Bài giảng Sinh học Khối 12 - Tiết 46, Bài 43: Trao đổi vật chất trong hệ sinh thái

Giáo viên giảng dạy : Phạm Văn An 
Trường THPT Hoà Phú – Chiêm Hoá – Tuyên Quang 
TIẾT 46: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT 
TRONG HỆ SINH THÁI 
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT 
1. Chuỗi thức ăn 
VD: Một QXSV ven rừng có các loài sau : 
Hãy dùng mũi tên thể hiện mối quan hệ dinh dưỡng giữa các loài sinh vật trên ? 
Cỏ 
Nai 
Hổ 
VSV 
Cỏ 
Nai 
Hổ 
VSV 
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT 
1. Chuỗi thức ăn 
Chuỗi thức ăn là gì ? 
- Là một dãy các loài sinh vật có mối quan hệ với nhau về mặt dinh dưỡng, trong đó loài này ăn loài khác phía trước và là thức ăn của loài tiếp theo phía sau. 
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT 
1. Chuỗi thức ăn 
Chất mùn bã 
Trong hệ sinh thái có mấy loại chuỗi thức ăn ? 
+ Chuỗi thức ăn bắt đầu bằng sinh vật phân giải mùn bã hữu cơ 
+ Chuỗi thức ăn bắt đầu bằng sinh vật tự dưỡng 
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT 
1. Chuỗi thức ăn 
Vi sinh vật 
Vi sinh vật 
Vi sinh vật 
Quan sát các chuỗi thức ăn trên , hãy cho biết các chuỗi đó có mối quan hệ dinh dưỡng với nhau như thế nào ? 
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT 
1. Chuỗi thức ăn 
Lưới thức ăn là gì ? 
2. Lưới thức ăn 
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT 
1. Chuỗi thức ăn 
2. Lưới thức ăn 
- Là tập hợp các chuỗi thức ăn trong hệ sinh thái, có những mắt xích chung. 
QXSV 
Trăn 
Rắn 
Cầy 
Hạt dẻ 
Đại bàng 
Diều hâu 
Chim 
Nai 
Sâu 
Sóc 
Hổ 
Thực vật 
Hãy thiết lập lưới thức ăn trong quần xã sau ? 
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT 
1. Chuỗi thức ăn 
2. Lưới thức ăn 
Quan sát số lượng , thành phần loài trong 2 quần xã trên , cho biết quần xã nào có lưới thức ăn phức tạp hơn ? 
- Quần xã sinh vật càng đa dạng về thành phần loài thì lưới thức ăn càng phức tạp. 
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT 
1. Chuỗi thức ăn 
2. Lưới thức ăn 
3. Bậc dinh dưỡng: 
- Là những loài cùng mức năng lượng và sử dụng thức ăn cùng mức năng lượng trong lưới thức ăn (hoặc chuỗi thức ăn). 
- Trong quần xã có nhiều bậc dinh dưỡng: 
+ Bậc dinh dưỡng cấp 1 (Sinh vật sản xuất) 
+ Bậc dinh dưỡng cấp 2 (SVTT bậc 1) 
+ Bậc dinh dưỡng câp 3 (SVTT bậc 2) 
........................................................................ 
+ Bậc dinh dưỡng cấp cao nhất: bậc cuối cùng. 
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT 
1. Chuỗi thức ăn 
2. Lưới thức ăn 
3. Bậc dinh dưỡng: 
Hãy ghi chú tên các bậc dinh dưỡng thay cho các chữ a, b, c, 
SV SX 
SV TT1 
SV TT2 
SV TT3 
SV PG 
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT 
II. THÁP SINH THÁI 
Thực vật 
Chuột 
Rắn 
Đại bàng 
Thế nào là tháp sinh thái ? 
- Tháp sinh thái: bao gồm nhiều hình chữ nhật xếp chồng lên nhau, có chiều cao bằng nhau, còn chiều dài khác nhau biểu thị độ lớn của mỗi bậc dinh dưỡng. 
Nghiên cứu Tháp sinh thái để làm gì ? 
- Để xem xét mức độ dinh dưỡng ở từng bậc dinh dưỡng và toàn bộ quần xã, người ta xây dựng các tháp sinh thái. 
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT 
II. THÁP SINH THÁI 
Quan sát các dạng tháp , hãy cho biết có bao nhiêu dạng tháp sinh thái ? 
+ Tháp số lượng: 
+ Tháp sinh khối: 
+ Tháp năng lượng: 
- Có ba loại tháp sinh thái: 
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT 
II. THÁP SINH THÁI 
+ Tháp số lượng: xây dựng dựa trên số lượng cá thể sinh vật ở mỗi bậc dinh dưỡng. 
+ Tháp sinh khối: xây dựng dựa trên khối lượng tổng số của tất cả các sinh vật trên một đơn vị diện tích hay thể tích ở mỗi bậc dinh dưỡng. 
+ Tháp năng lượng: xây dựng dựa trên số năng lượng được tích lữu trên một đơn vị diện tích hay thể tích trong một đơn vị thời gian ở mỗi bậc dinh dưỡng. 
Trong 3 tháp , tháp năng lượng là hoàn thiện nhất . Tuy nhiên , xây dựng tháp năng lượng khá phức tạp , đòi hỏi nhiều công sức , thời gian . 
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP 
1. Quan sát lưới thức ăn bên cạnh , hãy cho biết có bao nhiêu mắt xích chung trong lưới thức ăn đó ? 
A. 3 
B. 4 
C. 5 
D. 6 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ 
- Học thuộc bài . 
- Trả lời câu hỏi và bài tập cuối bài . 
- Đọc bài mới trước khi tới lớp .