Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 18: Tuần hoàn máu - Đoàn Trọng Đỉnh

TRƯỜNG THPT LÊ LỢI 
TỔ: HOÁ - SINH 
GV: ĐOÀN TRỌNG ĐỈNH 
Kiểm tra bài cũ 
H« hÊp lµ g×? Qu ¸ tr×nh h« hÊp ë ® éng vËt h« hÊp b»ng hÖ thèng èng khÝ ? 
§ Æc ® iÓm cÊu t¹o vµ qu ¸ tr×nh h« hÊp b»ng mang ? 
BÀI 18: 
 TUẦN HOÀN MÁU 
I. CÊU T¹O Vµ CHøC N¡NG CñA HÖ TUÇN HoµN 
1. Cấu tạo của hệ tuần hoàn 
Hệ tuần hoàn được cấu tạo từ những bộ phận nào ? 
 Hệ tuần hoàn gồm : 
Dịch tuần hoàn : máu , máu – dịch mô 
Tim : Nh ­ mét c¸i b¬m hót vµ ® Èy m¸u 
Hệ thống mạch máu : 
§ ộng mạch : DÉn m¸u tõ tim ® Õn mao m¹ch 
 c¸c c¬ quan 
Tĩnh mạch : DÉn m¸u tõ mao m¹ch vÒ tim 
 Mao mạch : nèi c¸c §M vµ TM 
2. Chức năng của hệ tuần hoàn 
Hệ tuần hoàn có chức năng : 
a. Điều khiển mọi hoạt động sống diễn ra trong cơ thể . 
b. Cung cấp năng lượng cho quá trình chuyển hóa vật chất trong cơ thể . 
c. Vận chuyển các chất từ bộ phận này đến bộ phận khác để đáp ứng cho các hoạt động sống của cơ thể . 
d. Cung cấp chất dinh dưỡng cần thiết cho các hoạt động sống của cơ thể . 
 
Chän ý ® óng nhÊt cho phï hîp víi chøc nang cña HÖ tuÇn hoµn ? 
II. CÁC DẠNG HỆ TUẦN HOÀN Ở ĐỘNG VẬT 
Hệ tuần hoàn có các dạng nào ? 
HÖ TUÇN HoµN 
HTh Hë 
HTH KÝN 
HTH §¥N 
HTH KÐP 
1. HÖ TUÇN HoµN Hë Vµ HÖ TUÇN HoµN KÝN 
H·y hoµn thµnh b¶ng sau ? 
Hệ tuần hoàn hở 
Hệ tuần hoàn kín 
§¹i diÖn 
Cấu tạo 
Đường đi của máu ( bắt đầu từ tim ) 
Áp lực của máu trong động mạch 
§V thân mềm ( ốc sên , trai ) 
Chân khớp ( côn trùng ,) 
Mùc ống , bạch tuộc , giun đốt , chân đầu và động vật có xương sống 
Có mao mạch 
Không có mao mạch 
TIM 
Khoang cơ thể 
Tĩnh mạch 
Động mạch 
Tế bào 
Hệ tuần hoàn hở 
TIM 
Đường đi của máu 
TIM 
Hệ tuần hoàn kín 
TIM 
Tĩnh mạch 
Động mạch 
Mao 
mạch 
Tế bào 
Đường đi của máu 
Hệ tuần hoàn hở 
Hệ tuần hoàn kín 
§¹i diÖn 
Cấu tạo 
Đường đi của máu ( bắt đầu từ tim ) 
Áp lực của máu trong động mạch 
§V thân mềm ( ốc sên , trai ) 
Chân khớp ( côn trùng ,) 
Mùc ống , bạch tuộc , giun đốt , chân đầu và động vật có xương sống 
Có mao mạch 
Không có mao mạch 
1 – HEÄ TUAÀN HOAØN HÔÛ VAØ HEÄ TUAÀN HOAØN KÍN 
Tim §M xoang c¬ thÓ 
 	 TM 
Tim §M MM 
 	 TM 
Máu chảy trong động mạch dưới áp lực thấp . Tốc độ máu chảy chậm 
Máu chảy trong động mạch dưới áp lực cao hoặc trung bình . Tốc độ máu chảy nhanh . 
Trao ® æi chÊt 
Trao ® æi chÊt 
HÖ tuÇn hoµn ®¬n vµ hÖ tuÇn hoµn kÐp  
Hệ tuần hoàn ®¬n 
Hệ tuần hoàn kÐp 
§¹i diÖn 
Sè vßng tuÇn hoµn 
Sè ng¨n cña tim 
Áp lực của m¸u trong động mạch 
Đường đi của m¸u ( bắt đầu từ tim ) 
C¸ 
§V có phổi như lưỡng cư , bò sát , chim và thú . 
