Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 107: Hội thoại - Nông Thị Ngọc

”Vớ duù:1/ Khái niệm:Vớ duù 1“Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?[] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến []Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt: Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!Vớ duù 1Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. [] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:- Sao cô biết mợ con có con?Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn []Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.Vớ duù 1Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị: Vậy mày hỏi cô Thông - tên người đàn bà họ nội xa kia - chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao? Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp: Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ? (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)Hoọi ThoaùiHoọi ThoaùiBài 26Tiết 107I - VAI XAế HOÄI TRONG HOÄI THOAẽI:ẹoaùn trớch “Trong loứng meù”Vớ duù:Đoạn trích có nội dung là gì? - Cuộc hội thoại giữa nhân vật bà cô và bé Hồng Đoạn trích là một đoạn hội thoạiEm hiểu thế nào là hội thoại? Hội thoại là hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ nói,Trong hội thoại phải có ít nhất từ hai người trở lên.1/ Khái niệm:Hoọi ThoaùiHoọi ThoaùiBài 26Tiết 107I - VAI XAế HOÄI TRONG HOÄI THOAẽI:ẹoaùn trớch “Trong loứng meù”Vớ duù:Vậy đoạn trích này có mấy nhân vật tham gia hội thoại?Quan heọ giửừa caực nhaõn vaọt tham gia hoọi thoaùi trong ủoaùn trớch treõn laứ quan heọ gỡ? Ai ụỷ vai treõn? Ai ụỷ vai dửụựi? - Hai nhaõn vaọt tham gia hoọi thoaùi: ngửụứi coõ vaứ beự Hoàng- Quan heọ giửừa caực nhaõn vaọt tham gia hoọi thoaùi laứ quan heọ thaõn toọc ( ruột thịt) + Vai treõn: ngửụứi coõ. + Vai dửụựi: beự HoàngQua vớ duù,em hieồu vai xaừ hoọi laứ gỡ? Vai xaừ hoọi laứ vũ trớ cuỷa ngửụứi tham gia hoọi thoaùi ủoỏi vụựi ngửụứi khaực trong cuoọc thoaùi.Hoọi ThoaùiHoọi ThoaùiBài 26Tiết 107I - VAI XAế HOÄI TRONG HOÄI THOAẽI:ẹoaùn trớch “Trong loứng meù”Vớ duù:1/ Khái niệm:2/ Các mối quan hệ của vai xã hội:Hoọi ThoaùiHoọi ThoaùiBài 26Tiết 107I - VAI XAế HOÄI TRONG HOÄI THOAẽI:ẹoaùn trớch “Trong loứng meù”Vớ duù:- Hai nhaõn vaọt tham gia hoọi thoaùi: ngửụứi coõ vaứ beự Hoàng- Quan heọ giửừa caực nhaõn vaọt tham gia hoọi thoaùi laứ quan heọ thaõn toọc ( ruột thịt) + Vai treõn: ngửụứi coõ + Vai dưới: bé HồngDựa vào đâu em xác định được vai hội thoại?Chỉ ra những từ ngữ người cô dùng xưng hô với cháu mình? Xưng tao( gọi cháu là:mày) Xưng cháu(trước sau vẫn thống nhất1/Khái niệm2/ Các mối quan hệ của vai xã hộiI. Vai xã hội trong hội thoại1. Khái niệmPhân tích vai xã hội trong đoạn hội thoại sau: Nam ( bạn của con trai bà Tuyết) cắp cặp đi vào cổng, nhanh nhảu chào bà Tuyết:- Con chào mẹ ạ!Vừa thấy Nam đi vào bà Tuyết đon đả: - Linh đâu con? Sao các con về muộn thế?Nam lễ phép thưa:Thưa mẹ! Linh có việc bận nên về sau con một chút.Bà Tuyết xoa đầu Nam