Bài giảng Sinh học Khối 12 - Bài 12: Di truyền liên kết với giới tính và di truyền ngoài nhân (Bản hay)

KIỂM TRA BÀI CŨ 
Câu 1: Cơ sở của hiện tượng hoán vị gen? 
a. Các NST tương đồng phân li độc lập trong giảm phân 
b. Các NST tương đồng trao đổi chéo với nhau trong giảm phân 
 c. Các gen trao đổi chéo trong phân li 
Câu 2: Tần số HVG phụ thuộc vào điều gì? 
a. Vị trí các gen trên NST 
b. Số lượng các gen trên NST 
 c. Tính trạng các gen trên NST 
Câu 3:Điều kiện đối với các gen để có thể xảy ra LKG hay HVG? 
a. Các gen nằm trên 2 NST không tương đồng 
b. Các gen nằm trên cùng một NST 
 c. Các gen nằm trên 2 NST tương đồng 
BÀI 12 : DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
TTGDTX LÊ QUÝ ĐÔN 
TỔ KHTN 
BỘ MÔN SINH 
GIÁO VIÊN: 
 LÂM ĐỨC LẬP 
Tình yêu là điều thiêng liêng  muôn đời của nhân loại 
 Khi mới quen nhau anh hẹn anh hò , anh đợi anh chờ và rồi anh tương tư 
Rồi một ngày chàng trai cầu hôn cô gái 
TÌNH HUỐNG 1 
Hãy làm vợ anh suốt đời nhé em yêu ! 
Ôi , em bất ngờ quá ! Em bối rối quá ! Anh cho 2 ngày suy nghĩ nha ! 
TÌNH HUỐNG 1 
Muốn lấy anh ấy quá nhưng nhỡ sinh ra con gái mà có túm lông tai như anh ấy thì  eo ôi ! 
Tình huống 2 
Làm vợ anh nhé em yêu ? 
Em đồng ý , để em báo mẹ . 
Mẹ ơi , tháng sau tụi con làm đám cưới nhé ! 
Nhưng mà tên đó nó bị động kinh , nhỡ sau này sinh con cũng bị động kinh thì sao ? 
Tình huống 1: cô gái sợ lấy nhau sinh ra con gái mà có túm lông tai giống cha thì rất xấu xí.Nên không biết có đồng ý hay không ? 
Tình huống 2 : bà mẹ cô gái sợ con gái lấy chồng động kinh sẽ sinh ra con cái đều bị động kinh thì mệt ! 
 Hãy chú ý thật kỹ bài học để dùng kiến thức tư vấn cho họ ! 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 
1. NST giới tính và cơ chế tế bào học xác định giới tính bằng NST 
a. NST giới tính 
Bộ NST của ruồi giấm 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 
1. NST giới tính và cơ chế tế bào học xác định giới tính bằng NST 
a. NST giới tính 
Bộ NST của người ( nam ) 
Bộ NST của người(Nữ ) 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 
1. NST giới tính và cơ chế tế bào học xác định giới tính bằng NST 
a. NST giới tính 
X 
Y 
Vùng tương đồng : chứa các lô cút gen giống nhau 
Vùng không tương đồng : chứa các gen đặc trưng đặc trưng cho từng NST 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 
1. NST giới tính và cơ chế tế bào học xác định giới tính bằng NST 
a. NST giới tính 
b. Một số cơ chế tế bào học xác định giới tính bằng NST 
Kiểu NST 
Giới 
Đại diện 
XX, XY 
 XX, XY 
Chim , bướm , ếch , nhái 
 XY, XX 
ĐV có vú , ruồi giấm , người 
XX, XO 
 XX, XO 
Bọ gậy 
 XO, XX 
Châu chấu , rệp , bọ xít 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 
2. Di truyền liên kết với giới tính a. Gen trên NST X 
* Thí nghiệm 
P: 
F 1: 
F 2 : 
X 
100 % Mắt đỏ 
Mắt đỏ 
Lai thuận 
 Mắt trắng 
50 % : Mắt đỏ 
100 % : Mắt đỏ 
50 % 
Mắt trắng 
P: 
F 1: 
F 2 : 
X 
 Mắt đỏ 
 Mắt trắng 
 Mắt trắng 
50 % 
50 % 
100 % 
100 % 
Mắt đỏ 
 Mắt đỏ 
50 % 
Lai nghịch 
 Mắt trắng 
50 % 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 
2. Di truyền liên kết với giới tính a. Gen trên NST X 
* Thí nghiệm 
* Nhận xét : Kết quả của 2 phép lai thuận nghịch của Moocgan là khác nhau và khác kết quả của phép lai thuận nghịch của Menđen. 
* Giải thích: Gen quy định tính trạng màu mắt chỉ có trên NST X mà không có trên Y → vì vậy cá thể đực (XY) chỉ cần 1 gen lặn nằm trên NST X đã biểu hiện ra kiểu hình. 