2 vßng tuÇn hoµn 
1 vßng tuÇn hoµn 
2 ng¨n 
3 hoÆc 4 ng¨n 
M¸u ch¶y trong ® éng m¹ch d­íi ¸p lùc cao 
M¸u ch¶y trong ® éng m¹ch d­íi ¸p lùc trung b×nh 
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN 
Mao mạch mang 
Mao mạch 
Động mạch lưng 
Động mạch mang 
Tĩnh mạch 
TÂM THẤT 
TÂM NHĨ 
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN 
T©m thÊt 
T©m nhÜ 
MM mang 
§M mang 
Mao m¹ch 
§M l­ng 
TM 
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN KÉP 
Động mạch chủ 
Mao mạch c¸c c¬ quan 
Mao mạch phổi 
VÒNG TUẦN HOÀN LỚN 
VÒNG TUẦN HOÀN NHỎ 
Tĩnh mạch 
Động mạch phổi 
Tĩnh mạch phổi 
TÂM NHĨ PHẢI 
TÂM THẤT PHẢI 
TÂM NHĨ TRÁI 
TÂM THẤT TRÁI 
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN KÉP 
Vßng tuÇn hoµn nhá 
T©m thÊt 
§M phæi 
MM phæi 
TM phæi 
T©m nhÜ 
Vßng tuÇn hoµn lín 
T©m thÊt 
§M chñ 
MM c¸c c¬ quan 
TM chñ 
T©m nhÜ 
Câu 1: Cấu tạo chung của hệ tuần hoàn gồm : 
	Tim, động mạch , tĩnh mạch , mao mạch 
	Tim, hệ mạch , dịch tuần hoàn 
	Tim, hệ mạch , máu 
	 Động mạch , tĩnh mạch , mao mạch , máu 
C 
D 
B 
A 
Củng cố bài 
§ 
Câu 2: Đường đi của máu trong hệ tuần hoàn hở theo thứ tự là : 
	 Động mạch , mao mạch , tĩnh mạch , tim 
	 Động mạch , tĩnh mạch , mao mạch , tim 
	 Động mạch , xoang cơ thể , tĩnh mạch , tim 
	 Động mạch , tĩnh mạch , xoang cơ thể , tim 
D 
C 
B 
A 
Củng cố bài 
§ 
Củng cố bài 
Câu 3: Chiều hướng tiến hóa của hệ tuần hoàn là : 
	 Hệ tuần hoàn hở  kín ; đơn  kép 
	 Hệ tuần hoàn kín  hở ; đơn  kép 
	 Hệ tuần hoàn hở  kín ; kép  đơn 
	 Hệ tuần hoàn kín  hở ; kép  đơn 
C 
D 
B 
A 
§ 
TUẦN HOÀN MÁU (TT) 
Bài 19 
1. Tính tự động của tim 
* KN: 
* Nguyên nhân gây ra tính tự động của tim : 
III. Hoạt động của tim 
Là khả năng co dãn tự động theo chu kì của tim . 
Do hệ dẫn truyền tim . 
 Hệ dẫn truyền tim 
1 
2 
3 
4 
 * Hệ dẫn truyền tim gồm : 
+ Nút xoang nhĩ . 
+ Nút nhĩ thất . 
+ Bó His. 
+ Maïng puoâckin . 
 * Hệ dẫn truyền tim . 
Nót xoang nhÜ 
Nót nhÜ thÊt 
M¹ng Pu«ckin 
Bã Hiss 
2. Chu kì hoạt động của tim :  
- Tim co giãn nhịp nhàng theo chu kỳ . 
TG 
0,1 
0,2 
0,3 
0,4 
0,5 
0,6 
0,7 
0,8 
0,1 
0,2 
0,3 
0,4 
0,5 
0,6 
0,7 
0,8 
TN 
TT 
0,1 
0,3 
0,4 
0,1 
0,3 
0,4 
? Một chu kì tim có thể chia làm mấy pha ?  Thời gian của từng pha (ở người ) ? 
 Mỗi chu kì gồm 3 pha : 
 + pha co tâm nhĩ 
 + pha co tâm thất 
 + pha dãn chung 
Nhịp tim 
- Nhịp tim là số chu kì tim trong 1 phút . 
Nhịp tim 
- Động vật càng nhỏ tim đập càng nhanh . 
Đ ộng vật 
Nh ịp tim/phút 
Voi 
25-40 
Trâu 
40-50 
Bò 
50-70 
L ợn 
60-90 
Mèo 
110-130 
Chu ột 
720-780 
Nhịp tim của thú 
 Cho biết mối liên quan giữa nhịp tim với khối lượng cơ thể ? 