bảo:- Con ra rửa chân tay rồi đợi Linh về cùng ăn cơm.Hoọi ThoaùiHoọi Thoaùi2/Các mối quan hệ của vai xã hội:I. Vai xã hội trong hội thoạiKhái niệmCác mối quan hệ của vai xã hộiBà Tuyết: Vai mẹ (Vai trên)Nam: Vai con (Vai dưới) Quan hệ thân(gần gũi)Hoọi ThoaùiHoọi ThoaùiLấy thêm các ví dụ thể hiện các quan hệ giao tiếp khác?a/- Con yêu mẹ rất nhiều. Quan hệ trên dưới - Mẹ cũng rất yêu con. (Theo tuổi tác,thứ bậc trong gia đình)b/ - Lan ơi có đi học không? Quan hệ ngang hàng - Có,đợi tớ cùng đi với. (Mức độ quen biết) Qua các ví dụ,em hãy cho biết vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội nào?I. Vai xã hội trong hội thoạiKhái niệmCác mối quan hệ của vai xã hộiHoọi ThoaùiHoọi ThoaùiQuan hệ thân- sơ (Tuỳ thuộc vào mức độ quen biết hay thân tình)Quan hệ trên- dưới hay ngang hàng (Tuỳ theo thứ bậc, tuổi tác trong gia đình và xã hội)Vai xã hộiTrong cuoọc hoọi thoaùi, coự phaỷi moói ngửụứi tham gia hoọi thoaùi chổ coự moọt vai xaừ hoọi khoõng? * Tình huống 1:Trong một gia đình có ba thế hệ.Tìm lời mời(ăn cơm)của cháu với ông bà,cha mẹ?của ông bà,cha mẹ với cháu(con)?-Cháu: Cháu mời(con mời) ông,bà( bố,mẹ) ăn cơm ạBố,mẹ:+ Con mời bố,mẹ ăn cơm ạ. + Bố(mẹ)mời con ăn cơm.(Con ăn cơm đi.)- ông,bà: Cả Nhà mình ăn cơm nào.Hỏi:Nhận xét lời mời trên?Vì sao trong gia đình có ba thế hệ cháu lại mời trước? * Tình huống 2: Hãy nhờ người khác mở cửa sổ ( có thể là người lớn tuổi hơn,ít hơn.hoặc bằng).Em sẽ nói như thế nào ? -Em nhờ anh mở cửa sổ hộ em với ạ.Em mở giúp anh cửa sổ ra..Hộ tớ mở cửa sổ ra với.Hỏi:Nhận xét gì về lời nhờ trên? Tình huống 3: Vai chi Dậu trong đoạn trích “ Tức nước vỡ bờ”Hỏi: Em có nhận xét gì về vai xã hội của chị Dậu khi hội thoại với tên Cai Lệ?Ông- cháu: Vai dưới. Ông- tôi :Ngang hàng Mày –bà: Vai trên.Vì sao có sự thay đổi đó? * Tình huống 4: ẹoùc ủoaùn trớch dửụựi ủaõy vaứ traỷ lụứi caõu hoỷi -  Chaỳng kieỏp gỡ sung sửụựng thaọt, nhửng coự caựi naứy laứ sung sửụựng; baõy giụứ cuù ngoài xuoỏng phaỷng naứy chụi, toõi ủi luoọc maỏy cuỷ khoai lang, naỏu moọt aỏm nửụực cheứ tửụi thaọt ủaởc; oõng con mỡnh aờn khoai, uoỏng nửụực cheứ, roài huựt thuoỏc laứo theỏ laứ sung sửụựng. -  Vaõng! OÂng giaựo daùy phaỷi! ẹoỏi vụựi chuựng mỡnh thỡ theỏ laứ sung sửụựng.     Laừo noựi xong laùi cửụứi nhử ủửa ủaứ. Tieỏng cửụứi gửụùng nhửng ủaừ hieàn haọu laùi. Toõi vui veỷ baỷo: - Theỏ laứ ủửụùc, chửự gỡ? Vaọy cuù ngoài xuống ủaõy, toõi ủi luoọc khoai, naỏu nửụực. - Noựi ủuứa theỏ, chửự oõng giaựo cho ủeồ khi khaực. (Nam Cao, Laừo Haùc)a. Dửùa vaứo ủoaùn trớch vaứ nhửừng ủieàu em bieỏt veà truyeọn Laừo Haùc, haừy xaực ủũnh vai xaừ hoọi cuỷa hai nhaõn vaọt tham gia cuoọc hoọi thoaùi treõn.b. Tỡm nhửừng chi tieỏt trong lụứi thoaùi theồ hieọn thaựi ủoọ vửứa kớnh troùng, vửứa thaõn tỡnh cuỷa nhaõn vaọt oõng giaựo ủoỏi vụựi laừo Haùc.c. Nhửừng chi tieỏt naứo trong lụứi thoaùi cuỷa laừo Haùc theồ hieọn thaựi ủoọ vửứa quyự troùng vửứa thaõn tỡnh cuỷa laừo ủoỏi vụớ oõng giaựo? Caõu Hoỷib. Thaựi ủoọ vửứa kớnh troùng vửứa thaõn tỡnh cuỷa oõng giaựo ủoỏi vụựi laừo Haùc:- Mụứi laừo huựt thuoỏc, uoỏng nửụực, aờn khoai- Goùi laừo Haùc laứ “cuù”, xửng hoõ goọp “oõng con mỡnh”.Thể hiện sự kính trọng người già.Xưng tôi (quan hệ bỡnh đẳng)c. Thaựi ủoọ vửứa quyự troùng vửứa thaõn tỡnh cuỷa laừo Hạc ủoỏi vụựi oõng giaựo:- Goùi laứ “oõng giaựo”, duứng tửứ “daùy” thay cho tửứ “noựi”.