Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 74,75: Văn bản Nhớ rừng (Thế Lữ)

 mạn, ngẩn ngơ,Giương mắt bé giễu oai linh rừng thẳm.Nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm,Để làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi,Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơiVới cặp báo chuồng bên vô tư lự.Ta sống mãi trong tình thương nỗi nhớThuở tung hoành hống hách những ngày xưa.Nhớ cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già,Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi,Với khi thét khúc trường ca dữ dội,Ta bước chân lên, dõng dạc, đường hoàng,Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng,Vờn bóng âm thầm, lá gai, cỏ sắc.Trong hang tối, mắt thần khi đã quắc,Là khiến cho mọi vật đều im hơi.Ta biết ta chúa tể của muôn loài,Giữa chốn thảo hoa không tên, không tuổi.Nào đâu những đêm vàng bên bờ suốiTa say mồi đứng uống ánh trăng tan?Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngànTa lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?Đâu những chiều lênh láng máu sau rừngTa đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?- Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu,Ghét những cảnh không đời nào thay đổiNhững cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối:Hoa chăm, cỏ xén, lối thẳng, cây trồng;Dải nước đen giả suối, chẳng thông dòngLen dưới nách những mô gò thấp kém;Dăm vừng lá hiền lành, không bí hiểm,Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vuCủa chốn ngàn năm cao cả, âm u.Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ!Là nơi giống hùm thiêng ta ngự trị,Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngày xưa,Nơi ta không còn được thấy bao giờ!Có biết chăng trong những ngày ngao ngán,Ta đương theo giấc mộng ngàn to lớnĐể hồn ta phảng phất được gần ngươi,- Hỡi cảnh núi rừng ghê gớm của ta ơi!!!TIẾT 74 NHỚ RỪNG  A. Giới thiệu chung: B. Đọc - Hiểu văn bản: 1. Đọc, chú thích. 2. Kết cấu, bố cục.* Thể thơ: 	- Thơ 8 chữ, theo kiểu hát nói truyền thống - một thể thơ tự do →thơ mới * Bố cục: - Đoạn 1- 4: Cảnh con hổ ở vườn bách thú - Đoạn 2- 3:Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ - Đoạn 5: Niềm khát khao tự do mãnh liệtTIẾT 74 NHỚ RỪNGA. Giới thiệu chung:B. Đọc - Hiểu văn bản: 3. Phân tích 3.1: Cảnh con hổ ở vườn bách thú.(Đoạn 1 và 4) * Đoạn 1:Gậm một khối căm hờn trong cũi sắtTa nằm dài, trông ngày tháng dần quaKhinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơGiương mắt bé giễu oai linh rừng thẳmNay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãmĐể làm trò lạ mắt, thứ đồ chơiChịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơiVới cặp báo chuồng bên vô tư lựTa sống mãi trong tình thương nỗi nhớThuở tung hoành hống hách những ngày xưaTIẾT 74	NHỚ RỪNG A. GIỚI THIỆU CHUNG:B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN: 3. Phân tích: 3.1: Cảnh con hổ ở vườn bách thú:Con hổ ở vườn bách thú có hoàn cảnh ntn?Tâm trạng của con hổ được thể hiện qua những từ ngữ nào? Phân tích cái hay của từ ngữ đó?-Hoàn cảnh: Bị nhốt trong cũi sắt, trở thành thứ đồ chơi- Tâm trạng:+ “Gậm một mối căm hờn trong cũi sắt”->sự căm hờn, uất hận tạo thành khối âm thầm nhưng dữ dội như muốn nghiền nát, nghiền tan.+ “Ta nằm dài”: cách xưng hô đầy kiêu hãnh của vị chúa tể -> Sự ngao ngán cảnh tượng cứ chầm chậm trôi, nằm buông xuôi bất lực.+ “Khinh lũ người”: sự khinh thường, thương hại cho những kẻ (báo, gấu) tầm thường bé nhỏ, dở hơi, vô tư trong môi trường tù túng tầm thường.