? T ại sao có sự khác nhau về nhịp t im ở các loài động vật ? 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
Gồm : 
 Hệ thống động mạch 
 Hệ thống mao mạch 
 Hệ thống tĩnh mạch 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
2. Huyết áp : 
- KN: 
Là áp lực m aùu tác dụng lên thành mạch . 
- Nguyên nhân : 
+ Sự co bóp của tim và nhịp tim . 
+ Sức cản trong mạch . 
+ Khối lượng máu và độ quánh của máu . 
Do tâm thất co, đẩy máu vào hệ mạch . 
? Tại sao khi tim đập nhanh và mạnh thì làm huyết áp tăng ? Và ngược lại ? 
? Taïi sao khi cô theå bò maát maùu thì huyeát aùp giaûm ? 
Biến động huyết áp trong hệ mạch 
- Huyết áp giảm dần từ ĐM MM TM là do ma sát của máu với thành mạch,sự tương tác giữa các phân tử máu với nhau 
3. Vận tốc máu : 
- Là tốc độ máu chảy trong 1 giây . 
 - Vận tốc máu liên quan đến tổng tiết diện của mạch và chêch lệch huyeát aùp giữa 2 đầu đoạn mạch . 
? Học sinh quan sát Hình 19.4 . Cho biết mối liên quan giữa vận tốc máu và tổng tiết diện mạch ? 
Hoaøn thaønh moät soá caâu hoûi sau : 
C âu 1 . Thöù töï naøo döôùi ñaây ñuùng vôùi chu kì hoaït ñoäng cuûa tim ? 
a. Pha co taâm thaát  pha daõn chung  pha co taâm nhó 
b. Pha co taâm thaát  pha co taâm nhó  pha daõn chung 
c. Pha co taâm nhó  pha co taâm thaát  pha daõn chung 
d. Pha co taâm nhó  pha daõn chung  pha co taâm thaát 
C âu 2 . Maùu chaûy trong heä maïch nhanh hay chaäm leä thuoäc vaøo yeáu toá naøo ? 
a. Tieát dieän maïch 
b. Cheânh leäch huyeát aùp giöõa caùc ñoaïn maïch 
c. Löôïng maùu coù trong tim 
d. Tieát dieän vaø cheânh leäch huyeát aùp giöõa caùc ñoaïn maïch 
C âu 3 . Huyeát aùp laø gì ? 
a. Laø aùp löïc doøng maùu khi taâm thaát co 
b. Laø aùp löïc doøng maùu khi taâm thaát daõn 
c. Laø aùp löïc doøng maùu leân thaønh maïch 
d. Do söï ma saùt giöõa maùu vaø thaønh maïch 
Dặn dò 
- HS trả các câu hỏi SGK . 
- HS đọc trước các nội dung trong bài mới bao gồm : 
 + Khái niệm nội môi và ý nghĩa của cân bằng nội môi , cơ chế duy trì cân bằng nội môi . 
 + Vai trò của gan thận trong cân bằng áp suất thẩm thấu . 
 + Vai trò của hệ đệm trong cân bằng nội môi . 
- Trả lời các câu hỏi sau : 
 + Tại sao khi chạy HA tăng cao , khi nghỉ ngơi HA trở lại bình thường ? 
 + Tại sao sau khi ăn huyết áp thường tăng cao ? 
häc bµi tèt nhÐ ! 
TIM 
TIM 
Khoang cơ thể 
Tĩnh mạch 
Động mạch 
 Mao mạch 
Tế bào 
Hệ tuần hoàn hở 
Hệ tuần hoàn kín 
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN 
Mao mạch mang 
Mao mạch 
Động mạch lưng 
Động mạch mang 
Tĩnh mạch 
TÂM THẤT 
TÂM NHĨ 
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN ĐƠN 
T©m thÊt 
T©m nhÜ 
MM mang 
§M mang 
Mao m¹ch 
§M l­ng 
TM 
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN KÉP 
Động mạch chủ 
Mao mạch c¸c c¬ quan 
Mao mạch phổi 
VÒNG TUẦN HOÀN LỚN 
VÒNG TUẦN HOÀN NHỎ 
Tĩnh mạch 
Động mạch phổi 
Tĩnh mạch phổi 
TÂM NHĨ PHẢI 
TÂM THẤT PHẢI 
TÂM NHĨ TRÁI 
TÂM THẤT TRÁI 
ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU TRONG HỆ TUẦN HOÀN KÉP 
Vßng tuÇn hoµn nhá 
T©m thÊt 
§M phæi 
MM phæi 
TM phæi 
T©m nhÜ 
Vßng tuÇn hoµn lín 
T©m thÊt 
§M chñ 
MM c¸c c¬ quan 
TM chñ 
T©m nhÜ