Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiếng Việt Nói giảm nói tránh (Bản chuẩn)

1Kiểm tra bài cũThế nào là nói quá ? Cho biết tác dụng của nói quá ?Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh , gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm. Nói quá được dùng trong các lĩnh vực nào sau đây ?A. Tục ngữ, thành ngữ, ca daoB. Văn thơ châm biếm, hài hướcC. Trong đời sống thường ngàyD. Tất cả đều đúng2Lời nói chẳng mất tiền mua,Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.Em hiểu, “lựa lời” là gì ?“Vừa lòng nhau” là như thế nào ?3 Em thích nghe câu nói nào hơn? Vì sao?Ừ..! Con ngựa của mình không được đẹp lắm!Con ngựa này xấu quá.NgaHà4 Những từ in màu đỏ trong cỏc đoạn trớch sau đõy cú nghĩa là gỡ? Tại sao người viết, người núi lại dựng cỏch diễn đạt đú?+ Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.(Hồ Chí Minh, Di chúc)+ Bác đã đi rồi sao, Bác ơi! Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.	(Tố Hữu, Bác ơi)+ Lượng con ông Độ đây mà ... Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.(Hồ Phương, Thư nhà)5đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác đichẳng cònĐều nói về cái chếtGiảm nhẹ, tránh đi phần nào sự đau buồn. 6 Vỡ sao trong cõu văn, tỏc giả dựng từ bầu sữa mà khụng dựng một từ ngữ khỏc cựng nghĩa?+ Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)-->Dùng từ bầu sữa để tránh cảm giác thô tục, thiếu lịch sự7 So sỏnh hai cỏnh núi sau đây, cho biết cỏch núi nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe?a. Con dạo này lười lắm.b. Con dạo này không được chăm chỉ lắm.8Em hiểu thế nào là nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh ?Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.Ví dụ:* Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay: - Cậu Vàng đi đời rồi ông Giáo ạ! * - Bài văn của bạn chưa được hay lắm!9Cậu Vàngbị giết.đi đời.Cảm giác ghê sợ với người nghe. Tránh gây cảm giác ghê sợvới người nghe.Hàm ý xót xa, luyến tiếc và đượm chút mỉa maiBạnviết văn dở.viết văn chưa hay.Gây cảm giác nặng nề khó chịu cho người nghe.Tránh cảm giác nặng nềLàm người nghe dễ chịu hơn.10Các cách nói giảm nói tránh* Dựng từ đồng nghĩa,  đặc biệt là từ Hỏn Việt* Dựng cỏch núi phủ định từ trỏi nghĩa* Dựng cỏch núi vũng* Núi trống (tỉnh lược)Ông cụ đã chết rồi.Ông cụ đã quy tiên rồi.Bài thơ của anh dở lắm.Bài thơ của anh chưa được hay lắm.Anh còn kém lắm. Anh cần phải cố gắng hơn nữa.Anh ấy bị thương nặng thế thì không sống được lâu nữa đâu chị ạ !Anh ấy() thế thì không() được lâu nữa đâu chị ạ !11* Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan núi: “Từ nay cậu khụng được đi học muộn nữa vỡ như vậy khụng những ảnh hưởng đến việc rốn luyện đạo đức của bản thõn cậu mà cũn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan núi như vậy là quỏ gay gắt, chỉ nờn nhắc nhở bạn Hải :"Cậu nờn đi học đỳng giờ ”. Em đồng tỡnh với ý kiến nào? Vỡ sao?Trường hợp sử dụng* Trong khi nhận xột về những nhược điểm của cỏc bạn với cụ giỏo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng chỉ nêu như sau: “Tuần qua, một số bạn đi học khụng được đỳng giờ lắm” Nói như vậy có nên khụng? Vỡ sao?Tình huống 1Tình huống 2-->Khi cần phờ bỡnh nghiờm khắc cần phải núi thẳng, núi đỳng mức độ sự thật .12nóI GIảM NóI TRáNHLuyện tập: a, Khuya rồi, mời bà . . . . . . . b, Cha mẹ em . . . . . . . . . . . . . từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại. c, Đây là lớp học cho trẻ em . . . . . . . . d, Mẹ đã . . . . . rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ. e, Cha nó mất, mẹ nó . . . . . . . . . . , nên chú nó rất thương nóBài tập 1: Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh (khiếm thị, có tuổi, đi nghỉ, chia tay nhau, đi bước nữa).