Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 29: Điện thế hoạt động và sự lan truyền xung thần kinh - Trường THPT Đồng Phú

CHµO MõNG 
C¸C THµY C¤ 
§ÕN Dù GIê THAO GI¶NG 
m¤N: SINH HäC 11 
Tr­êng Thpt ®ång phó 
BIOLOGY 
nhiÖt liÖt chµo mõng c¸c thÇy c« gi¸o 
vµ c¸c em häc sinh 
tíi dù giê bé m«n sinh häc 
Ñoàng phuù 08-12-2008 
Kiểm tra bài cũ : 
Thế nào là điện thế nghỉ ? Điện thế nghỉ 
xuất hiện khi nào ? Các yếu tố tham gia 
hình thành điện thế nghỉ ? 
2. Nêu vị trí , bản chất và vai trò của bơm 
Na – K? 
Bài 29 
ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG 
CƠ CHẾ HÌNH THÀNH ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG 
LAN TRUYỀN XUNG THẦN KINH TRÊN SỢI THẦN KINH 
ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG VÀ 
SỰ LAN TRUYỀN XUNG THẦN KINH 
I. Điện thế hoạt động 
 Các em hãy quan sát hiện tượng trong thí nghiệm , nêu nhận xét . 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Điện cực 1 
Điện cực 2 
Điện kế 
màng 
Sợi thần kinh 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
Đuôi gai 
Nhân 
Sợi trục 
Bao miêlin 
Eo Ranviê 
Thân nơron 
Điện thế trong sợi 
trục bị thay đổi như thế 
 nào ? 
Vậy khi nào xuất hiện điện thế động ? 
 Khi bị kích thích thì tế bào thần kinh hưng phấn và xuất hiện điện thế hoạt động . 
Điều kiện kích thích như thế nào mới xuất hiện điện thế hoạt động ? 
 Kích thích phải đủ mạnh lớn hơn hoặc bằng ngưỡng kích thích . 
1.Đồ thị điện thế hoạt động : 
Điện thế đỉnh 
Điện thế động có mấy 
giai ñoaïn ? Kể tên . 
 Điện thế hoạt động gồm 3 giai đoạn : 
 + Mất phân cực ( khử cực ). 
 + Đảo cực . 
 + Tái phân cực . 
 Điện thế hoạt động dao động : 100 – 110mV. 
 Các em hãy quan sát đồ thị 
2. Cơ chế hình thành điện thế hoạt động : 
Ở trạng thái điện thế nghỉ thì nồng độ ion Na + và K + bên trong và ngoài tế bào như thế nào ? 
Quan sát hình 29.2 
Ôû giai ñoaïn maát phaân cöïc vaø ñaûo phaân cöïc , loaïi ion naøo ñi qua maøng teá baøo vaø söï di chuyeån cuûa ion ñoù coù taùc duïng gì ? 
Ôû giai ñoaïn taùi phaân cöïc , loaïi ion naøo ñi qua maøng teá baøo vaø söï di chuyeån cuûa ion ñoù coù taùc duïng gì ? 
Bên trong tế bào 
Bên ngoài tế bào 
Màng tế bào 
K + 
K + 
K + 
K + 
K + 
K + 
Cổng K + 
đóng 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Cổng Na + mở 
K + 
K + 
K + 
Giai đoạn mất phân cực và đảo cực 
Hình 29.2. Cơ chế hình thành điện thế hoạt động 
Màng tế bào 
Bên ngoài tế bào 
Bên trong tế bào 
K + 
K + 
K + 
K + 
Na + 
Cổng K + mở rộng 
Cổng Na + đóng 
K + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
K + 
K + 
K + 
K + 
Giai đoạn tái phân cực 
 Giai đoạn tái phân cực : 
Ion K + đi qua màng tế bào ra ngoài 
 Mặt trong màng tích điện âm 
 Mặt ngoài màng tích điện dương . 
Giai đoạn mất phân cực và giai đoạn đảo cực : 
Cổng Na+ mở , Na+ đi qua màng vào trong tế bào gây mất phân cực và đảo cực . 
 Na+ tích điện dương đi vào làm trung hòa điện tích âm ở mặt trong tế bào ( ứng với giai đoạn mất phân cực ). 
 Na+ còn đi vào dư thừa làm cho mặt trong màng tế bào tích điện dương so với mặt ngoài màng tích điện âm ( ứng với giai đoạn đảo cực ). 
Thế nào là điện thế hoạt động ? 
Khái niệm điện thế hoạt động : 
 Điện thế hoạt động là sự biến đổi điện thế nghỉ , từ phân cực sang mất phân cực , đảo cực và tái phân cực . 
