Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 16, Phần 2: Tiêu hóa ở động vật (Bản chuẩn kiến thức)

Tiêu hóa (tiếp theo) 
BÀI 16 
Tiêu hóa ở động vật ăn thực vật 
Biến đổi cơ học 
BÁO 
SƯ TỬ 
CHÓ SÓI 
RĂNG HỔ 
Biến đổi hóa học 
và biến đổi sinh học 
1. Động vật nhai lại 
- Động vật nhai lại thường bao gồm các động vật thuộïc bộ có guốc như : trâu , bò , hươu , nai , dê , cừu  
- Thức ăn chủ yếu của chúng là thực vật như : cỏ , thân ngô , rơm rạ  => Vì vậy chúng cần có một hệ thống tiêu hóa phù hợp , khác biệt với những loài động vật khác . 
Dạ dày của loài động vật nhai lại gồm 4 ngăn : 
 + Dạ cỏ là ngăn lớn nhất (150 dm 3 ở bò ) để chứa thức ăn được con vật nhai sơ nuốt vào . Tại đây đã diễn ra quá trình biến đổi sinh học với sự giúp đỡ của các vi sinh vật sống cộng sinh với động vật . 
 + Dạ tổ ong ( chứa thức ăn đã được trộn nước bọt đẩy lên cho miệng để nhai lại ). 
 + Dạ lá sách ( có vai trò hấp thụ bớt nước ). 
 + Dạ múi khế ( dạ dày chính thức , là nơi diễn ra quá trình biến đổi hóa học dưới sự tác động của HCl và enzim dịch vị ) 
a. Cấu tạo dạ dày ở động vật nhai lại 
- Thức ăn được con vật thu nhận , nhai sơ rồi nuốt vào và trữ lại ở dạ cỏ . Tại đây thức ăn sẽ được nhào trộn với nước bọt tạo điều kiện cho hệ vi sinh vật chuyển hóa xenlulôzơ sống cộng sinh phát triển mạnh . 
- Khi dạ cỏ đầy con vật sẽ ngừng ăn . Lúc đó thức ăn từ dạ cỏ chuyển dần sang dạ tổ ong rồi được “ ợ lên ” miệng để nhai kĩ lại . Đây chính là quá trình biến đổi cơ học chủ yếu và quan trọng nhất đối với thức ăn xenlulôzơ đồng thời đảm bảo cho thức ăn được trộn kĩ với các vi sinh vật phân giải . 
- Sau khi nhai kĩ , thức ăn với lượng lớn nước bọt cùng các vi sinh vật sẽ di chuyển dần xuống dạ lá sách để hấp thụ bớt nước . Sau đó chúng tiêp tục được đua vào dạ múi khế , bắt đầu quá trình biến đổi hóa học . 
- Ở dạ múi khế , thức ăn cùng với vi sinh vật chịu tác dụng của HCl và enzim trong dịch vị và chính vi sinh vật là nguồn cung cấp phần lớn protein cho cơ thể động vật . 
b. Quá trình tiêu hóa ở động vật nhai lại 
Ở động vật có dạ dày đơn 
HƯ tiªu ho¸ cđa thá 
b) Động vật dạ dày đơn 
 Dạ dày 1 ngăn 
 Nhai kĩ 
 Tiêu hố Xenlulơzơ diễn ra ở manh tràng ( ruột tịt ) 
Dạ dày 
Ống tiêu hố của Thỏ 
Ruột non : 
Ruột non 
- Dài 
- Chất dinh dưỡng được tiêu hố và hấp thụ giống trong ruột non của người 
Ống tiêu hố của Thỏ 
Ruột già : 
Ruột già 
Manh tràng phát triển , cĩ nhiều VSV sống cộng sinh tiêu hố Xenlulơzơ 
 tiêu hố sinh học 
Manh tràng 
Ống tiêu hố của Thỏ 
c) Ở chim ăn hạt và gia cầm 
Thức ăn được chuyển từ diều -> dạ dày tuyến -> dạ dày cơ 
+ Dạ dày tuyến : tiết dịch tiêu hoá làm mềm thức ăn 
+ Dạ dày cơ : nghiền nát thức ăn đạ thấm dịch tiêu hoá 
Thức ăn được biến đổi một phần sau đó chuyển xuống ruột 
+ Ở ruột : thức ăn được bíên đổi nhờ các enzim có trong các dịch tiêu hoá tiết ra từ tuyến gan , tuyến tuỵ , tuyến ruột