Bài giảng Sinh học Lớp 12 - Bài 13: Ảnh hưởng của môi trường lên sự biểu hiện của gen (Bản chuẩn kĩ năng)

20 0 C 
35 0 C 
20 0 C 
35 0 C 
AA 
aa 
Hình: Vai trò của kiểu gen và ảnh hưởng của nhiệt độ môi trường đối với màu sắc hoa anh thảo 
AA 
aa 
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
Bài 13 
Gen (ADN )  mARN  Pôlipeptit  Prôtêin  tính trạng 
TT nu 
 qđ 
TT a amin 
đđ tế bào 
 Prôtêin 
đđ hình thái, sinh lí cơ thể 
TT nu 
qđ 
qđ 
qđ 
qđ 
qđ 
đđ mô 
qđ 
đđ cơ quan 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG 
Tính trạng trên cơ thể sinh vật có hoàn toàn là do gen quy định hay không? 
Đọc VD1 và rút ra nhận xét về sự hình thành tính trạng lông thỏ? 
HS thảo luận trong 3’ và trả lời các câu hỏi: 
a. Biểu hiện màu lông thỏ ở các vị trí khác nhau trên cơ thể phụ thuộc vào những yếu tố nào? 
b. Nhiệt độ cao có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen tổng hợp mêlanin như thế nào? 
Thỏ Himalaya sp 
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG 
Tai, bàn chân, đuôi, mõm  lông đen 
 Cạo lông trắng trên lưng + buộc đá lạnh 
KQ : Ở lưng lông mọc có màu đen 
Tổng hợp Melanin  Lông đen 
Không tổng hợp Melanin  Lông trắng 
 KG KH 
MT Trong 
Thí nghiệm chứng minh 
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG 
 pH > 7: hoa màu đỏ, màu hồng hoặc màu tím . 
pH = 7: hoa màu trắng sữa. 
pH < 7: hoa màu lam. 
Hãy đọc VD2, rút ra nhận xét, giải thích sự hình thành màu sắc ở hoa cẩm tú cầu? 
Gen cấu trúc đột biến 
Enzim xúc tác 
Gen cấu trúc bình thường 
phênilalanin 
tirôzin 
Phênilalanin ứ đọng 
Máu 
Thiểu năng trí tuệ, mất trí 
Đầu độc TBTK ở não 
Qua 3 ví dụ trên, hãy rút ra nhận xét mối quan hệ giữa kiểu gen và môi trường? 
Giống lúa OM3536 (KG) 
A 
Chăm sóc tốt (MT 1 ) 
NS 7,5 tấn/ha (KH 1 ) 
B 
Chăm sóc bình thường (MT 2 ) 
NS 6,5 tấn/ha (KH 2 ) 
C 
Chăm sóc kém (MT 3 ) 
NS 5 tấn/ha (KH 3 ) 
 Môi trường 1 
 Kiểu hình 1 
 Môi trường 2 
Kiểu hình 2 
 Môi trường 3 
Kiểu hình 3 
 Môi trường n 
Kiểu hình n 
Kiểu gen 1 
3.1 Khái niệm 
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN 
Tập hợp các kiểu hình 1,2,3..n của kiểu gen 1 tương ứng với n điều kiện môi trường được gọi là mức phản ứng của kiểu gen 1. 
Con taéc keø bieán ñoåi maøu saéc theo neàn moâi tröôøng 
Treân laù 
caây 
Treân ñaù 
Treân 
caønh caây 
2. Đặc điểm 
 Kiểu hình 1 
 Môi trường 1 
 Môi trường 2 
Kiểu hình 2 
 Môi trường 3 
Kiểu hình 3 
 Môi trường n 
Kiểu hình n 
Kiểu gen 1 
Mức phản ứng do yếu tố nào quy định? 
Những tính trạng nào thường có mức phản ứng rộng? 
VD: ở gà (cùng kiểu gen) 
+ Nuôi rất tốt : 3kg , lông vàng 
+ Nuôi tốt: 	 2.5kg , lông vàng 
+ Nuôi bình thường: 2kg , lông vàng 
+ Nuôi không tốt: 1kg , lông vàng 
→ chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng lớn đến trọng lượng nhưng ít ảnh hưởng đến màu lông. 
Nghề trồng lúa để có năng suất cao 
dân gian có câu: 
Nhất : giống 
Nhì : cần 
Tam : phân 
Tứ : nước 
Kiểu gen 
Môi trường 
Thời tiết. 
+ 
Kiểu hình 
Tại sao các nhà khoa học lại khuyên nông dân không nên chỉ trồng 1 giống duy nhất (cho dù giống đó có năng suất cao) trên 1 diện tích rộng trong cùng 1 vụ ? 
Có thể xác định mức phản ứng của một KG bằng cách nào? 
MT2: lá dạng bản rộng 
MT3: lá dạng mũi mác 
MT1: lá dạng bản dài 
3. Sự mềm dẻo về kiểu hình (thường biến) 
Hãy nhận xét hình dạng lá cây rau mác ở 3 loại môi trường khác nhau? 
Achillea millefolium 
Độ cao so với mặt nước biển (m) 
Độ cao so với mặt nước biển (m) 
50 
1400 
3050 
30 
1400 
3050 
0 
0 
Mức phản ứng của 2 KG khác nhau (a và b) của loài cỏ thi ( Achillea millefolium) với cao so với mặt nước biển. 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
50 
- 
- 
- 
Chiều cao cây (cm) 
30 
Chiều cao cây (cm) 
KG a 
KG b 
MT 
MT 
KH 
Sự mềm dẻo về kiểu hình của mỗi KG có ý nghĩa gì đối với chính bản thân sinh vật? 
+ Hình vẽ thể hiện điều gì? 
+ Nhận xét về chiều cao cây của 2 KG trong mỗi độ cao nước biển? 
+ Mức độ mềm dẻo KH có được do đâu và phụ thuộc vào yếu tố nào? 
Quan sát hình 13 - thảo luận nhóm (3 phút) qua các câu hỏi: 
 	 Nói: Cô ấy được mẹ truyền cho tính trạng “ má lúm đồng tiền”có chính xác không? Nếu cần thì phải sửa lại câu nói này như thế nào? 
 Một số bà con nông dân mua hạt ngô lai có năng suất cao về trồng nhưng cây ngô lại không cho hạt. Giả sử công ty giống đã cung cấp hạt giống đúng tiêu chuẩn. Hãy giải thích nguyên nhân dẫn đến tình trạng cây ngô không cho hạt trong trường hợp trên?