Điện thế hoạt động xảy ra trong bao lâu ? 
Quá trình hình thành điện thế hoạt động 
kéo dài khoảng 3 – 4o/oo giây . 
II. Lan truyền xung TK trên sợi TK: 
Xung thần kinh là gì ? 
 Điện thế hoạt động khi xuất hiện được gọi là 
xung TK hay xung điện . 
Dựa vào cấu tạo , sợi thần kinh chia thành 
mấy loại ? 
1.Lan truyền xung TK trên sợi TK 
không có bao miêlin : 
Sợi thần kinh không có bao miêlin có 
đặc điểm gì ? 
 Đặc điểm sợi TK không có bao miêlin : Sợi TK trần , không có bao miêlin bao bọc . 
Quan sát hình 29.3 cho biết cách thức và cơ chế lan truyền xung TK trên sợi TK không có bao miêlin . 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
_ 
_ 
_ 
_ 
_ 
_ 
_ 
_ 
_ 
+ 
+ 
+ 
_ 
Chiều lan truyền của xung thần kinh 
Xung thần kinh lan truyền trên sợi thần kinh khộng có bao miêlin 
 Cách thức lan truyền xung TK: Lan truyền liên tục từ vùng này sang vùng kế tiếp ở phiá trước cuả sợi TK. 
 Cơ chế lan truyền xung TK: Do mất phân cực , đảo cực và tái phân cực liên tiếp từ điểm này sang điểm khác . 
2. Lan truyền xung TK trên sợi TK 
có bao miêlin : 
Sợi thần kinh có bao miêlin có 
đặc điểm gì ? 
 Đặc điểm sợi TK có bao miêlin : Có bao miêlin bao bọc không liên tục tạo thành các eo Ranviê . 
Xem đoạn phim và cho biết cách thức và cơ chế lan truyền xung TK trên sợi TK có bao miêlin . 
 Cách thức lan truyền xung TK: Nhảy cóc từ eo Ranviê này sang eo Ranviê khác . 
 Cơ chế lan truyền xung TK: Do mất phân cực , đảo cực và tái phân cực diễn ra ở các eo Ranviê cạnh nhau . 
Tại sao xung TK lan truyền trên sợi TK có bao miêlin theo cách nhảy cóc ? 
So sánh tốc độ lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh có và không có bao miêlin ? 
 Xung thaàn kinh lan truyeàn theo caùc boù sôïi thaàn kinh coù bao mieâlin töø voû naõo xuoáng ñeán caùc cô ngoùn chaân laøm ngoùn chaân co laïi . Haõy tính thôøi gian xung thaàn kinh lan truyeàn töø voû naõo xuoáng ngoùn chaân ( bieát chieàu cao cuûa ngöôøi naøo ñoù laø 1,6 m, toác ñoä lan truyeàn laø 100 m/ giaây ). 
Thôøi gian xung thaàn kinh lan truyeàn töø voû naõo xuoáng ngoùn chaân laø : 
1,6 m : 100 m / giaây = 0,016 giaây 
Caù Ñuoái 
Ñieän phaùt ra laø 60V 
Caù Chình 
Ñieän phaùt ra laø 600V 
Caù Nheo 
Ñieän phaùt ra laø 400V 
Giai ñoaïn 
Coång Na + 
Coång K + 
Trong maøng 
Ngoaøi maøng 
Ñieän theá nghæ 
Ñieän theá hoaït ñoäng 
Maát phaân cöïc 
Ñaûo cöïc 
Taùi phaân cöïc 
	 Phaân bieät cô cheá hình thaønh ñieän theá nghæ vaø ñieän theá hoaït ñoäng ? 
 ñoáng môû _ + 
Môû ñoáng + _ 
 môû ñoáng + _ 
Ñoáng môû _ + 
Đặc điểm 
Cách thức lan truyền 
Cơ chế lan truyền 
Tốc độ lan truyền 
Sợi thần kinh không có bao miêlin 
Sợi thần kinh có bao miêlin 
Sợi TK trần , không có bao miêlin bao bọc . 
Lan truyền liên tục từ vùng này sang vùng kế tiếp ở phiá trước cuả sợi TK. 
Do mất phân cực , đảo cực và tái phân cực liên tiếp từ điểm này sang điểm khác . 
Chaäm hôn 
Có bao miêlin bao bọc không liên tục tạo thành các eo Ranviê . 
Nhảy cóc từ eo Ranviê này sang eo Ranviê khác . 
Do mất phân cực , đảo cực và tái phân cực diễn ra ở các eo Ranviê cạnh nhau . 
Nhanh 
hôn 
Về nhà : 
 Học bài 
 Đọc trước bài 30: Truyền tin qua xináp .