P: 
F 1: 
F 2 : 
X 
A 
A 
A 
a 
a 
A 
a 
A 
A 
A 
A 
a 
A 
a 
Lai thuận 
P: 
F 1: 
F 2 : 
X 
a 
A 
A 
A 
a 
a 
A 
a 
a 
a 
A 
a 
Lai nghịch 
a 
a 
=> Tuân theo qui luật di truyền chéo . 
a. Gen trên NST X 
* Giải thích: 
Quy ước gen : Gọi A: gen quy định mắt đỏ , 
 Gọi a: gen quy định mắt trắng 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 
2. Di truyền liên kết với giới tính a. Gen trên NST X 
* Thí nghiệm 
* Nhận xét 
* Giải thích: 
* Đặc điểm di truyền của gen trên NST X : Di truyền chéo . 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
2. Di truyền liên kết với giới tính 
b. Gen nằm trên nhiễm sắc thể Y 
T 
X 
P: 
T 
G/p 
F: 
T 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 
2. Di truyền liên kết với giới tính  
b. Gen nằm trên NST Y 
* Ví dụ : Người Bố có túm lông trên vành tai ( hoặc tật dính ngón tay thứ 2 và 3) sẽ truyền trực tiếp tính trạng này cho tất cả các con trai mà con gái thì không bị tật này . 
* Giải thích : gen qui định tính trạng nằm trên NST Y, không có alen tương ứng trên NST X  Di truyền cho tất cả cơ thể mang kiểu gen XY trong dòng họ . 
* Đặc điểm di truyền của gen trên NST Y : di truyền thẳng . 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 
2. Di truyền liên kết với giới tính 
b. Gen nằm trên nhiễm sắc thể Y 
Hội chứng túm lông trên vành tai 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 
2. Di truyền liên kết với giới tính 
b. Gen nằm trên nhiễm sắc thể Y 
c. Khái niệm: 
Di truyền liên kết với giới tính là hiện tượng di truyền các tính trạng mà các gen xác định chúng nằm trên NST giới tính. 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 
2. Di truyền liên kết với giới tính 
b. Gen nằm trên nhiễm sắc thể Y 
c. Khái niệm: 
d. Ý nghĩa của hiện tượng di truyền liên kết với giới tính: 
* Phân biệt sớm được giới tính của vật nuôi  nuôi nghiêng về một giới  có năng suất kinh tế cao hơn. 
Ví dụ : phân biệt trứng tằm đực và tằm cái nhờ màu sắc của vỏ trứng. ( tằm đực cho năng suất tơ cao hơn) 
* Ứng dụng trong tư vấn di truyền và y học di truyền 
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 
II. DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
Năm 1909, Coren ( Correns ) tiến hành phép lai thuận nghịch 
Đối tượng : Cây hoa phấn ( Mirabiliss ) 
Phép lai thuận 
Phép lai nghịch 
P t/c : ♀ Cây lá đốm x ♂ Cây lá xanh 
F 1 : 100% cây lá đốm 
P t/c : ♀ Cây lá xanh x ♂ Cây lá đốm 
F 1 : 100% cây lá xanh 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
II. DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
MỘT THÍ NGHIỆM KHÁC 
F 
P 
F 
P 
Hoa loa kèn 
X 
X 
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 
II. DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
* Giải thích: do gen quy định tính trạng đang xét nằm ngoài nhân (trong ty thể hoặc lục lạp) 
Đặc điểm của di truyền ngoài nhân: 
* Kết quả phép lai thuận và phép lai nghịch khác nhau 
* Con lai luôn có kiểu hình giống mẹ 
BÀI 12 – DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 
Ví dụ : bệnh động kinh ở người là do một đột biến gen nằm trong ty thể ( ngoài nhân ) nên luôn di truyền theo dòng mẹ ) 
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP 
Giải quyết các tình huống 
Cô gái lấy người đàn ông đó được vì gen qui định túm lông trên tai nằm trên NST Y chỉ truyền cho con trai 
Cô gái lấy anh chàng đó được vì cô ta không bị bệnh động kinh , bệnh động kinh do gen nằm trên ti thể ( ngoài nhân ) nên di truyền theo mẹ không di truyền từ bố được 
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP 
Bài tập : Làm thế nào phân biệt được một gen nằm trên NST thường , trên NST giới tính hay nằm ngoài nhân 
Lai thuận nghịch 
Gen trên NST thường 
Gen trên NST giới tính 
Gen nằm ngoài nhân 
Kiểu hình đời con giống nhau 
 ở hai phép lai . 
Kiểu hình đời con khác nhau 
 ở hai phép lai . 
Kiểu hình đời con giống kiểu hình mẹ 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ 
 - Trả lời các câu hỏi và làm bài tập cuối bài . 
 - Đọc phần “ em có biết ” cuối bài học . 
 - Tìm các bệnh hay hội chứng bệnh liên quan đến 
nhiễm săc thể giới tính . 
TÌNH HUỐNG 1 
Muốn lấy anh ấy quá nhưng nhỡ sinh ra con gái mà có túm lông tai như anh ấy thì  eo ôi ! 
Tình huống 2 
Làm vợ anh nhé em yêu ? 
Em đồng ý , để em báo mẹ . 
Mẹ ơi , tháng sau tụi con làm đám cưới nhé ! 
Nhưng mà tên đó nó bị động kinh , nhỡ sau này sinh con cũng bị động kinh thì sao ? 
CÁM ƠN 
Cám ơn thầy : Phạm Văn An 
Trường THPT Hoà Phú – Chiêm Hoá – Tuyên Quang đã cung cấp tư liệu . 
Lưu ý : 
 * Mọi hình ảnh chỉ có tính minh họa và phục vụ vào sự nghiệp giáo dục . 
 * Chân thành cám ơn sự đóng góp của chủ nhân những tư liệu và hình ảnh . 
 * Mọi sự đóng góp xin liên hệ địa chỉ 
 truongxuanlap@gmail.com