Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 26: Cảm ứng ở động vật (Bản chuẩn kĩ năng)

KIỂM TRA BÀI CŨ 
Cột A 
Cột B 
Ứng động là: 
Hướng động là: 
Vận động nở hoa của hoa tuy lip theo nhiệy độ 
Cây trinh nữ 
 cụp lá là: 
5. Nguyên nhân 
của hiện tượng hướng động là: 
 A. Ứng động không sinh trưởng. 
B. Phản ứng của thực vật với kích thích không định hướng. 
C. Sự phân bố Auxin không đồng đều ở 2 phía đối diện của cơ quan TV. 
D. Phản ứng của TV với kích thích từ một hướng xác định. 
E. Ứng động sinh trưởng 
Ghép khái niệm, hiện tượng ở cột A với nội dung ở cột B 
B 
D 
E 
A 
C 
PHẦN B: CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT 
Bài 26.CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT (T1) 
Khái niệm cảm ứng ở các nhóm động vật. 
II. Cảm ứng ở các nhóm động vật khác nhau. 
 1. Cảm ứng ở động vật chưa có tổ chức thần kinh 
 2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới 
 3. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh chuỗi hạch 
Chim Sẻ xù lông giúp giữ ấm cơ thể 
? Cảm ứng ở động vật là gì? 
Khí hậu trở lạnh. 
Mèo nằm co rúm lại 
Bài 26. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT (T1) 
I/.Khái niệm cảm ứng ở động vật 
Bài 26. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT (T1) 
 Cảm ứng là khả năng tiếp nhận và phản ứng(trả lời) lại các kích thích từ môi trường sống để tồn tại và phát triển. 
1. Khái niệm 
2. Đặc điểm 
 - Phản ứng của động vật diễn ra nhanh, dễ nhận thấy 
 - Nhưng mức độ chính xác của phản ứng tùy thuộc vào mức độ tổ chức hệ thần kinh. 
a. Các bộ phận của cung phản xạ 
 Một cung phản xạ gồm các bộ phận: 
 + Bộ phận tiếp nhận KT (thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm). 
 + Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin để quyết định hình thức và mức độ phản ứng. (HTK). 
 + Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến) 
3. Phản xạ 
 - Phản xạ là phản ứng của cơ thể thông qua hệ thần kinh để trả lời lại kích thích bên ngoài hoặc bên trong cơ thể. 
b. Khái niệm 
VD: Cơ đùi ếch khi cắt rời khỏi cơ thể, khi ta kích thích thì cơ đùi này vẫn co nhưng đó không phải là phản xạ . Vì không có sự tham gia của tổ chức thần kinh. 
VD: Cơ đùi ếch khi cắt rời khỏi cơ thể, khi ta kích thích thì cơ đùi này vẫn co. Sự co cơ đùi ếch trong trường hợp này có phải là phản xạ không? Vì sao? 
Từ hiện tượng trên ta có thể kết luận ntn về khả năng cảm ứng của tế bào và các cơ quan trong cơ thể? 
 Các TB và các cơ quan trong cơ thể đều có khả năng cảm ứng, nghĩa là pứ lại kích thích, nhưng không phải tất cả các phản ứng của chúng đều là phản xạ. 
Cảm ứng ở 
ĐV 
ĐV chưa có tổ chức 
Thần kinh 
ĐV có tổ chức 
Thần Kinh 
ĐV có hệ TK dạng 
chuỗi hạch 
ĐV có hệ TK 
dạng lưới 
ĐV có hệ TK 
dạng ống 
Bài 26. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT (T1) 
II. Cảm ứng ở các nhóm động vật khác nhau . 
1. Cảm ứng ở động vật chưa có tổ chức thần kinh 
 Đại diện : động vật đơn bào 
 Đặc điểm cảm ứng : 
 + Chuyển động cả cơ thể hoặc co rút chất nguyên sinh 
 Đại diện : động vật có cơ thể đối xứng tỏa tròn thuộc ngành ruột khoang như sao biển, thủy tức. 
 Cấu tạo: 
+ Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể, liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh tạo thành mạng lưới thần kinh . 
+ Các sợi thần kinh liên hệ với tế bào cảm giác và tế bào biểu mô cơ. 
 - Đặc điểm cảm ứng : 
+ Khi bị kích thích, thông tin được truyền từ tế bào cảm giác  toàn bộ mạng lưới thần kinh  toàn bộ biểu mô cơ  cả cơ thể co lại. 
 Phản ứng lan toả toàn thân, không chính xác , tốn nhiều năng lượng. 
