Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 2: Vận chuyển các chất trong cây - Lê Thị Kim Khánh

LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - THÀNH PHố VINH - TỉNH NGHệ AN 
QUÁ TRÌNH VẬN CHUYỂN 
CÁC CHẤT TRONG CÂY 
BÀI 2. 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
Hái bµi cò: 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
1. Con đường thành TB-gian bào 
2. Con đường chất NS – không bào 
3. Lông hút 
4. Biểu bì 
5. Vỏ 
6. Nội bì 
7. Trung trụ 
8. Ống mạch gỗ 
9. Đai caspari 
 1. Hãy chú thích các bộ phận cũng như chỉ ra con đường xâm nhập của nước và muối khoáng từ đất vào mạch gỗ? 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
2. Hãy phân biệt cơ chế hấp thụ nước với cơ chế hấp thụ ion khoáng ở rễ cây. 
 Cơ chế hấp thụ nước: Nước được hấp thụ vào rễ theo cơ chế thụ động (theo cơ chế thẩm thấu) : nước di chuyển từ MT đất, nơi có nồng độ chất tan thấp (MT nhược trương) vào TB rễ, nơi có nồng độ chất tan cao (dịch bào ưu trương, áp suất thẩm thấu cao). 
 Cơ chế hấp thụ ion khoáng : các ion khoáng di chuyển từ đất vào TB rễ một cách chọn lọc theo hai cơ chế : 
 + Thụ động : Các ion khoáng di chuyển từ đất (hoặc MT dinh dưỡng) vào rễ theo građien nồng độ : đi từ MT (nơi nồng độ của ion cao) vào rễ (nơi nồng độ của ion đó thấp). 
 + Chủ động : Đối với một số ion mà cây có nhu cầu cao (ví dụ như ion K) thì có thể di chuyển ngược chiều građien nồng độ. Sự di chuyển ngược chiều nồng độ như vậy đòi hỏi phải tiêu tốn năng lượng sinh học ATP được tạo ra từ hô hấp (phải dùng bơm ion, VD, bơm Na : Na + - ATPaza, bơm K : K + - ATPaza ...). 
QUÁ TRÌNH VẬN CHUYỂN 
CÁC CHẤT TRONG CÂY 
BÀI 2. 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
 Trong cây có hai dòng vận chuyển: 
 + Dòng mạch gỗ (còn gọi là dòng nhựa nguyên hay dòng đi lên) 
 + Dòng mạch rây (còn gọi là dòng nhựa luyện hay dòng đi xuống) 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
I. DÒNG MẠCH GỖ 
1. Cấu tạo của mạch gỗ 
 Hãy mô tả con đường vận chuyển của dòng mạch gỗ trong cây? 
 Dòng mạch gỗ từ rễ qua thân lên lá, qua các tế bào nhu mô cuối cùng qua khí khổng ra ngoài. 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
I. DÒNG MẠCH GỖ 
1. Cấu tạo của mạch gỗ 
 Mạch gỗ gồm các tế bào chết (quản bào và mạch ống) nối kế tiếp nhau tạo thành con đường vận chuyển nước và các ion khoáng từ rễ lên lá. 
Mạch gỗ cấu tạo nh ư thế nào? 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
I. DÒNG MẠCH GỖ 
1. Cấu tạo của mạch gỗ 
 Mạch gỗ gồm các tế bào chết (quản bào và mạch ống) nối kế tiếp nhau tạo thành con đường vận chuyển nước và các ion khoáng từ rễ lên lá. 
 Hãy cho biết quản bào và mạch gỗ khác nhau ở điểm nào? Bằng cách điền vào phiếu số 1: 
Tiêu chí 
so sánh 
Quản bào 
Mạch ống 
Đường kính 
Chiều dài 
Cách nối 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
I. DÒNG MẠCH GỖ 
1. Cấu tạo của mạch gỗ 
 Mạch gỗ gồm các tế bào chết (quản bào và mạch ống) nối kế tiếp nhau tạo thành con đường vận chuyển nước và các ion khoáng từ rễ lên lá. 
 Hãy cho biết quản bào và mạch gỗ khác nhau ở điểm nào? Bằng cách điền vào phiếu số 1: 
Tiêu chí 
so sánh 
Quản bào 
Mạch ống 
Đường kính 
Nhỏ 
Lớn 
Chiều dài 
Dài 
Ngắn 
Cách nối 
Đầu của tế bào này nối với tế bào kia, hơi vát 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
2. Thành phần của dịch mạch gỗ 
Hãy nêu thành phần của dịch mạch gỗ ? 
