Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 91: Câu cảm thán (Bản chuẩn)

Kính chaøo quyù thaày coâ giaùo vaø caùc em hoïc sinh ! GV: Nguyễn Thị Ngọc Tuyết Kiểm tra bài cũCâu 1. Hãy nêu đặc điểm hình thức và chức năng của câu trần thuật?*Trả lời : Câu trần thuật không có đặc điểm hình thức của các kiểu câu nghi vấn, cầu khiến, cảm thán.- Chức năng: Thường dùng để kể, thông báo, nhận định, miêu tả ... Tiết 91. 	CÂU PHỦ ĐỊNHI. Đặc điểm hình thức và chức năng1.Ví dụ:* Xét những câu sau đây:a. Nam đi Huế.b. Nam không đi Huế.c. Nam chưa đi Huế.d. Nam chẳng đi Huế.Câu có các từ ngữ phủ định: không, chưa, chẳng, ... Câu phủ địnhkhôngchưachẳngTiết 91. 	CÂU PHỦ ĐỊNHI. Đặc điểm hình thức và chức năng1. Ví dụ: - Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định: không, chưa, chẳng, không phải (là), đâu có phải (là) ... *Ví dụ:Lan không phải là học sinh.Nhìn tranh đặt câu phủ định?Nhìn tranh đặt câu phủ định?Tiết 91. 	CÂU PHỦ ĐỊNHI. Đặc điểm hình thức và chức năng1. Ví dụ: 	- Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định: không, chưa, chẳng, không phải (là), đâu có phải (là) ... *Ví dụ: Lan không phải là sinh viên.* Câu hỏi thảo luận nhóm: 	Xác định các câu phủ định trong đoạn hội thoại sau và cho biết các nhân vật trong đoạn hội thoại này sử dụng câu phủ định để làm gì?Tài: - Đạt à, hè này cậu về quê chơi hả?Đạt: - Ừ, tuần sau tớ sẽ đi.Tài: - Mình nghe nói Hùng cùng đi với bạn à?Đạt: - Đâu có, bạn ấy ở nhà mà.Tài: - Thế bố bạn có đi với bạn không?Đạt - Bố mình không đi, mình đi một mình thôi.Tài: - Vậy, bạn cho mình đi cùng với nhé.Phản bác một ý kiến, một nhận định ( Câu phủ định bác bỏ )Thông báo, xác nhận không có sự việc nào đó ( Câu phủ định miêu tả )Tài: - Đạt à, hè này cậu về quê chơi hả?Đạt: - Ừ, tuần sau tớ sẽ đi.Tài: - Mình nghe nói Hùng cùng đi với bạn à?Đạt: - Đâu có, bạn ấy ở nhà mà.Tài: - Thế bố bạn có đi với bạn không?Đạt - Bố mình không đi, mình đi một mình thôi.Tài: - Vậy, bạn cho mình đi cùng với nhé.*Trả lời: có 2 câu phủ định:1. - Đâu có, bạn ấy ở nhà mà.	 2. - Bố mình không đi, mình đi một mình thôi.Đâu có, bạn ấy ở nhà mà.Bố mình không đi, mình đi một mình thôi.Tiết 91. 	CÂU PHỦ ĐỊNHI. Đặc điểm hình thức và chức năng1. Ví dụ:	- Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định: không, chưa, chẳng, không phải (là), đâu có phải (là) ... *Ví dụ: Lan không phải là sinh viên.Câu phủ định dùng để:	- Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính 	chất, quan hệ ( Câu phủ định miêu tả ).	- Phản bác một ý kiến, một nhận định ( Câu phủ định 	bác bỏ )* Bài tập nhanh: 	Trong đoạn trích sau, những câu nào có từ ngữ phủ định? Mấy ông thầy bói xem voi dùng những câu có từ ngữ phủ định để làm gì?Thầy sờ vòi bảo:- Tưởng con voi thế nào, hóa ra nó sun sun như con đỉa. Thầy sờ ngà bảo:- Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.Thầy sờ tai bảo:- Đâu có! Nó bè bè như cái quạt thóc. ( Thầy bói xem voi )* Trả lời: Những câu phủ định trong đoạn trích là: Phản bác lại nhận định phía trước- Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn. - Đâu có! Đâu có!Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.* Xác định chức năng của câu phủ định sau:	Nó không giỏi toán.* Gợi ý:- Nếu trả lời cho câu hỏi: Nó có giỏi toán không? 	 Câu phủ định miêu tả.- Nếu phản bác lại ý kiến: Nó giỏi toán.	Câu phủ định bác bỏ.Tiết 91. 	CÂU PHỦ ĐỊNHI. Đặc điểm hình thức và chức năng1. Hình thức: 	- Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định: không, chưa, chẳng, không phải (là), đâu có phải (là) ... *Ví dụ: Lan không phải là sinh viên.2. Chức năng:	Câu phủ định dùng để:	- Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính 	chất, quan hệ ( Câu phủ định miêu tả ).	- Phản bác một ý kiến, một nhận định ( Câu phủ định 	bác bỏ ). II. Luyện tập:* Ghi nhớ ( SGK/ Tr 53)* Bài tập 1.Trong các đoạn trích sau đây, câu nào là câu phủ định bác bỏ? Vì sao?a/ Tất cả quan chức nhà nước vào buổi sáng ngày khai trường đều chia nhau đến dự lễ khai giảng ở khắp các trường học lớn nhỏ. Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai. 	 ( Theo Lý Lan, Cổng trường mở ra)b/ Tôi an ủi lão: - Cụ cứ tưởng thế ấy chứ nó chả hiểu gì đâu! Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt! Ta giết nó chính là hóa kiếp cho nó đấy, hóa kiếp để cho nó làm kiếp khác. 	 	c/ Không, chúng con không đói nữa đâu. Hai đứa ăn hết ngần kia củ khoai thì no mòng bụng ra rồi còn đói gì nữa. 	( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )( Nam Cao, Lão Hạc )Phản bác một ý kiến, nhận định trước đó.* Gợi ý: Có những câu phủ định bác bỏ sau:- Cụ cứ tưởng thế ấy chứ nó chả hiểu gì đâu! - Không, chúng con không đói nữa đâu.Cụ cứ tưởng thế ấy chứ nó chả hiểu gì đâu!Không, chúng con không đói nữa đâu.*Bài tập 2.a. Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải là không có ý nghĩa. 	 ( Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương )b. Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ. ( Băng Sơn, Quả thơm )c. Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.	 ( Tạ Việt Anh, Cây sấu Hà Nội )Cho biết các câu sau có ý nghĩa phủ định không? Vì sao?Đặt câu không có từ ngữ phủ định mà có ý nghĩa tương đương.*Trả lời:Cả 3 câu trên đều là câu phủ định. Nhưng ý nghĩa của 3 câu đều là khẳng định. Vì: *Bài tập 2.a/ Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải là không có ý nghĩa. 	 ( Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương ) - không phải là không thì sẽ bằng có	 Ý nghĩa khẳng định	 - Câu có ý nghĩa tương đương: Câu chuyện có lẽ là một câu chuyện hoang đường, song có ý nghĩa.b/ Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ. 	 ( Băng Sơn, Quả thơm )- Tương tự câu a: Không ai không từng ăn bằng ai cũng từng ăn Ý nghĩa khẳng định - Câu có ý nghĩa tương đương: Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng ai cũng từng ăn trong tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.c/ Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.	 ( Tạ Việt Anh, Cây sấu Hà Nội )- Tương tự: ai chẳng bằng ai cũng Ý nghĩa khẳng định - Câu có ý nghĩa tương đương: Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai cũng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.* So sánh: Các câu trong bài tập 2 với các câu ta vừa đặt.a/ Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải là không có ý nghĩa. 	 ( Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương ) - Câu có ý nghĩa tương đương: Câu chuyện có lẽ là một câu chuyện hoang đường, song có ý nghĩa.b/ Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ. (Băng Sơn, Quả thơm) - Câu có ý nghĩa tương đương: Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng ai cũng từng ăn trong tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.c/ Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường. ( Tạ Việt Anh, Cây sấu Hà Nội ) - Câu có ý nghĩa tương đương: Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai cũng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường. * trả lời: Những câu trong bài tập 2 ý nghĩa khẳng định được nhấn mạnh hơn những câu ta vừa đặt. * Lưu ý: Câu phủ định vẫn có thể dùng để biểu thị ý nghĩa khẳng định.* Gợi ý: Nếu thay không bằng chưa thì câu viết lại là: Choắt chưa dậy được nằm thoi thóp.* Bài tập 3. Xét câu văn sau đây:	Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp.	 ( Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí )- Ý nghĩa của câu cũng thay đổi: + không biểu thị ý phủ định đối với điều nhất định, nhưng không có hàm ý là về sau có thể có. + Chưa biểu thị ý phủ định đối với điều mà cho đến một thời điểm nào đó không có, nhưng sau thời điểm đó có thể có.- Câu văn của Tô Hoài thích hợp với mạch của câu chuyện hơn ( Vì sau khi bị chị Cốc mổ, Choắt đã nằm thoi thóp không bao giờ dậy nữa và chết) . II. Luyện tập* Bài tập 6. Thảo luận nhóm . Viết một đoạn đối thoại ngắn, trong đó có dùng câu phủ định miêu tả và câu phủ định bác bỏ.*Dặn dò: 	Học thuộc phần ghi nhớ..	- Làm bài tập 4, 5.	CBB: Chương trình địa phương (Phần tập làm văn)	- Viết đoạn văn thuyết minh một di tích, hoặc thắng 	cảnh ở địa phương em.Xin chào tạm biệtTrân trọng cảm ơn quý thầy cô!