- Xửng hoõ goọp “ chuựng mỡnh”, caựch noựi chuyeọn xueà xoaứ.a. Nhaọn xeựt vai xaừ hoọi.- ẹũa vũ: oõng giaựo vai treõn, laừo Haùc vai dửụựi- Tuoồi taực: laừo Haùc vai treõn, oõng giaựo vai dửụựi.Em có nhận xét gì về vai xã hội trong cuộc hội thoại này?I. Vai xã hội trong hội thoại1. Khái niệm Một học sinh lớp 8ở nhà (trong gia đình)ở trường (ngoài xã hội)Ông bàCha mẹAnh chịEmThầy côAnh chị khối 9Bạn cùng khốiCác em khối 6,7CháuConEmAnh-chịHọc tròEmBạn bèAnh-chị2. Các mối quan hệ của vai xã hội.Vai dướiVai trênVai dướiVai ngang hàng Vai trênĐa dạng Hoọi ThoaùiHoọi ThoaùiQua các ví dụ, em có nhân xét gì về vai xã hội trong hội thoại?Trong quá trình hội thoại,người tham gia hội thoại cần chú ý điều gì?Hoọi ThoaùiHoọi ThoaùiBài 26Tiết 107I - VAI XAế HOÄI TRONG HOÄI THOAẽI:1/ Khái niệm:2/ Các mối quan hệ của vai xã hội:* Ghi nhớ:sgk-tr94- Vai xaừ hoọi laứ vũ trớ cuỷa ngửụứi tham gia hoọi thoaùi ủoỏi vụựi ngửụứi khaực trong cuoọc thoaùi. Vai xaừ hoọi ủửụùc xaực ủũnh baống caực quan heọ xaừ hoọi: + Quan heọ treõn - dửụựi hay ngang haứng (theo tuoồi taực, thửự baọc trong gia ủỡnh vaứ xaừ hoọi. + Quan heọ thaõn - sụ (theo mửực ủoọ quen bieỏt, thaõn tỡnh)- Vỡ quan heọ xaừ hoọi voỏn raỏt ủa daùng neõn vai xaừ hoọi cuỷa moói ngửụứi cuừng ủa daùng, nhieàu chieàu. Khi tham gia hoọi thoaùi, moói ngửụứi caàn xaực ủũnh ủuựng vai cuỷa mỡnh ủeồ choùn caựch noựi cho phuứ hụùp.Ghi nhụự.Hoọi ThoaùiHoọi ThoaùiBài 26Tiết 107I - VAI XAế HOÄI TRONG HOÄI THOAẽI:1/ Khái niệm:2/ Cácmối quan hệ của vai xã hội:* Ghi nhớ:sgk-tr94II – Luyện tậpẹoùc maóu chuyeọn sau:Moọt sụựm, thaống Huứng, mụựi “nhaọp cử” vaứo xoựm toõi, daột chieỏc xe ủaùp gaàn heỏt hụi ra tieọm sửỷa xe cuỷa baực hai. Noự haỏt haứm vụựi baực Hai:- Bụm cho caựi baựnh trửụực. Nhanh leõn nheự, treó giụứ hoùc roài.Baực hai nhỡn thaống Huứng roài noựi:- Tieọm cuỷa baực hoồng coự bụm thueõ.- Vaọy mửụùn caựi bụm, toõi bụm laỏy vaọy.- Bụm cuỷa baực bũ hử, chaựu chũu khoự daột ủeỏn tieọm khaực vaọy.Vửứa luực aỏy, caựi Hoa nhaứ ụỷ cuoỏi ngoừ cuừng daột xe ủaùp chaùy vaứo tớu tớt chaứo hoỷi:- Chaựu chaứo baực Hai aù! Baực ụi, chaựu mửụùn caựi bụm nheự. Chieàu nay chaựu ủi hoùc veà, baực coi duứm chaựu nghe, hoồng bieỏt sao noự cửự xỡ hụi hoaứi.- ẹửụùc roài. Naứo ủeồ baực bụm cho. Chaựu laứ con gaựi, bieỏt bụm khoõng maứ bụm!- Chaựu caỷm ụn baực nhieàu. (Theo Thaứnh Long) Haừy nhaọn xeựt veà caựch noựi naờng cuỷa hai baùn Huứng vaứ Hoa.HƯớNG DẫN Về NHà Hoùc baứi, naộm vửừng caực khaựi nieọm.- Hoaứn thaứnh caực baứi taọp.- Chuaồn bũ tieỏt:  “Tỡm hieồu yeỏu toỏ bieồu caỷm trong vaờn nghũ luaọn”xin chaõn thaứnh caỷm ụn vaứ traõn troùng kớnh chaứo