Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 86: Câu cảm thán - Lê Minh Đức

Chào mừngGiáo viên: Lê Minh ĐứcĐơn vị : Trường THCS Phương ĐìnhC¸c thÇy c« gi¸o vÒ th¨m líp dù giêTiÕt 86:C©u c¶m th¸n I. Đặc điểm hình thức và chức năng.1. Ví dụ: (SGK/ trang 43)Em hãy đọc các ví dụ và tìm câu cảm thán?a) 	Hìi ¬i l·o H¹c! Th× ra ®Õn lóc cïng l·o còng cã thÓ lµm liÒu nh­ ai hÕt Mét ng­êi nh­ thÕ Êy!... Mét ng­êi ®· khãc v× trãt lõa mét con chã!... Mét ng­êi nhÞn ¨n ®Ó tiÒn l¹i lµm ma, bëi kh«ng muèn liªn lôy ®Õn hµng xãm, l¸ng giÒng Con ng­êi ®¸ng kÝnh Êy b©y giê còng theo gãt Binh T­ ®Ó cã ¨n ­? Cuéc ®êi qu¶ thËt cø mçi ngµy mét thªm ®¸ng buånHìi ¬i l·o H¹c!b) Nµo ®©u nh÷ng ®ªm vµng bªn bê suèi Ta say måi ®øng uèng ¸nh tr¨ng tan? §©u nh÷ng ngµy m­a chuyÓn bèn ph­¬ng ngµn Ta lÆng ng¾m giang s¬n ta ®æi míi? §©u nh÷ng b×nh minh c©y xanh n¾ng géi, TiÕng chim ca giÊc ngñ ta t­ng bõng? §©u nh÷ng chiÒu lªnh l¸ng m¸u sau rõng Ta ®îi chÕt m¶nh mÆt trêi gay g¾t, §Ó ta chiÕm lÊy riªng phÇn bÝ mËt? - Than ôi! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u? Than «i!I. Đặc điểm hình thức và chức năng 1. Ví dụ: SGK/ trang 43.2. Nhận xét:* Câu cảm thán:	a) Hỡi ơi lão Hạc! 	b) Than ôi! * Đặc điểm hình thức: - Có chứa từ cảm thán, cuối câu có dấu chấm than (!)* Chức năng: Dùng để bộc lộ cảm xúc . (?) Khi viÕt ®¬n, biªn b¶n, hîp ®ång hay tr×nh bµy kÕt qu¶ gi¶i mét bµi to¸n, cã thÓ dïng c©u c¶m th¸n kh«ng? v× sao? Ng«n ng÷ trong ®¬n tõ, hîp ®ång, (ng«n ng÷ trong v¨n b¶n hµnh chÝnh - c«ng vô) vµ ng«n ng÷ ®Ó tr×nh bµy kÕt qu¶ gi¶i mét bµi to¸n (ng«n ng÷ trong v¨n b¶n khoa häc) lµ ng«n ng÷ “duy lÝ”, ng«n ng÷ cña t­ duy l«gÝc, nªn kh«ng thÝch hîp víi viÖc sö dông nh÷ng yÕu tè ng«n ng÷ béc lé râ c¶m xóc.Câu cảm thán được sử dụng trong ngôn ngữ hàng ngày và trong văn chương. Trong hai c©u sau, c©u nµo lµ c©u c¶m th¸n? V× sao?a) Trong chiÕn tranh, cã biÕt bao ng­êi	 ®· ra trËn vµ m·i m·i kh«ng trë vÒ. 	b) T×nh yªu quª h­¬ng cña TÕ Hanh thËt ®»m th¾m biÕt bao!	Câu trần thuậtCâu cảm thánbiÕt baobiÕt bao!* Lưu ý:- Các từ ngữ cảm thán như: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ôi, chao ơi,có thể tự tạo thành một câu đặc biệt mà cũng có thể là một bộ phận biệt lập trong câu, thường đứng ở đầu câu.