=>Từ ngữ hình ảnh chọn lọc, giọng thơ u uất diễn tả tâm trạng căm giận, uất ức, ngao ngán.Tâm trạng của Hổ có gì gần gũi với tâm trạng của người dân mất nước lúc bấy giờ? Tâm trạng của con hổ cũng như tâm trạng của người dân mất nước, uất hận, căm hờn, ngao ngán trong cảnh đời tối tăm.- Cảnh: Không thay đổi, hoa chăm, cỏ xén, dải nước đen giả suối, mô gò thấp kém, vừng lá hiền lành không bí hiểm -> Cảnh đơn điệu nhàm tẻ, nhân tạo do bàn tay sửa sang, tỉa tót của con người nên tầm thường, giả dối không phải là của thế giới tự nhiên to lớn, mạnh mẽ, bí hiểm.- Nhịp thơ: Ngắn, dồn dập, từ ngữ liệt kê, giọng thơ giễu cợt ở hai câu đầu.Câu tiếp theo như được kéo dài ra -> Cảnh tù túng đáng chán, đáng khinh, đáng ghét.=> Cảnh vườn bách thú là thực tại xã hội đương thời, thái độ của hổ là thái độ của người dân đối với xã hội đó.Dưới con mắt của chúa sơn lâm cảnh vườn bách thú hiện lên như thế nào? Em có nhận xét gì về giọng thơ, nhịp thơ?Đoạn 4:Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu,Ghét những cảnh không đời nào thay đổiNhững cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối:Hoa chăm, cỏ xén, lối thẳng, cây trồng;Dải nước đen giả suối, chẳng thông dòngLen dưới nách những mô gò thấp kém;Dăm vừng lá hiền lành, không bí hiểm,Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vuCủa chốn ngàn năm cao cả, âm u.TIẾT 75 NHỚ RỪNG A. GIỚI THIỆU CHUNG:B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN: 3. Phân tích: 3.1 Cảnh con hổ ở vườn bách thú: 3.2 Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ: (Đoạn 2- 3)	 Đoạn 2Ta sống mãi trong tình thương nỗi nhớThuở tung hoành hống hách những ngày xưa.Nhớ cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già,Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi,Với khi thét khúc trường ca dữ dội,Ta bước chân lên, dõng dạc, đường hoàng,Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng,Vờn bóng âm thầm, lá gai, cỏ sắc.Trong hang tối, mắt thần khi đã quắc,Là khiến cho mọi vật đều im hơi.Ta biết ta chúa tể của muôn loài,Giữa chốn thảo hoa không tên, không tuổi.Cảnh giang sơn được miêu tả như thế nào? Nhận xét từ ngữ được sử dụng trong đoạn thơ?TIẾT 75 NHỚ RỪNG A. GIỚI THIỆU CHUNG:B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN: 3. Phân tích: 3.1 Cảnh con hổ ở vườn bách thú: 3.2 Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ: (Đoạn 2- 3) - Cảnh núi rừng hùng vĩ với “bóng cả cây già” đầy vẻ thâm nghiêm. - Hùng tráng với âm thanh dữ dội “tiếng gió gào ngàn”,“giọng nguồn hét núi” - Sự hoang dã của chốn thảo hoang không tên không tuổi. => Từ ngữ chọn lọc, phong phú, gợi tả -> diễn tả cảnh đại ngàn hùng vĩ, lớn lao, mạnh mẽ phi thường bí ẩn linh thiêng giang sơn của con hổ.Trên cảnh đại ngàn ấy, chúa tể sơn lâm xuất hiện như thế nào? - Bước chân dõng dạc đường hoàng-> oai phong - Tấm thân lượn nhàng như sóng nhịp nhàng ->sự mềm mại của thân hình hổ. - Vờn bóng,mắt thần quắc  vẻ đẹp oai phong, đầy sức mạnh chế ngự hoàn toàn cảnh vật, tất cả đều im hơi. =>Câu thơ sống động, giàu chất tạo hình,diễn tả chính xác vẻ đẹp uy nghi, dũng mãnh vừa mềm mại, uyển chuyển của chúa sơn lâm.Cảnh núi rừng – giang sơn của hổ hiện lên như thế nào?TIẾT 75 NHỚ RỪNG A. GIỚI THIỆU CHUNG:B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:3. Phân tích: 3.1 Cảnh con hổ ở vườn bách thú: 3.2 Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ: 	 Đoạn 3Nào đâu những đêm vàng bên bờ suốiTa say mồi đứng uống ánh trăng tan?Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngànTa lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?Đâu những chiều lênh láng máu sau rừngTa đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?- Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?