Bài giảng Phương Pháp Nghiên Cứu Khoa Học Giáo Dục - Chương 1: Một Số Vấn Đề Chung Về Nghiên Cứu Khoa Học

 MÔN HỌCPHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC GIÁO DỤCChương 1MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌCMôn học PPNCKH là một môn học về phương pháp thực hiện các hoạt động nghiên cứu khoa học, là công việc tìm tòi, khám phá những điều mà khoa học chưa biết: có thể là một tính chất của vật chất, các mối quan hệ giữa tự nhiên, con người, xã hội. 	Lý luận về nghiên cứu hình thành do các thế hệ những nhà nghiên cứu truyền lại kinh nghiệm nghiên cứu cho nhau, tổng kết những kỹ năng nghiên cứu. Đó là “Phương pháp luận” là “Lý luận về phương pháp”	Phương pháp luận nghiên cứu khoa học là lý thuyết về phương pháp nghiên cứu khoa học, lý thuyết về con đường nhận thức, khám phá và cải tạo hiện thực.	MỘT SỐ KHÁI NiỆM	1. Khái niệm về khoa học 	Khoa học là hệ thống những tri thức về mọi quy luật của vật chất và sự vận động của vật chất, những quy luật của tự nhiên, của xã hội, của tư duy. 	Khoa học còn bao gồm hệ thống tri thức những biện pháp tác động có kế hoạch đến thế giới xung quanh, đến sự nhận thức và làm biến đổi thế giới đó phục vụ cho lợi ích con người.	 a. Khoa học là một hệ thống những tri thức. Tri thức kinh nghiệm và tri thức khoa học	b. Khoa học là một quá trình nhận thức: tìm tòi, phát hiện và vận dụng. 	c. Khoa học là một hình thái ý thức xã hội. 	d. Khoa học là một hoạt động mang tính chất nghề nghiệp xã hội đặc thù. 2. Phân biệt khoa học, kỹ thuật, công nghệ a. Khoa học	Khoa học là hệ thống những tri thức về mọi loại quy luật của tự nhiên, của xã hội và của tư duy, về những biện pháp tác động đến thế giới xung quanh, đến sự nhận thức và làm biến đổi thế giới đó phục vụ cho lợi ích con người.	b. Kỹ thuật	Kỹ thuật là kiến thức kinh nghiệm hoặc thực tiễn được sử dụng cho việc chế tạo sản phẩm hoặc để áp dụng vào quá trình sản xuất, quản lý hoặc thương mại, công nghiệp hoặc trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội.	 	c. Công nghệ 	 Công nghệ là một hệ thống thiết bị kỹ thuật và thông tin về qui trình và giải pháp sản xuất được sử dụng để chế biến tài nguyên thành sản phẩm hàng hóa và dịch vụ 	Công nghệ gồm 4 phần: 	+ Phần kỹ thuật (technoware)	+ Phần thông tin (inforware)	+ Phần con người (humanware)	+ Phần tổ chức (orgaware) So sánh các đặc điểm của khoa học và công nghệ TTKhoa họcCông nghệ 1Lao động linh hoạt và tính sáng tạo caoLao động bị định khuôn theo quy định 2Hoạt động khoa học luôn đổi mới, không lặp lại Hoạt động công nghệ được lặp lại theo chu kỳ 3Nghiên cứu khoa học mang tính xác suất Điều hành công nghệ mang tính xác định 4Có thể mang mục đích tự thân Có thể không mang tính tự thân 5Phát minh khoa học tồn tại mãi mãi với thời gianSáng chế công nghệ tồn tại nhất thời và bị tiêu vong theo lịch sử tiến bộ kỹ thuật 6Sản phẩm khó được định hình trước Sản phẩm được định