Bài giảng Sinh học Lớp 12 - Bài 20: Tạo giống nhờ công nghệ gen (Chuẩn kiến thức)

TẠO GIỐNG NHỜ CÔNG NGHỆ GEN 
BÀI 20 
1. Moät soá khaùi nieäm 
I. Coâng ngheä gen 
a. Công nghệ gen 
b. Kỹ thuật chuyển gen 
c. ADN tái tổ hợp 
d. Thể truyền 
Hãy nêu các khái niệm sau: 
2. Caùc böôùc trong kó thuaät chuyeån gen 
1. Moät soá khaùi nieäm 
I. Coâng ngheä gen 
Tạo ADN tái tổ hợp 
Đưa ADN tái tổ hợp vào trong tế bào nhận 
TEÁ BAØO CHO 
PLASMID 
VI KHUAÅN 
ADN TAÙI TOÅ HÔÏP 
TEÁ BAØO NHAÄN 
Phân lập dòng tế bào chứa ADN tái tổ hợp 
Kể tên các bước trong kỹ thuật chuyển gen 
PLASMIT 
 TEÁ BAØO CHO 
VI KHUAÅN 
ADN CUÛA VI KHUAÅN 
Tạo ADN tái tổ hợp ( Thể truyền và gen cần chuyển ) 
 2. Các bước cần tiến hành trong kĩ thuật chuyển gen. 
 GEN CAÀN CHUYEÅN 
ENZIM CẮT GIỚI HẠN (RESTRICTAZA) 
EN ZIM NỐI (LIGAZA) 
 ADN taùi toå hôïp 
Đầu dính 
Hãy nêu vai trò của enzim cắt và enzim nối? 
ENZIM CẮT GIỚI HẠN (RESTRICTAZA) 
EN ZIM NỐI (LIGAZA) 
 ADN taùi toå hôïp 
Tạo ADN tái tổ hợp ( Thể truyền và gen cần chuyển ) 
Đầu dính 
Đầu dính 
TEÁ BAØO NHAÄN 
b. Đưa ADN tái tổ hợp vào trong tế bào nhận 
Dùng muối CaCl 2 hoặc dùng xung điện 
Suùng bắn gen 
Teá baøo thöïc vaät 
Chuyeån ADN taùi toå hôïp vaøo tröùng thuï tinh baèng phöông phaùp vi tieâm 
Chuyeån ADN taùi toå hôïp nhôø virut 
( theå thöïc khuaån ) 
c. Phân lập dòng tế bào chứa ADN tái tổ hợp 
 Gen đánh dấu 
Dòng tế bào có ADN tái tổ hợp (màu đỏ) 
II. Ứng dụng công nghệ gen trong tạo giống 	biến đổi gen 
1. Khái niện sinh vật biến đổi gen 
?. Thế nào là sinh vật biến đổi gen? Hệ gen có thể bị biến đổi bằng những cách nào? 
2. Một số thành tựu tạo giống biến đổi gen 
a. Tạo giống động vật chuyển gen 
Cöøu chuyeån gen 
ADN taùi toå hôïp 
* Phương pháp tạo ñộng vật biến ñổi gen 
Ví dụ: Chuyển gen vào cừu 
* Nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc trong coâng ngheä chuyeån gen ôû ñoäng vaät 
- Taïo ra ñoäng vaät chuyeân saûn xuaát proâteâin quyù duøng trong y döôïc 
 Vd : Saûn xuaát hormone sinh tröôûng töø caù , chuoät  
Caù hoài chuyển gen hormone sinh trưởng ( phải ) vaø caù hoài ñoái chöùng ( traùi ) 
- Taïo ra nhöõng ñoäng vaät coù toác ñoä lôùn nhanh , hieäu quaû söû duïng thöùc aên cao 
Cừu chuyển gen tạo sữa chứa proâteâin ngöôøi ñeå chöõa beänh 
- Tạo ra Ñộng vật chuyển gen cung caáp noäi quan caáy gheùp cho ngöôøi 
Vd : Lôïn 
David Ayares ( ảnh lớn ) vaø ñaøn lôïn chuyeån gen ngöôøi 
( aûnh nhoû ) 
- Tạo ra Ñộng vật chuyển gen laøm moâ hình nghieân cöùu beänh cuûa ngöôøi 
Vd : Lôïn , chuoät , gaø  
Chuoät chuyeån gen mang NST soá 21  Nghieân cöùu hoäi chöùng Down 
- Taïo ñoäng vaät choáng chòu moâi tröôøng toát 
 Vd: chuyển gen chống lạnh AFP (antifreeze protein) vaøo caù  taïo gioáng caù coù khả năng sống vaøo muøa ñoâng 