 - Thành phần chủ yếu gồm: nước, các ion khoáng, ngoài ra còn có các chất hữu cơ được tổng hợp ở rễ. 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
3. Động lực đẩy dòng mạch gỗ 
Hình 2.3. áp suất rễ 
1. Ngấn thuỷ ngân lúc bắt đầu thí nghiệm ; 
2. Ngấn thuỷ ngân sau một thời gian ; 
h. Chênh lệch về độ cao của ngấn thuỷ ngân trước và sau thí nghiệm. 
Thuỷ ngân 
1 
2 
 Hãy quan sát hình 2.3 và 2.4 và cho biết nước và các ion khoáng được vận chuyển trong mạch gỗ nhờ những động lực nào? 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
3. Động lực đẩy dòng mạch gỗ 
 - Động lực gồm : 
 + Áp suất rễ (động lực đầu dưới) tạo ra sức đẩy nước từ dưới lên. 
 + Lực hút do thoát hơi nước ở lá (động lực đầu trên) hút nước từ dưới lên. 
 + Lực liên kết giữa các phân tử nước với nhau và với vách mạch gỗ tạo thành một dòng vận chuyển liên tục từ rễ lên lá. 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
II. DÒNG MẠCH RÂY 
1. Cấu tạo của mạch rây 
 Gồm các tế bào sống là ống rây (tế bào hình rây) và tế bào kèm 
2. Thành phần của dịch mạch rây 
Thành phần dịch của mạch rây? 
 Thành phần gồm: đường saccarôzơ, các axit amin, vitamin, hoocmon thực vật  
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
II. DÒNG MẠCH RÂY 
1. Cấu tạo của mạch rây 
 Gồm các tế bào sống là ống rây (tế bào hình rây) và tế bào kèm 
2. Thành phần của dịch mạch rây 
 Thành phần gồm: đường saccarôzơ, các axit amin, vitamin, hoocmon thực vật  
Động lực vận chuyển? 
3. Động lực của dòng mạch rây 
 Là sự chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa cơ quan cho (lá) và cơ quan nhận (mô). 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
 Nêu điểm khác nhau giữa dòng mạch gỗ và dòng mạch rây? 
Tiêu chí so sánh 
Mạch gỗ 
Mạch rây 
Cấu tạo 
Thành phần dịch 
Động lực 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
 Nêu điểm khác nhau giữa dòng mạch gỗ và dòng mạch rây? 
Tiêu chí so sánh 
Mạch gỗ 
Mạch rây 
Cấu tạo 
- Là những tế bào chết 
-Thành tế bào có chứa linhin 
- Các tế bào nối với nhau thành những ống dài từ rễ lên lá 
- Là những tế bào sống, gồm ống hình rây và tế bào kèm 
- Các ống rây nối đầu với nhau thành ống dài đi từ lá xuống rễ 
Thành phần dịch 
- Nước, muối khoáng được hấp thụ ở rễ và các chất hữu cơ được tổng hợp ở rễ 
- Là các sản phẩm đồng hoá ở lá: 
+ Saccarôzơ, axit amin  
+ một số ion khoáng được sử dụng lại 
Động lực 
- Là sự phối hợp của ba lực: 
+ Áp suất rễ 
+ Lực hút do thoát hơi nước ở lá 
+ Lực liên kết giữa các phân tử nước với nhau và với vách tế bào mạch gỗ. 
- Là sự chệnh lệch áp suất thẩm thấu giữa cơ quan cho (lá) và cơ quan nhận (rễ) 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
 Lấy 1 bao pôlyêtylen trắng bao quanh 1 cành nhỏ có lá của cây trồng trong chậu hoặc ngoài vườn rồi cột miệng bao lại, để 1 ngày sau đó quan sát. 
 Vì sao khi ta bóc vỏ quanh cành hay thân cây thì một thời gian sau phía trên chỗ vỏ bị bóc phình to ra? 
Câu hỏi và bài tập 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
Lêi nh¾n: 
 Bµi so¹n nµy cßn ch­a ®­îc hoµn thiÖn. 
 RÊt mong ®­îc quý thÇy c« vµ bÌ b¹n 
 xa gÇn gãp ý ®Ó bµi so¹n nµy nãi riªng 
vµ c¸c bµi so¹n kh¸c cña t«i nãi chung 
ngµy mét hoµn thiÖn h¬n. 
 Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! 
LÊ THị KIM KHÁNH - TR ƯờNG THPT CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - Sở GD & ĐT NGHệ AN 
Th­ gãp ý xin göi vÒ theo ®Þa chØ: 
Lª ThÞ Kim Kh¸nh 0983834854. 
GV Tr­êng THPT Chuyªn Phan Béi Ch©u 
- Thµnh phè Vinh - TØnh NghÖ An. 
HoÆc: kimkhanhgvpbc@yahoo.com.vn