hình theo thiết kế 7Sản phẩm mang đặc trưng thông tin Đặc trưng của sản phẩm tuỳ thuộc đầu vào 3. Phân loại khoa học 	1) Cách phân loại theo mục đích của khoa học, có 3 loại: 	- Khoa học lý thuyết	- Khoa học sáng tạo	- Khoa học thực hành	2) Cách phân loại của C.Mác, có 2 loại: 	- Khoa học tự nhiên	- Khoa học xã hội hay khoa học về con người 	3) Cách phân loại “Triết học bách khoa toàn thư”, có: 	- Khoa học triết học 	- Khoa học toán học 	- Khoa học tự nhiên và khoa học kỹ thuật 	- Khoa học xã hội 	- Khoa học về hạ tầng cơ sở và thượng tầng kiến trúc 4) UNESCO phân loại, có 5 nhóm:Nhóm các khoa học tự nhiên và khoa học chính xácNhóm các khoa học kỹ thuật và công nghệ Nhóm các khoa học về sức khoẻ (y học)Nhóm các khoa học nông nghiệp Nhóm các khoa học xã hội và nhân văn 	5) Phân loại theo chương trình đào tạo 	- Khoa học cơ bản 	- Khoa học cơ sở của chuyên ngành	- Khoa học chuyên ngành (chuyên môn) 	6) Phân loại theo các giai đoạn nghiên cứu	- Nghiên cứu cơ bản	- Nghiên cứu ứng dụng	- Nghiên cứu triển khai 	4. Một số thành tựu khoa học đặc biệt Phát minh. Là sự khám phá ra những qui luật, những tính chất, những hiện tượng của thế giới vật chất tồn tại khách quan mà trước đó chưa ai biết, nhờ đó làm thay đổi nhận thức con người.Phát hiện. Là sự khám phá ra những vật thể, những qui luật xã hội đang tồn tại khách quan.Sáng chế. Là một giải pháp kỹ thuật mới về nguyên lý kỹ thuật, tính sáng tạo và áp dụng được.1.1. Nghiên cứu khoa học (NCKH)1.1.1.Khoa học và nghiên cứu khoa học1) Khaùi nieäm NCKH NCKH laø quaù trình tìm toøi, khaùm phaù, laøm saùng toû nhöõng maâu thuaãn toàn taïi khaùch quan trong thöïc tieãn töï nhieân, xaõ hoäi, nhaèøm tìm ra caùc giaûi phaùp hieäu quaû cho söï phaùt trieån.NCKH là quá trình nhận thứcNCKH là hoạt động trí tuệ sáng tạo góp phần cải tạo hiện thực NCKH goàm hai nhieäm vuï chủ yếu laø:- Khaùm phaù nhöõng thuoäc tính baûn chaát vaø qui luaät phaùt sinh, phaùt trieån cuûa söï vaät, hieän töôïng.- Vaän duïng caùc qui luaät ñoù vaøo vieäc tìm ra caùc giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo söï vaät, hieän töôïng nhaèm phuïc vuï con ngöôøi.1.1.2. Caùc chöùc naêng cuûa nghieân cöùu khoa hoïcMoâ taû laø söï trình baøy nhöõng ngoân ngöõ hình aûnh chung nhaát veà caáu truùc, ñaëc ñieåm cuûa söï vaät hieän töôïng + Moâ taû ñònh tính: chæ roõ tính chaát söï vaät + Moâ taû ñònh löôïng: chæ roõ quy moâ cuûa söï vaätGiaûi thích laø laøm roõ nguyeân nhaân daãn ñeán söï hình thaønh, phaùt trieån vaø qui luaät vaän ñoäng cuûa söï vật hieän töôïng,..Mục đích của giải thích laø vạch ra caùc thuoäc tính baûn chaát beân trong cuõng nhö beân ngoaøi cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu1.1.2. Chöùc naêng cuûa nghieân cöùu khoa hoïcTieân ñoaùn laø nhìn thaáy tröôùc nhöõng sự vật, hieän töôïng töï nhieân, xaõ hoäi, chöa quan saùt ñöôïc, döïa treân kinh nghieäm, döïa vaøo söï khaùi quaùt hoùa lyù luaänTieân ñoaùn giuùp nhaän thöùc thöïc teá khaùch quan ñöôïc môû roäng vaø tieáp caän nhanh ñeán söï vaät, hieän töôïng.Saùng taïo laø taïo ra moät söï vaät môùi chöa coù trong thöïc tieãn.Saùng taïo phaûn aùnh muïc tieâu caûi taïo theá giôùi cuûa NCKH1.1.3. Caùc ñaëc ñieåm cuûa NCKHTính môùi Quaù trình NCKH luoân höôùng tôùi nhöõng phaùt hieän, tìm toøi, khaùm phaù hoaëc saùng taïo ra caùi môùi.Tính tin caäy Sản phẩm khoa hoïc phaûi coù ñoä tin caäy.Tính thoâng tin veà qui luaät vaän ñoäng cuûa söï vaäït hieän töôïng, veà quaù trình coâng ngheä, giaûi phaùp kó thuaät.Tính khaùch quan soá lieäu, tö lieäu cuï theå tin caäy ñaûm baûo khaùch quan, traùnh caûm tính thieáu cô sôû khoa hoïc 1.1.3. Caùc ñaëc ñieåm cuûa NCKHTính keá thöøa keá thöøa vaø phaùt trieån keát quaû nghieân cöùu tröôùc ñoù.Tính ruûi ro coù theå thaønh coâng hay thaát baïi.Tính caù nhaân saùng taïo khoa hoïc gaén vôùi caù nhaân ngöôøi nghieân cöùu.. 1.1.4. Caùc loaïi hình NCKH- Nghieân cöùu cô baûn: laø nghieân cứu nhaèm phaùt hieän thuoäc tính, caáu truùc, ñoäng thaùi caùc söï vaât. Keát quaû laø caùc khaùm phaù, phaùt hieän, phaùt minh daãn tôùi hình thaønh moät heä thoáng lyù thuyeát môùi. Coù 2 loaïi: + Nghieân cöùu cô baûn thuaàn tuyù: laø taïo ra chaân lyù môùi chöa xaùc ñònh ñöôïc muïc ñích öùng duïng. + Nghieân cöùu cô baûn định hướng: laø nhaèm giaûi quyeát moät vaán ñeà thực tiễn ñaët ra. 1.1.4. Caùc loaïi hình NCKH- Nghieân cöùu öùng duïng: laø söï vaän duïng caùc quy luaät töø nghieân cöùu cô baûn vaøo thöïc tieãn nhaèm taïo ra qui trình coâng ngheä môùi, caùc nguyeân lí môùi, - Nghieân cöùu triển khai: laø söï aùp duïng caùc qui luaät, caùc nguyeân lí, thaønh töïu, giaûi phaùp (töø nghieân cöùu cô baûn vaø öùng duïng) ñeå ñöa vaøo thöïc teá caùc moâ hình, coâng nghệ vôùi qui moâ roäng.- Nghieân dự baùo: döï baùo söï phaùt trieån cuûa kinh teá-xaõ hoäi, khoa hoïc-coâng ngheä, vaên hoùa1.2. Đề taøi NCKH1.2.1. Khaùi nieämÑeà taøi NCKH laø moät vaán ñeà khoa hoïc chöa ñöôïc giaûi quyeát, caàn phaûi ñöôïc laøm roõ treân cô sôû vaän duïng phöông phaùp luaän vaø phöông phaùp NCKH.Ñeà taøi NCKH giaùo duïc laø moät caâu hoûi xuaát phaùt töø nhöõng maâu thuaãn trong hoaït ñoäng lí luaän hay thöïc tieãn giaùo duïc.Ví duï: Ñeà taøi “Cô sôû lí luaän vaø thöïc tieãn cuûa vieäc ñoåi môùi PPDH ñaïi hoïc trong tình hình hieän nay ôû Vieät Nam” 1.2. Đề taøi NCKH1.2.2. Yeâu caàu ñoái vôùi ñeà taøi NCKH giaùo duïc- Tính chaân lí, töùc laø phaûn aùnh nhöõng maâu thuaãn khaùch quan chöa ñöôïc giaûi quyeát.- Tính thöïc tieãn, töùc laø phaûi xuaát phaùt töø yeâu caàu thöïc tieãn giaùo duïc vaø trôû laïi phuïc vu thöïc tieãn giaùo duïc.- Tính caáp thieát, töùc laø phaûi giaûi quyeát nhöõng maâu thuaãn chuû yeáu, gay gaét trong hieän thöïc.1.2. Đề taøi NCKH1.2.3. Caùc loaïi ñeà taøi NCKH giaùo duïc- Ñieàu tra,- Toång keát kinh nghieäm,- Thöïc nghieäm,- Lí luaän,- Hoãn hôïp,