Đoạn thơ là một bức tranh tứ bìnhvà hãy chỉ ra bộ tranh tứ bình?Trình bày cảm nhận của em về bộtranh tứ bình đó?- Đêm trăng vàng bên bờ suối Ngày mưa,chuyển 4 phương ngàn Bình minh cây xanh nắng gộiChiều lênh lángĐêm vàng bờ suốiNgày mưa Bình minhChiều lênh láng TIẾT 75 NHỚ RỪNG A. GIỚI THIỆU CHUNG:B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:3. Phân tích: 3.1 Cảnh con hổ ở vườn bách thú: 3.2 Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ:Nào đâu những đêm vàng bên bờ suốiTa say mồi đững uống ánh trăng tan?-> Cảnh đẹp diễm lệ con hổ say mồi đứng uống ánh trăng đầy lãng mạnĐâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngànTa lặng ngắm giang san ta đổi mới-> Hình ảnh con hổ mang dáng dấp của một bậc Đế vươngTIẾT 75 NHỚ RỪNG A. GIỚI THIỆU CHUNG:B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN: 3. Phân tích: 3.1 Cảnh con hổ ở vườn bách thú: 3.2 Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ: (Đoạn 2- 3)Đâu những bình minh cây xanh nắng gộiTiếng chim ca giấc ngủ ta từng bừng?-> Cảnh chan hòa ánh sáng rộn rã tiếng chim ca hát cho giấc ngủ của chúa Sơn LâmĐâu những chiều lênh láng máu sau rừngTa đợi chết mảnh mặt trời gay gắtĐể ta chiếm lấy riêng phần bí mật?-> Cảnh thật dự dội, con hổ đang chờ đợi mặt trời chết chiếm riêng phần bí mật trong vũ trụTIẾT 75 NHỚ RỪNG A. GIỚI THIỆU CHUNG:B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN: 3. Phân tích: 3.1 Cảnh con hổ ở vườn bách thú: 3.2 Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ: (Đoạn 2- 3)Nhận xét nét nghệ thuật nổi bật trong đoạn thơ ? -> Hình ảnh thơ tráng lệ, câu hỏi tu từ, điệp ngữ “nào đâu? đâu?” lặp đi lặp lại nhiều lần ->diễn tả thấm thía nỗi nhớ tiếc da diết, đau đớn, của con hổ đối với những quá khứ hu y hoàng của nó.-> Giấc mơ huy hoàng đã khép trong tiếng than u uất: Than ôi thời oanh ->Một bộ tranh tứ bình đẹp lộng lẫy, bốn cảnh, cảnh nào cũng có núi rừng hùng vĩ tráng lệ và con hổ nổi bật với tư thế lẫm liệt, uy nghi, kiêu hùng đúng là một vị chúa sơn lâm đầy uy lực. 3.3 Niềm khát khao tự do mãnh liệt: (Khổ cuối)Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ!Là nơi giống hùm thiêng ta ngự trị,Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngày xưa,Nơi ta không còn được thấy bao giờ!Có biết chăng trong những ngày ngao ngán,Ta đương theo giấc mộng ngàn to lớnĐể hồn ta phảng phất được gần ngươi,- Hỡi cảnh núi rừng ghê gớm của ta ơi!!!Qua sự đối lập sâu sắc giữa 2 cảnh tượng ( vườn bách thú và núi rừng hùng vĩ) tâm sự của con hổ vườn bách ở biểu hiện như thế nào?-> Thể hiện nỗi bất hòa sâu sắc đối với thực tại và niềm khát khao tự do mãnh liệt -> Tâm sự của con hổ là tâm trạng của người dân Việt Nam mất nước đang sống trong cảnh nô lệ và tiếc nhớ khôn nguôi thời oanh liệt với những chiến công chống giặc ngoại xâm vẻ vang trong lịch sử dân tộc.TIẾT 75 NHỚ RỪNG A. GIỚI THIỆU CHUNG:B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN: 3. Phân tích 3.1 Cảnh con hổ ở vườn bách thú: 3.2 Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ: (Đoạn 2- 3) 3.3 Niềm khát khao tự do mãnh liệt: (Khổ cuối) - Câu cảm thán liên tiếp, lời gọi thiết tha-> Khát vọng tự do mãnh liệt nhưng bất lực4. Tổng kết – ghi nhớ 4.1 Nghệ thuật: Cảm hứng lãng mạn, hình ảnh thơ giàu chất tạo hình, ngôn ngữ nhạc điệu phong phú, giàu sức biểu cảm. Biểu tượng thích hợp đẹp đẽ thể hiện chủ đề bài thơ. 4.2 Nội dung: Mượn lời con hổ bị nhốt ở vườn bách thú để diễn tả sâu nỗi chán ghét thực tại tầm thường, tù túng và niềm khát khao tự do mãnh liệt.Bài thơ đã khơi gợi lòng yêu nước thầm kín của người dân mất nước thủa ấy.