ dưới quyềnQuan hệ chủ – Tướng (quan hệ trên dưới)BQuan hệ giữa những người cùng chung hoàn cảnh (quan hệ thân sơ)AA1: Thái độ khoan dungA2: Thái độ nghiêm khắc 2.Huống chi ta cùng các ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn gặp buổi gian nanLúc trận mạc xông pha cùng nhau sống chết, lúc nhàn hạ cùng nhau vui cười.Thái độ khoan dung1.Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng, đi thuỷ thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa3.Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn. Làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức; nghe Nhạc thái thường để đãi yến nguỵ sứ mà không biết căm123I. Vai xã hội trong hội thoạiHội thoạiII. Luyện tậpI. Vai xã hội trong hội thoạiHội thoạiII. Luyện tậpBài 3: Hãy xắp xếp những nhóm từ sau vào hai hình ảnh dưới đây cho phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.Sau đó viết thành hai đoạn hội thoại có sử dụng những từ trên1. à.ư, nhỉ, nhé...2. Vâng, ạ, dạ, thưa...ABĐoạn văn A: (Vai trên- dưới với quan hệ thân tình, gần gũi) Bà: -Sáng nay các cháu ở lại trường làm gì mà về muộn thế? Cháu: -Dạ! Chúng cháu ở lại tập văn nghệ chuẩn bị chào mừng ngày 26-3 ạ! Bà: -Các cháu hát bài gì vậy? Cháu: (vui vẻ xà vào lòng bà)-Thưa bà chúng cháu múa bài dĩa bánh bò ạ!Đoạn văn B: ( Vai ngang hàng với quan hệ bạn bè) Mai: -Linh ơi! bạn đã làm bài tập ngữ văn cho giờ học ngày mai chưa? Linh:(giật mình) -ừ nhỉ! xuýt nữa thì tớ quên. Cảm ơn cậu đã nhắc, tớ đi về đây!I. Vai xã hội trong hội thoạiHội thoạiII. Luyện tập: bài tập 2 ý b và c.Nhúm 1: Tỡm những chi tiết trong lời thoại của nhõn vật và lời miờu tả của nhà văn cho thấy thỏi độ vừa kớnh trọng, vừa thõn tỡnh của nhõn vật ụng giỏo đối với Lóo Hạc.Nhúm 2: Những chi tiết trong lời thoại của nhõn vật và lời miờu tả của nhà văn núi lờn thỏi độ vừa quý trọng vừa thõn tỡnh của lóo đối với ụng giỏo?Nhúm 3: Những chi tiết nào thể hiện tõm trạng khụng vui và sự giữ ý của lóo Hạc?Nhóm 1:Ông giáo nói với lão Hạc bằng lời lẽ ôn tồn: thân mật nắm lấy vai ông lão, mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai.-Trong lời lẽ, ông giáo gọi lão Hạc là cụ, xưng hô gộp hai người là ông con mình( thể hiện sự kính trọng người già), xưng là tôi ( thể hiện quan hệ bình đẳng) Nhóm 2: Lão Hạc gọi người đối thoại với mình là ông giáo, dùng từ dạy thay cho từ nói( thể hiện sự tôn trọng), đồng thời xưng hô gộp hai người là chúng mình, cách nói cũng xuề xoà nói đùa thế( thể hiện sự thân tình).Nhóm 3: Lão Hạc- ta thấy vẫn có một nỗi buồn, một sự giữ khoảng cách: Cười thì chỉ cười đưa đà, cười gượng; thoái thác chuyện ở lại ăn khoai, uống nước với ông giáo. Những chi tiết này phù hợp với tâm trạng ấy và tính khí khái của lão Hạc.-Học thuộc ghi nhớ SGK.-Làm các bài tập còn lại.-Đọc trước bài “Hội thoại” phần tiếp theo.