đi nghỉchia tay nhaukhiếm thịcó tuổiđi bước nữa13nóI GIảM NóI TRáNHLuyện tập:Bài tập 2: Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh ?a1. Anh phải hoà nhã với bạn bè!a2. Anh nên hoà nhã với bạn bè !b1. Anh ra khỏi phòng tôi ngay!b2. Anh không nên ở đây nữa !c1. Xin đừng hút thuốc trong phòng!c2. Cấm hút thuốc trong phòng !14nóI GIảM NóI TRáNHBài tập 3. Khi chê trách một điều gì, để người nghe dễ tiếp nhận người ta thường nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá. Chẳng hạn, đáng lẽ nói “Bài thơ của anh dở lắm” thì lại bảo “Bài thơ của anh chưa được hay lắm”. Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh như thế để đặt 3 câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau.* Cái áo của cậu xấu quá ! Cái áo của cậu không được đẹp lắm!*Cậu viết chữ xấu thế! Cậu viết chữ chưa được đẹp lắm ! * Cậu hát dở lắm ! Cậu hát chưa được hay lắm!15TèNH HuỐNG 1 .TèNH HUỐNG 2.TèNH HUỐNG 316Anh cỳt ra khỏi nhà tụi ngay!Anh khụng nờn ở đõy nữa!TèNH HuỐNG 1 .17Bệnh tỡnh con ụng nặng lắm chắc sắp chết rồi!Bệnh tỡnh con ụng chắc chẳng cũn được bao lõu nữa.TèNH HUỐNG 2.18Bài văn này bạn Lan làm quỏ dở!Bài văn này bạn Lan làm chưa đạt yờu cầu.TèNH HUỐNG 3Trụng những đứa trẻ mự thật đỏng thương .Trụng những đứa trẻ khiếm thị thật đỏng thương.TèNH HUỐNG 4.BÀI TẬP BỔ SUNG 2 Phân tích cái hay của việc sử dụng phép nói giảm nói tránh trong đoạn trích sau :a / Con người đỏng kớnh ấy bõy giờ cũng theo gút Binh Tư để cú ăn ư?b / Lóo Hạc ơi! Lóo hóy yờn lũng mà nhắm mắt!( Lóo Hạc, Nam Cao)â/ Theo gút Binh Tư: Đõy là cõu núi của ụng giỏo khi đang hiểu nhầm về lóo Hạc : lóo Hạc cũng bị tha hoỏ, cũng định làm nghề ăn trộm như Binh Tư nhưng vỡ là người cú học lại rất yờu quý lóo Hạc nờn ụng giỏo đó núi trỏnh đi sự thật. (núi trống)b / Nhắm mắt: Tỏc giả dựng từ ngữ này để núi về cỏi chết của lóo Hạc. ễng giỏo núi như vậy để trỏnh cảm giỏc đau buồn và cũng để mong cho lóo Hạc ra đi được thanh thản. .(dựng từ đồng nghĩa)Gợi ýa / Con người đỏng kớnh ấy bõy giờ cũng theo gút Binh Tư để cú ăn ư? b/ Lóo Hạc ơi! Lóo hóy yờn lũng mà nhắm mắt!22 Nói quá và nói giảm nói tránh có điểm gì khác nhau?Nói quáNói giảm nói tránh Cách nói cường điệu phóng đại để nhấn mạnh, gây ấn tượng mạnh. Cách nói diễn đạt tế nhị uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau buồn,ghê sợ,nặng nề; tránh thô tục,thiếu lịch sự.23Nói giảm nói tránhCác cách nói giảm nói tránh và tình huống sử dụng trong giao tiếpCảm nhận giá trị nghệ thuật và vận dụng nói giảm nói tránh Khái niệm và tác dụng của nói giảm nói tránh 24HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ- Hoàn thiện các BT (SGK) +BT bổ sung vào vở. Sưu tầm một số cõu thơ cõu văn cú sử dụng phộp núi giảm núi trỏnh. -Viết đoạn hội thoại , trong đó có sử dụng phép nói giảm nói tránh. Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ngữ văn (Tiết 41)2526Chỳc cỏc em cú tiết học vui, bổ ớch và lý thỳ.