Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 101: Hội thoại

Kiểm tra bài cũ? Có mấy cách thực hiện hành động nói?Cho vi du minh hoa?Đoạn trích“Trong lòng mẹ”hội thọaiTiết 107I. Vai xã hội trong hội thoại:Ví dụ 1:Tìm hiểu bàiVí dụ 1: Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: - Hồng ! mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không? [] Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tơi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [..] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: - Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt: - Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! Tìm hiểu bài- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. [] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:- Sao cô biết mợ con có con? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nge. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một .hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. [] Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật .như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị: - Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao? Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp: -Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?  ( (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)I. Vai xã hội trong hội thoại:hội thọaiTiết 107Ví dụ 1:Đoạn trích“Trong lòng mẹ”-Hai nhân vật tham gia hội thoại : Hồng và người cô+ Người cô : vai trên+Bé Hồng : vai dưới Quan hệ thân tộc trên dướiVai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người kháctrong cuộc thoại.Ngang vai với bố gọi là cô (Theo thứ bậc gia đình Hồng là cháu)Ví dụ 2 Quan hệ trên dưới: Nữ Hoàng vai trên – Tể tướng vai dưới ( theo địa vị trong xã hội) hội thọaiTiết 107I. Vai xã hội trong hội thoại:* Ví dụ 1:Đoạn trích“Trong lòng mẹ”Ví dụ 2: Đọc và chỉ ra sự khác nhau trong quan hệ giữa hai người vợ với chồng ở hai cuộc hội thoại sau:[] Chị dậu rón rén bưng một bát lớn đến chỗ chồng nằm:Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột. [] (Tắt đèn)[]Đồ ngu! Đòi một cái máng lợn thật à? Một cái máng thì thấm vào đâu! Đi tìm lại con cá và đòi một cái nhà rộng [] (Ông lão đánh cá và con cá vàng)Ví dụ Chị Dậu với chồng : thân mật, gần gũi  Mụ vợ với ông lão : xỉ vả, hống hách, coi thường. *Ví dụ: Đoạn trích “ Trong lòng mẹ” - Vai trên: người cô. - Vai dưới: bé Hồnghội thọaiI. Vai xã hội trong hội thoại:* Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.Quan hệ xã hộiQuan hệ trên dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)Tiết 107Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình) Quan hệ thân tộc trên dướiCâu hỏi thảo luậnTrong cuộc hội thoại, có phải mỗi người tham gia hội thoại chỉ có một vai xã hội không? Em hãy cho một ví dụ để chứng minh điều đó.Mỗi người tham gia hội thoại thường có nhiều vai, đa chiềuVí dụ: Chị Dậu vai dưới – Cai Lệ vai trên (theo địa vị xã hội)Chị Dậu vai trên – Cai Lệ vai dưới (theo tuổi tác)hội thọaiTiết 107I. Vai xã hội trong hội thoại:* Ví dụ 1:Đoạn trích“Trong lòng mẹ”Cách đối xử của người cô :-Thiếu thiện chí khơng phù hợp với quan hệ ruột thịt, khơng thể hiện thái độ đúng mực của người trên đối với người dưới.hội thọaiTiết 107I. Vai xã hội trong hội thoại:* Ví dụ 1:Đoạn trích“Trong lòng mẹ”Thái độ của Hồng:- Hồng phải kìm nén sự bất bình vì Hồng là người thuộc vai dưới. Vai xã hội trong hội thoại được thể hiện rất rõ qua cách xưng hơ giữa những người tham gia hội thoại và cĩ thể thay đổi trong quá trình hội thoại. *Ví dụ: Đoạn trích “ Trong lòng mẹ” - Vai trên: người cô. - Vai dưới: bé Hồnghội thọaiI. Vai xã hội trong hội thoại:* Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.Quan hệ xã hộiQuan hệ trên dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)Tiết 107Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)Ghi nhớ(SGK / 94) II. Luyện tập: Quan hệ thân tộc trên dưới- Địa vị: ông giáo vai trên, lão Hạc vai dưới- Tuổi tác: lão Hạc vai trên, ông giáo vai dưới.b. Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với lão Hạc:- Nắm lấy vai gầy của lão, ôn tồn bảo- Mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai- Gọi lão Hạc là cụ, xưng hô gộp: “ông con mình”c. Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo:. Gọi là “ông giáo”, dùng từ “dạy” thay cho từ “nói”. Xưng hô gộp “ chúng mình”, cách nói chuyện xuề xoà Chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc:. Lão Hạc chỉ cười như đưa đà, cười gượng, thoái thác lời mời của ông giáo.Đọc mẫu chuyện sau:Một sớm, thằng Hùng, mới “nhập cư” vào xóm tôi, dắt chiếc xe đạp gần hết hơi ra tiệm sửa xe của bác hai. Nó hất hàm với bác Hai:- Bơm cho cái bánh trước. Nhanh lên nhé, trễ giờ học rồi.Bác hai nhìn thằng Hùng rồi nói:- Tiệm của bác hổng có bơm thuê.- Vậy mượn cái bơm, tôi bơm lấy vậy.- Bơm của bác bị hư, cháu chịu khó dắt đến tiệm khác vậy.Vừa lúc ấy, cái Hoa nhà ở cuối ngõ cũng dắt xe đạp chạy vào tíu tít chào hỏi:- Cháu chào bác Hai ạ! Bác ơi, cháu mượn cái bơm nhé. Chiều nay cháu đi học về, bác coi dùm cháu nghe, hổng biết sao nó cứ xì hơi hoài. -Được rồi. Nào để bác bơm cho. Cháu là con gái, biết bơm không mà bơm!Cháu cảm ơn bác nhiều. (Theo Thành Long)Hãy nhận xét về cách nói năng của hai bạn Hùng và Hoa.