- Naâng cao naêng suaát , chaát löôïng cuûa ñoäng vaät 
 Vd : Thay theá caùc gen proteâin söõa boø baèng caùc gen proteâin söõa ngöôøi  taïo ra söõa boø gioáng nhö söõa ngöôøi 
II. Ứng dụng công nghệ gen trong tạo giống 	biến đổi gen 
b. Tạo giống cây trồng biến đổi gen 
1. Khái niện sinh vật biến đổi gen 
2. Một số thành tựu tạo giống biến đổi gen 
a. Tạo giống động vật chuyển gen 
* Phöông phaùp taïo caây chuyeån gen 
B3 
B4 
B2 
B1 
Cây cải dầu chuyển gen kháng sâu, chống chịu chất diệt cỏ, hàm lượng laurate cao, hàm lượng oleic acid cao 
* Thành tựu đạt được trong công nghệ chuyển gen ở thực vật 
Ngoâ chuyeån gen khaùng saâu beänh 
Ngoâ bình thöôøng 
Cây bông chuyển gen Bt kháng sâu bệnh ( bên phải ) 
va ̀ cây bông không chuyển gen Bt mẫn cảm với 
sâu bệnh ( bên trái ) 
Ðu đủ chuyển gen kháng virus 
Đ u đủ đối chứng 
Cà chua chuyển gen kháng sinh vật ký sinh 
Cà chua đối chứng 
Khoai taây bình thöôøng 
Khoai taây biến ñoåi gen 
Hạt đối chứng 
Hạt gạo biến đổi gen 
“ Gạo vàng ” có khả năng tổng hợp -carotene ( tiền chất tạo vitamin A) trong hạt 
II. Ứng dụng công nghệ gen trong tạo giống 	biến đổi gen 
1. Khái niện sinh vật biến đổi gen 
2. Một số thành tựu tạo giống biến đổi gen 
a. Tạo giống động vật chuyển gen 
b. Tạo giống cây trồng biến đổi gen 
c. Tạo dòng vi sinh vật biến đổi gen 
Sản xuất các chế phẩm sinh học quý (hooc môn, axit amin, prôtêin, kháng sinh...). 
Làm sạch môi trường. 
VD: Dùng VK chuyển gen để sản xuất diesel sinh học 
Câu 1: Công nghệ gen là :  
A. quy trình công nghệ dùng để tạo ra các sinh vật có gen bị biến đổi 
CỦNG CỐ 
B.quy trình công nghệ dùng để tạo ra tế bào hoặc các sinh vật có gen bị biến đổi hoặc có thêm gen mới 
C.kĩ thuật gắn gen cần chuyển vào thể truyền. 
D.kĩ thuật đưa ADN tái tổ hợp vào tế bào nhận 
Câu 2: ADN tái tổ hợp gồm : 
A. thể truyền và gen cần chuyển 
 B . thể truyền và ADN của tê ́ bào nhận 
 C . plasmid và gen cần chuyển 
D . ADN của virut và gen cần chuyển 
 Câu 3: Vì sau cà chua biến đổi gen có thể được bảo quản lâu dài mà không bị hỏng? 
A.Vì có 1 gen trong hệ gen của chúng bị biến đổi 
B.Vì đưa 1 gen lạ vào hệ gen của chúng 
C.Vì chúng có khả năng kháng virut 
D.Vì gen làm chín quả bị làm giảm hoạt động 
 Câu 3: Người ta phải dùng thể truyền để chuyển một gen từ tế bào này sang tế bào khác vì: 
A.Nếu không có thể truyền thì gen cần chuyển sẽ không chui vào được tế bào nhận 
B. Nếu không có thể truyền thì gen có vào tế bào nhận cũng sẽ không thể nhân lên, phân li đồng đều về các tế bào con khi phân li 
C. Nếu không có thể truyền thì không thể tạo ra sản phẩm trong tế bào nhận 
D. Nếu không có thể truyền thì khó có thể thu được nhiều sản phẩm của gen trong tế bào nhận 
Những lợi ích và nguy cơ từ công nghệ gen?