Bài giảng Sinh học 9 - Tiết 15: ADN

C¸c thÇy c« ®Õn dù giê m«n sinh häc Gi¸o viªn : LTTN Tr­êng THCS Thanh An * Hình ảnh mô phỏng một tên trộm ở huyện Bến Cát, Tân Uyên và thị xã Thủ Dầu Một - tỉnh Bình Dương Vụ cướp thường xảy ra vào trời tối. Mục đích là cướp nữ trang và cưỡng hiếp phụ nữ (vào năm 2003-2004) * Đã thành công được 12 vụ. Đến vụ thứ 13, thì anh ta bị chị Bích cắn đứt một mẫu tai và đã chạy thoát. * Cơ quan điều tra đã đưa 19 người vào diện nghi vấn có đặc điểm hình dáng giống với kẻ mà các nạn nhân đã mô tả. Nhưng đến tháng 4/2006, chỉ một mẫu tóc của kẻ tình nghi mà công an tỉnh Binh Dương đã thành công trong việc truy bắt tội Phạm * B. Mẫu tóc của tội phạm C. Mẫu mô tai của tội phạm Đố các em: tại sao chỉ một mẫu tóc của tội phạm mà công an tỉnh Bình Dương đã truy bắt được tội Phạm? * Trung tâm phân tích ADN và công nghệ di truyền Các cán bộ giám định ADN trong phòng TN * Cấu trúc gen trong ADN của mẫu tóc Cấu trúc gen trong ADN của mô tai Mặc dù trên cơ thể có rất nhiều tế bào, nhưng mỗi tế bào đều có cấu trúc di truyền giống nhau. Đó chính là phân tử ADN. Trước những bằng chứng ADN được phân tích trên máy hiện đại nhất thế giới, Điền đã cúi đầu nhận tội. BÀI 15: ADN TiÕt 15: adn ? Dựa vào hình ảnh sau nªu cÊu t¹o hãa häc cña ph©n tö ADN? * 1. Qua tranh cho bieát nhöõng thaønh phaàn hoùa hoïc naøo caáu taïo neân phaân töû ADN? Cấu tạo chi tiết một đoạn phân tử ADN TiÕt 15: adn ADN (axit ®ªoxiribonucleic) lµ mét lo¹i a xit nucleic, ®­îc cÊu t¹o tõ c¸c nguyªn tè: C, H, O, N vµ P TiÕt 15: adn cÊu t¹o tõ c¸c nguyªn tè: C, H, O, N vµ P ? ADN cã kÝch th­íc, khèi l­îng nh­ thÕ nµo? - ADN thuéc lo¹i ®¹i ph©n tö cã kÝch th­íc lín. ? ADN cã cÊu t¹o nh­ thÕ nµo? G G G G G G G G Một đoạn phân tử ADN (mạch thẳng) Ađenin (A) Timin (T) Guanin (G) Xitozin (X) - CÊu t¹o theo nguyªn t¾c ®a ph©n mµ ®¬n ph©n lµ Nucleotit gåm 4 lo¹i: A®enin (A), Timin (T), Guanin (G), Xitozin (X) cÊu t¹o tõ c¸c nguyªn tè: C, H, O, N vµ P ®¹i ph©n tö cã kÝch th­íc lín. TiÕt 15: adn ? V× sao ADN cã tÝnh ®Æc thï vµ ®a d¹ng? G G G G G G G Ađenin (A) Timin (T) G Guanin (G) Xitozin (X) Một đoạn phân tử ADN (mạch thẳng) G G cÊu t¹o tõ c¸c nguyªn tè: C, H, O, N vµ P ®¹i ph©n tö cã kÝch th­íc lín. - CÊu t¹o theo nguyªn t¾c ®a ph©n mµ ®¬n ph©n lµ Nucleotit gåm 4 lo¹i TiÕt 15: adn G TÝnh ®a d¹ng vµ ®Æc thï thÓ hiªn: G G G G G G G G 1 2 3 Sè l­îng Thµnh phÇn Tr×nh tù s¾p xÕp TiÕt 16: ADN ? V× sao ADN cã tÝnh ®Æc thï vµ ®a d¹ng? G G G G G G G Ađenin (A) Timin (T) G Guanin (G) Xitozin (X) Một đoạn phân tử ADN (mạch thẳng) G G - Ph©n tö ADN cã cÊu t¹o ®a d¹ng vµ ®Æc thï do thµnh phÇn, sè l­îng vµ tr×nh tù s¾p xÕp cña c¸c lo¹i nucleotit. cÊu t¹o tõ c¸c nguyªn tè: C, H, O, N vµ P ®¹i ph©n tö cã kÝch th­íc lín. - CÊu t¹o theo nguyªn t¾c ®a ph©n mµ ®¬n ph©n lµ Nucleotit gåm 4 lo¹i TiÕt 15: adn Cho 3 ñôn phaân sau A, T vaø G. bieát 1 maïch ADN coù 3 nucleotit  Tìm xem coù bao nhieâu caùch xeáp? VD : A – T - G A – G - T T – G - A T – A - G G – A - T G – T - A G – G - G G – G - A G – G - T G – A - G G – T - G A – A - A A – A - G A – G - A G – A - A G – A - A T – T - T T – T - A T – A - T A – T - T T – A - A T – T - G T –G - T G –T - T G –T - T A – A - T A – T - A ®¹i ph©n tö cã kÝch th­íc lín. - CÊu t¹o theo nguyªn t¾c ®a ph©n mµ ®¬n ph©n lµ Nucleotit gåm 4 lo¹i do thµnh phÇn, sè l­îng vµ tr×nh tù s¾p xÕp cña c¸c lo¹i nucleotit. ? TÝnh ®a d¹ng vµ ®Æc thï cña ADN cã ý nghÜa g× ®èi víi sinh vËt? - TÝnh ®a d¹ng vµ ®Æc thï cña ADN lµ c¬ së ph©n tö cho tÝnh ®a d¹ng vµ ®Æc thï cña sinh vËt. lµ c¬ së ph©n tö cho tÝnh ®a d¹ng vµ ®Æc thï cña sinh vËt. TiÕt 15: adn cÊu t¹o tõ c¸c nguyªn tè: C, H, O, N vµ P Hµm l­îng ADN trong nh©n tÕ bµo l­ìng béi ë ng­êi lµ 6,6.10-12g Hµm l­îng ADN trong trøng hay tinh trïng lµ 3,3.10-12g Trong quá trình điều tra, dựa vào mẫu ADN có thể xác định chính xác để tìm thân nhân hoặc tìm tội phạm. TiÕt 15: ADN ? Sự hiểu biết về tính đa dạng và đặc thù của ADN được ứng dụng như thế nào trong cuộc sống hằng ngày? CẤU TẠO PHÂN TỬ ADN TiÕt 15: ADN CÊu tróc kh«ng gian TiÕt 15: adn TiÕt 15: adn CÊu tróc kh«ng gian ? M« t¶ cÊu tróc kh«ng gian ph©n tö ADN? - Ph©n tö ADN lµ mét chuçi xo¾n kÐp gåm hai m¹ch song song xo¾n ®Òu quanh mét trôc theo chiÒu tõ tr¸i sang ph¶i (xo¾n ph¶i) - Mçi vßng xo¾n cã ®­êng kÝnh 20 A0, chiÒu cao 34 A0, gåm 10 cÆp nucleotit. J.Oatx¬n (ng­êi Mü) và F.Crick (ng­êi Anh) ( c«ng bè 1953 – gi¶i th­ëng N«ben 1962 ) TiÕt 15: ADN 37 tuæi 25 tuæi TiÕt 15: adn CÊu tróc kh«ng gian ? C¸c lo¹i nucleotit nµo liªn kÕt víi nhau thµnh tõng cÆp? TiÕt 15: adn ? C¸c lo¹i nucleotit nµo liªn kÕt víi nhau thµnh tõng cÆp? A T T A G G X X T T A G T X X T T A A A T X A G A A T G Các Nucleotit giữa hai mạch đơn liên kết với nhau thành từng cặp : A – T ; G – X Những liên kết này được gọi là nguyên tắc bổ sung( NTBS) TiÕt 15: adn - Phân tử ADN là một chuỗi xoắn kép gồm hai mạch song song xoắn đều quanh một trục theo chiều từ trái sang phải (xoắn phải) - Mỗi vòng xoắn có đường kính 20 A0, chiều cao 34 A0, gồm 10 cặp ncleotit. - Các Nu giữa 2 mạch đơn của phân tử ADN liên kết với nhau theo nguyên tắc bổ sung (NTBS): A – T , G – X và ngược lại +Giả sử trình tự đơn phân trên một đoạn mạch ADN như sau: 	 – A – T – G – G – X – T – A – G – T – X – ……………………………………………….. – T – A – X – X – G – A – T – X – A – G – Mạch ban đầu Mạch tương ứng (mạch bổ sung) Bµi tËp vËn dông ? Trình tự các đơn phân trên đoạn mạch tương ứng sẽ như thế nào? I I I I I I I I I I TiÕt 15: ADN TiÕt 15: adn Hệ quả của NTBS - HÖ qu¶ cña nguyªn t¾c bæ sung: + Do tÝnh chÊt bæ sung cña hai m¹ch ®¬n, nªn khi biÕt tr×nh tù ®¬n ph©n cña mét m¹ch th× suy ra ®­îc tr×nh tù ®¬n ph©n cña m¹ch cßn l¹i. TiÕt 15: adn Hệ quả của NTBS - HÖ qu¶ cña nguyªn t¾c bæ sung: + Do tÝnh chÊt bæ sung cña hai m¹ch ®¬n, nªn khi biÕt tr×nh tù ®¬n ph©n cña mét m¹ch th× suy ra ®­îc tr×nh tù ®¬n ph©n cña m¹ch cßn l¹i. A T T A G G X X A G T X X A A A T X A G A A T G T T T T + TØ lÖ c¸c lo¹i ®¬n ph©n trong ADN: A = T; G = X (A + G) = (T + X) A + G = 1 T + X Hay (?) Aùp duïng nguyeân taéc boå sung giöõa 2 maïch ñôn cuûa phaân töû ADN vieát trình töï nucleotit treân maïch ñôn coøn laïi? A T T A G G X X T T A G T X X T T A A A T X A G A A T G Nhaän xeùt veà soá nucleotit loaïi A vôùi nucleotit loaïi T; nucleotit loaïi G vôùi nucleotit loaïi X? A = T vaø G = X Neáu goïi N laø toång soá nucleotit treân ADN thì N tính nhö theá naøo? N=A+T+G+X =2(A+G) 1 chu kì xoaén coù 10 caëp nucleotit. Vaäy khoaûng caùch giöõa 2 nucleotit keá nhau laø bao nhieâu? 3,4 A0 Goïi l laø chieàu daøi cuûa ADN thì l tính nhö theá naøo? KiÓm tra ®¸nh gi¸ 1. Những yếu tố nào dưới đây qui định tính ®a d¹ng vµ đặc thù của mỗi loại ADN: a. ADN tập trung trong nhân tế bào và có khối lượng ổn định, đặc trưng cho mỗi loài. b. Các loại Nuclêôtít giữa 2 mạch liên kết với nhau thành từng cặp theo nguyên tắc bổ sung. c. Số lượng, thành phần và trình tự sắp xếp của các Nuclêôtít trong phân tử ADN. d. Cả a, b và c. TiÕt 15: ADN Khoanh tròn vào chữ cái trả lời đúng: CHO ĐOẠN MẠCH ĐƠN MẪU 1 2 3 MẪU ? Hãy tìm đoạn tương ứng: 1, 2 hay 3? 1 2 3 CHO MỘT MẠCH ADN MẪU ? Hãy tìm mạch đơn tương ứng: 1, 2 hay 3? SAI RỒI ! MẪU LỰA CHỌN CHÍNH XÁC 1 2 3 MẪU SAI RỒI ! MẪU 1 2 3 Baøi taäp Giả sử 1 phân tử ADN có loại A = 1600 và có X=2A. Dựa vào nguyên tắc bổ sung, tính: số lượng Nu các loại còn lại trong phân tử ADN tổng số Nu trong phân tử ADN Aùp duïng nguyeân taéc boå sung ta coù: a. A = T = 1600 (Nu) X=2A=(2x1600)= 3200 (Nu) G=X= 3200 (Nu) b.N= 2A + 2G= (2 x 1600) +(2 x 3200)= 9600 (Nu) - Häc bµi + ghi nhí - Tr¶ lêi c©u hái + lµm bµi tËp 3,4 trong SGK/ 47 - §äc môc “ Em cã biÕt” - §äc vµ t×m hiÓu tr­íc néi dung bµi míi “ADN vµ b¶n chÊt cña gen” H­íng dÉn häc ë nhµ TiÕt häc ®Õn ®©y kÕt thóc Chóc c¸c em ch¨m ngoan, häc giái