- Còn các từ ngữ cảm thán: thay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào thì đứng sau từ ngữ mà nó bổ nghĩa( làm phụ ngữ).Ghi nhí C©u c¶m th¸n lµ c©u cã nh÷ng tõ ng÷ c¶m th¸n nh­: «i, than «i, hìi ¬i, chao ¬i («i), trêi ¬i; thay, biÕt bao, biªt chõng nµo, dïng ®Ó béc lé trùc tiÕp c¶m xóc cña ng­êi nãi (ng­êi viÕt); xuÊt hiÖn chñ yÕu trong ng«n ng÷ nãi h»ng ngµy hay ng«n ng÷ v¨n ch­¬ng. Khi viÕt, c©u c¶m th¸n th­êng kÕt thóc b»ng dÊu chÊm than.II. Luyện tập: Bài tập 1: Xác định câu cảm thán.Bµi t©p 1: H·y cho biÕt c¸c c©u trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau cã ph¶i ®Òu lµ c©u c¶m th¸n kh«ng. V× sao?a) Than «i! Søc ng­êi khã lßng ®Þch næi søc trêi! ThÕ ®ª kh«ng sao cù l¹i ®­îc víi thÕ n­íc! Lo thay! Nguy thay! Khóc ®ª nµy háng mÊt.b) Hìi c¶nh rõng ghª gím cña ta ¬i!c) Chao «i, cã biÕt ®©u r»ng; hung h¨ng, hèng h¸ch l¸o chØ tæ ®em th©n mµ tr¶ nî cho nh÷ng cö chØ ngu d¹i cña m×nh th«i. T«i ®· ph¶i tr¶i c¶nh nh­ thÕ. Tho¸t n¹n råi, mµ cßn ©n hËn qu¸, ©n hËn m·i.Bµi t©p 1: H·y cho biÕt c¸c c©u trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau cã ph¶i ®Òu lµ c©u c¶m th¸n kh«ng. V× sao?a) Than «i! Søc ng­êi khã lßng ®Þch næi søc trêi! ThÕ ®ª kh«ng sao cù l¹i ®­îc víi thÕ n­íc! Lo thay! Nguy thay! Khóc ®ª nµy háng mÊt.b) Hìi c¶nh rõng ghª gím cña ta ¬i!c) Chao «i, cã biÕt ®©u r»ng; hung h¨ng, hèng h¸ch l¸o chØ tæ ®em th©n mµ tr¶ nî cho nh÷ng cö chØ ngu d¹i cña m×nh th«i. T«i ®· ph¶i tr¶i c¶nh nh­ thÕ. Tho¸t n¹n råi, mµ cßn ©n hËn qu¸, ©n hËn m·i.Bµi t©p 1: H·y cho biÕt c¸c c©u trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau cã ph¶i ®Òu lµ c©u c¶m th¸n kh«ng. V× sao?a) Than «i! Søc ng­êi khã lßng ®Þch næi søc trêi! ThÕ ®ª kh«ng sao cù l¹i ®­îc víi thÕ n­íc! Lo thay! Nguy thay! Khóc ®ª nµy háng mÊt.b) Hìi c¶nh rõng ghª gím cña ta ¬i!c) Chao «i, cã biÕt ®©u r»ng; hung h¨ng, hèng h¸ch l¸o chØ tæ ®em th©n mµ tr¶ nî cho nh÷ng cö chØ ngu d¹i cña m×nh th«i. T«i ®· ph¶i tr¶i c¶nh nh­ thÕ. Tho¸t n¹n råi, mµ cßn ©n hËn qu¸, ©n hËn m·i. C©u c¶m th¸n ph¶i chøa c¸c tõ ng÷ c¶m th¸n.Bµi t©p 2: Ph©n tÝch t×nh c¶m, c¶m xóc ®­îc thÓ hiÖn trong nh÷ng c©u sau ®©y. Cã thÓ xÕp nh÷ng c©u nµy vµo kiÓu c©u c¶m th¸n ®­îc kh«ng. V× sao?a) 	Ai lµm cho bÓ kia ®Çy	 Cho ao kia c¹n cho gÇy cß con?	 (Ca dao)	 Lêi than thë cña ng­êi n«ng d©n d­íi chÕ ®é phong kiÕn.b) 	Xanh kia th¨m th¼m tõng trªn	 V× ai g©y dùng cho nªn nçi nµy?(Chinh phô ng©m khóc) Lêi than thë cña ng­êi chinh phô tr­íc nçi khæ cña chiÕn tranh.c) Anh mµ chÕt lµ chØ t¹i c¸i téi ng«ng cuång d¹i dét cña t«i. T«i biÕt lµm thÕ nµo b©y giê? (T« Hoµi, DÕ MÌn phiªu l­u kÝ) Sù ©n hËn cña DÕ MÌn tr­íc c¸i chÕt th¶m th­¬ng cña DÕ Cho¾t. Kh«ng ph¶i c©u c¶m th¸n v× kh«ng cã ®Æc tr­ng cña kiÓu c©u nµy.Bài tập 3: Đặt câu cảm thán theo yêu cầu:- Trước tình cảm của một người thân dành cho mình.Khi nhìn thấy mặt trời mọc.- Khi buồn tủi khổ đau.Khi vui mừng phấn khởi.* Ví dụ:- Tình cảm mẹ dành cho con ấm áp biết bao!- Ôi! Cảnh bình minh trên biển thật đẹp.- Chao ôi, nếu tôi nghe lời mẹ thì đâu đến nông nỗi này.- Ôi, con đã cho bố một bất ngờ quá lớn.Bµi tËp 4: Viết đoạn văn( chủ đề tự chọn trong đó có sử dụng câu cảm thán)Đoạn văn: Đã bấy lâu nay mong đợi xuân về. Sớm nay, xuân chợt đến. Xuân bước đi nhè nhẹ trên cành tơ lộc biếc. Gió xuân ve vuốt, mơn man những khóm hồng. Mấy cụm lan xanh biếc trước hiên nhà như mỉm cười với nắng xuân. Những tia nắng phớt hồng vui mừng nhảy múa cùng cây cỏ. Đất trời rộn ràng trong tiếng hót của bầy chim dập dìu bay lượn. Mùa xuân tươi đẹp biết bao!	 H·y nh¾c l¹i ®Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng cña c©u nghi vÊn, c©u cÇu khiÕn, c©u c¶m th¸n.Cñng cèC©u nghi vÊnC©u cÇu khiÕnC©u c¶m th¸n§Æc ®iÓm h×nh thøc - Cã nh÷ng tõ nghi vÊn (ai, g×, nµo, hoÆc cã tõ hay (nèi c¸c vÕ cã quan hÖ lùa chän) - Khi viÕt, kÕt thóc câu b»ng dÊu chÊm hái; hoÆc b»ng dÊu chÊm, dÊu chÊm than, chÊm löng.- Cã nh÷ng tõ cÇu khiÕn nh­: h·y, ®õng, chí, hay ng÷ ®iÖu cÇu khiÕn; - Khi viÕt, kÕt thóc c©u b»ng dÊu chÊm than hoÆc dÊu chÊm. - Cã nh÷ng tõ ng÷ c¶m th¸n nh­: «i, than «i, xiÕt bao, biÕt chõng nµo - Khi viÕt, thường kÕt thóc b»ng dÊu chÊm than.Chøc n¨ng- Dïng ®Ó hái (chÝnh)- Dïng ®Ó cÇu khiÕn, kh¼ng ®Þnh, phñ ®Þnh, ®e däa hoÆc béc lé t×nh c¶m, c¶m xócDïng ®Ó ra lÖnh, yªu cÇu, ®Ò nghÞ, khuyªn b¶o,Dïng ®Ó béc lé trùc tiÕp c¶m xóc cña ng­êi nãi (ng­êi viÕt).- Hoµn thµnh bµi tËp viÕt ®o¹n v¨n vµo vë.- So¹n bµi: “C©u trÇn thuËt”H­íng dÉn vÒ nhµ: