Bài giảng Sinh học Khối 10 - Bài 29: Cấu trúc các loại virut - Võ Thị Mỹ Ngôn

GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ 
BÀI 29:  CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
SINH VIÊN:  VÕ THỊ MỸ NGÔN 
LỚP:  ĐHSSINH08A 
CHƯƠNG III 
VIRUT & BỆNH TRUYỀN NHIỄM 
Bài 29 
CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
Bệnh mụn cơm 
Bệnh đậu mùa 
Bệnh bại liệt 
Bệnh Sar 
Bệnh quai bị 
Đặc điểm chung của các bệnh này là gì ? 
Các bệnh này đều do virut gây ra . 
Vậy virut là gì ? 
Virut là thực thể chưa có cấu tạo tế bào , có kích thước siêu nhỏ ( trung bình 10-100nm). Cấu tạo rất đơn giản chỉ gồm 1 loại axit nuclêic được bao bởi vỏ prôtêin . 
Khái niệm virut : 
Vậy virut có những đặc điểm gì ? 
Đặc điểm virut : 
- Kí sinh nội bào bắt buộc . 
- Kích thước vô cùng nhỏ , chỉ quan sát được dưới kính hiển vi điện tử . 
- Cấu tạo đơn giản , hệ gen chỉ chứa 1 loại axit nuclêic : AND hay ARN. 
Phân loại : 
Để phân loại virut chủ yếu dựa vào axit nuclêic , cấu trúc vỏ capsit , có hay không có vỏ ngoài . 
Virut viêm gan B 
Virut viêm não 
Vậy virut được chia thành mấy loại ? Dựa vào đâu để có thể phân loại được như thế ? 
Virut được chia thành 2 nhóm lớn : 
- Virut AND: Virut đậu mùa , viêm gan B, hecpet  
- Virut ARN: virut cúm , virut sốt xuất huyết Dangi , virut viêm não Nhật Bản  
1. Cấu tạo : 
Giới sinh vật được chia làm mấy giới?Virut được xếp vào giới nào ? 
Virut không nằm trong hệ thống 5 lãnh giới vì virut chưa có cấu tạo tế bào . 
Tất cả các virut đều gồm 2 thành phần : 
- Lõi axit nucleic ( hệ gen ). 
Vỏ capsit là gì ? 
Vậy cấu tạo của virut như thế nào ? 
- Vỏ prôtêin ( capsit ) bao bọc bên ngoài để bảo vệ axit nuclêic . 
Phức hợp gồm axit nuclêic và vỏ capsit gọi là nuclêôcapsit . 
Vỏ capsit được cấu tạo từ các đơn vị prôtêin gọi là capsume . 
Virut trần 
Virut có vỏ ngoài 
Axit  nuclêic 
Vỏ ngoài 
Gai 
Capsume 
Capsit 
Một số virut có thêm vỏ bao bên ngoài vỏ capsit , vỏ này là lớp lipit kép và prôtêin , trên có các gai glicoprôtêin làm nhiệm vụ kháng nguyên và giúp virut bám lên bề mặt tế bào vật chủ . Virut này gọi là virut có vỏ ngoài , virut không có vỏ ngoài là virut trần , virut không nguyên vẹn là virut khuyết tật . 
Em hãy so sánh cấu tạo của 2 virut trên . 
2. Hình thái : 
Tại sao chúng ta không thể nhìn thấy virut bằng mắt thường ? 
Không thể nhìn thấy virut bằng mắt thường vì virut rất nhỏ , chưa có cấu tạo tế bào nên còn gọi là hạt virut hay virion . 
Vậy hạt virut chia thành mấy loại ? Đó là những loại nào ? 
Hạt virut gồm có 3 loại cấu trúc : 
- Cấu trúc xoắn . 
- Cấu trúc khối . 
- Cấu trúc hỗn hợp . 
12 
Cấu trúc xoắn : 
Capsume sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic . Hình dạng : 
- Hình que hay hình sợi : virut khảm thuốc lá , virut bệnh dại . 
- Hình cầu : virut cúm , virut sởi . 
Virut khảm thuốc lá 
Virut sởi 
Virut cúm 
Cấu trúc khối : 
Capsume xếp theo hình khối đa diện với 20 mặt tam giác đều ( ví dụ : virut bại liệt , virut mụn cơm ) 
Virut bại liệt 
Virut mụn cơm 
Cấu trúc hỗn hợp : 
Đại diện cho loại cấu trúc này là phagơ T2 ( virut kí sinh ở vi khuẩn nên còn gọi là thể thực khuẩn ). Phagơ T2 có cấu trúc phức tạp nhất , có hình dạng giống con nòng nọc , đầu có cầu trúc khối chứa axit nuclêic gắn với đuôi có cấu trúc xoắn . 
Phagơ T2 
Năm 1957, Franken & Conrat đã tiến hành thí nghiệm trên cây thuốc lá : 
Sơ đồ thí nghiệm của Franken & Conrat 
Bằng sự hiểu biết  của mình em hãy  mô tả sơ lược về  thí nghiệm trên . 
Tách lõi ARN ra khỏi prôtêin  của 2 chủng A & B. 
Lấy axit nuclêic của chủng A trộn với prôtêin chủng B  được virut lai . 
Nhiễm virut lai vào cây thì  cây bị bệnh . 
Phân lập từ lá cây bệnh ta  được chủng A. 
ARN 
Prôtêin 
Tại sao virut phân lập được là chủng A mà không là chủng B? 
Em có đồng ý khi nói virut là thể vô sinh ? 
Có thể nuôi virut trong môi trường nhân tạo như nuôi vi khuẩn không ? 
Tính chất 
Virut 
Vi khuẩn 
Có cấu tạo tế bào 
Chỉ chứa AND hoặc ARN 
Chứa cả AND và ARN 
Chứa ribôxôm 
Sinh sản độc lập 
Không 
Không 
Không 
Không 
Có 
Có 
Không 
Có 
Có 
Có 
So sánh tính chất của virut & vi khuẩn 
PHẦN CỦNG CỐ 
Khoanh tròn vào câu trả lời đúng nhất : 
1. Hai thành phần cơ bản của virut là : 
A. AND và ARN ( chuỗi đơn hoặc chuỗi kép ) và vỏ capsit . 
B. AND hoặc ARN ( chuỗi đơn hoặc chuỗi kép ) và vỏ capsit . 
C. AND và vỏ capsit . 
D. ARN và vỏ capsit . 
2. Điểm nào sau đây không phải của virut : 
B. Kí sinh nội bào bắt buộc . 
A. Kích thước rất nhỏ , phải đo bằng µm. 
C. Một số virut còn có thêm vỏ ngoài . 
D. Hệ gen chứa ADN hoặc ARN. 
3. Gai glicoprôtêin có nhiệm vụ gì ? 
A. Làm nhiệm vụ kháng thể và giúp vi khuẩn bám vào tế bào . 
B. Làm nhiệm vụ kháng nguyên và giúp vi khuẩn bám vào tế bào . 
C. Bảo vệ virut . 
D. Câu A, C đúng . 
- Về nhà học bài .- Trả lời câu hỏi SGK.- Chuẩn bị bài mới . 
XIN CẢM ƠN!