2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới . 
Đại diện : 
+ ĐV có đối xứng 2 bên, cơ thể phân đốt : Giun dẹp, giun tròn, giun đốt... 
 Cấu tạo: 
+ Các tế bào thần kinh đã tập trung thành các hạch . Hạch lớn nhất gọi là não. 
+ Các hạch được nối với nhau bởi các dây thần kinh tạo thành chuỗi hạch nằm dọc theo chiều dài cơ thể. Mỗi đốt cơ thể có 1 đôi hạch . 
 Đặc điểm cảm ứng 
+ Phản ứng được định khu ở chuỗi hạch  Chính xác hơn, tiêu tốn ít năng lượng hơn hệ thần kinh lưới 
3 . Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch : 
? Quan sát hình trên và trình bày sự tiến hoá của tổ chức thần kinh ở các nhóm động vật khác nhau? 
Trùng roi 
Bài 26. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT (T1) 
Co rút chất nguyên sinh hoặc chuyển động toàn cơ thể 
Phản ứng toàn thân, thiếu chính xác 
Ph ản ứng định khu ở các hạch, thiếu chính xác 
Ph ản ứng định khu ở khối hạch, chính xác hơn 
Hệ thần kinh có sự tập trung dần 
Chưa cơ hệ thần kinh ở động vật nguyên sinh 
Hệ thần kinh lưới: Các tế bào thần kinh nằm rải rác khắp cơ thể 
Hệ thần kinh chuỗi: Các tế bào thần kinh tập trung thành các hạch 
Hệ thần kinh hạch: Các tế bào thần kinh tập trung thành 3 khối hạch 
 Câu 1: Tại sao hệ thần kinh chuỗi hạch có thể trả lời cục bộ (như co một chân) khi bị kích thích? 
* Trả lời : Do mỗi hạch đã trở thành một trung tâm điều khiển một vùng xác định của cơ thể. 
Bài 26. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT (T1) 
CỦNG CỐ 
Chọn câu trả lời đúng nhất: 
Câu 1 : Cung phản xạ diễn ra theo trật tự nào? 
Cơ, tuyến  Thụ thể hoặc cơ quan thụ cảmHệ thần kinh 
Thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm Cơ, tuyếnHệ thần kinh 
 Hệ thần kinhThụ thể hoặc cơ quan thụ cảmCơ, tuyến 
Thụ thể hoặc cơ quan thu cảmHệ thần kinhCơ,tuyến 
Câu 2: Ý nào không đúng đối với cảm ứng ở động vật đơn bào? 
A. Tiêu tốn năng lượng. C. Co rút chất nguyên sinh. 
B. Chuyển động cả cơ thể D. Thông quan phản xạ 
Bài 26. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT (T1) 
CỦNG CỐ 
Bài tập về nhà: 
Trả lời câu hỏi SGK. 
 Đọc mục: em có biết. 
 Ôn kiến thức về HTK ở động vật có xương sống. 
Nghiên cứu trước nội dung Bài 27. gạch dưới những từ không hiểu. 
? Vì sao nói hệ thần kinh dạng ống là tiến hoá nhất ? 
? Phân biệt phản xạ phức tạp và phản xạ đơn giản ở hệ thần kinh dạng ống 
Chân thành cảm ơn sự theo dõi của quý thầy cô các em! 
II. Cảm ứng ở các nhóm động vật khác nhau . 
1. Cảm ứng ở động vật chưa có tổ chức thần kinh 
Trùng đế giày 
 Quan sát 2 hình sau và trả câu hỏi: Động vật đơn bào phản ứng với các kích thích như thế nào ? 
Hình 1 
Trùng roi 
Amíp 
Hình 2 
2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới. 
Kích thích 
ĐV có HTK dạng lưới phản ứng với các kích thích như thế nào ? 
Kích thích 
3. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh chuỗi hạch. 
Hệ thần kinh dạng chuỗi (bậc thang) ở giun dẹp 
Hệ thần kinh hạch ở côn trùng 
I/.Khái niệm cảm ứng ở động vật 
Ánh sáng 
Trời lạnh 
So sánh cách biểu hiện và tốc độ phản ứng giữa cảm ứng ở thực vật và cảm ứng ở động vật? 
Bài 26. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT (T1) 
2 
1 
3 
? Cung phản xạ gồm những bộ phận nào? 
Phản xạ 
Thụ quan ở da 
Hệ thần kinh 
Cơ co 
Bài 26. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT (T1)