Bài giảng Tin học cơ bản - Các khái niệm cơ bản về Công nghệ thông tin

hần cứng, phần mềm1. Phần cứng (Hardware): là các thành phần vật lý của máy tính (điện tử và cơ khí).2. Phần mềm (Software): là tập hợp các chỉ thị cho máy tính làm việc.Các thành phần chính của máy vi tínhBộ xử lí trung tâm (CPU)Bộ nhớ (trong - ngoài) Thiết bị vào/raCác thành phần chính của máy vi tínhHộp máy chính: Chứa bảng mạch chính (Mainboard), trên đó có gắn bộ vi xử lý trung tâm - CPU, bộ nhớ trong – RAMCũng là nơi chứa ổ đĩa cứng (HDD), ổ đĩa mềm (FDD), ổ đĩa compact (CD-ROM), ổ đĩa DVD, ổ ghi và đọc băng từ. Đó là bộ nhớ ngoài để lưu trữ dữ liệu lâu dài hơn.chứa nhiều thành phần khác nữa: Card điều khiển màn hình, card điều khiển âm thanh, card giao tiếp mạng...Các thành phần chính của máy vi tínhChíp xử lý - CPUBản mạch chính - MainboardBộ nhớ - RAMỔ cứng - HDDCác thiết bị ngoại vi Màn hìnhBàn phímChuộtMáy inKhối xử lí trung tâm – CPUHay còn gọi là con chip, hay còn được coi là bộ não của máy tính. Gồm hai thành phần chính:Khối điều khiển (Control Unit - CU).Khối tính toán số học Logic (Arithmetic Logical Unit – ALU).Ngoài ra, CPU còn có một bộ phận tạo nhịp (Clock), tạo ra các xung nhịp để điều khiển hoạt động của CPU theo trình tự cũng như đồng bộ sự hoạt động của các khối trong toàn hệ thống máy tính. Tốc độ CPU dựa trên nhịp đồng hồ này và có đơn vị đo là MHz.Bộ nhớ trong Bộ nhớ trong bao gồm bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên (RAM) và bộ nhớ chỉ đọc (ROM):1. Bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên (RAM - random access memory) là nơi mà HĐH đựpc tải vào khi PC khởi động, các chương trình hay các ứng dụng được tải vào và lưu trữ tạm thời trong quá trình vận hành  Dữ liệu trong RAM chỉ tồn tại khi máy tính có điện và chương trình đang hoạt động.2. Bộ nhớ chỉ đọc (ROM - read-only memory). Dữ liệu được ghi sẵn một lần khi sản xuất.Không bị mất nội dung khi mất nguồn điện hay khi tắt máy. Không sửa đổi được.Ví dụ, ROM-BIOS: Basic I/O System Flash ROM Bộ nhớ ngoài Đĩa cứng, đĩa mềm.Đĩa quang CD-ROM, DVD và đĩa ZipBăng từThẻ nhớ PCMCIA, RAM stickCác tham số chính quyết định năng lực (và giá) của máy vi tínhTốc độ của bộ vi xử lý (CPU)Dung lượng của bộ nhớ RAMTốc độ và dung lượng của ổ đĩa cứng (Hard Disk - HDD)Ví dụ: Máy Pentium IV: 3GHz, Ram 512 MB, HDD 40GBKhả năng vận hành của máy tính.Tốc độ đồng hộ bộ vi xử lý.Dung lượng bộ nhớ RAM.Tốc độ và dung lượng của ổ cứng.Không gian trống trong đĩa cứng.Hiện tượng phân mảnh các tệp tin.Đa nhiệm.Các loại máy tính MicroComputer hay Personnal Computer - PC : máy tính cá nhân. Máy tính xách tay (laptop).Máy trạm (Workstation): tốc độ cao hơn; tính toán khoa học- kĩ thuật, các ứng dụng đồ hoạ như CAD, CAM, dịch vụ mạngMini Computer: dùng cho các doanh nghiệp cỡ trung bình: ngân hàng, hàng khôngMáy tính lớn (Mainframe): (Cray, NEC .. ): dùng cho các doanh nghiệp cỡ lớn và rất lớn Siêu máy tính (SuperComputer): quân sự, nghiên cứu khoa học, giải mã gen,...Thiết bị trợ giúp cá nhân PDA.Phần mềmPhần mềm (software): gồm toàn bộ các chương trình chạy trên máy tính. Có 2 loại phần mềm: Phần mềm hệ thống và phần mềm ứng dụngPhần mềm hệ thống 1. Hệ điều hành (Operating System) - không thể thiếu trên mọi máy vi tính. - Bật điện  ROM  nạp hệ điều hàn 2. Các Phần mềm hệ thống khácCác ví dụ về phần mềm hệ thống Hệ điều hànhDOS (Microsoft)Windows, Win2000, WinXP(Microsoft)Linux – của cộng đồng mã nguồn mở - miễn phí.Phần mềm ứng dụngLà chương trình được thực thi nhằm giải quyết một công việc nào đó theo nhu cầu của người dùng.Ví dụ: Phần mềm soạn thảo văn bản MS WordPhần mềm bảng tính điện tử: MS ExcelPhần mềm cơ sở dữ liệu: MS AccessPhần mềm trình diễn: MS PowerPointPhần mềm truy cập Internet: MS Internet ExplorerCơ bản về mạng máy tínhMạng máy tính là gì Tập hợp các máy tính được kết nối với nhau qua các đường truyền vật lý (cáp đồng, cáp quang, sóng vô tuyến ..), tuân theo các quy ước – giao thức truyền thông.Mạng máy tính đơn giảnCác máy tính độc lậpĐường truyền tín hiệu vật lý (hữu tuyến hoặc vô tuyến)Cùng quy ước truyền thôngThiết bị đấu dây chungLợi ích của mạng máy tínhTrao đổi thông tin giữa các máy xa nhau rất nhanh chóngchia sẻ tài nguyên, sử dụng chung: các thiết bị, dữ liệu, chương trìnhInternetProxyMạng nội bộ trong cơ quanĐường điện thoạiChia sẻ đường kết nối Internet trong cơ quan Chia sẻ máy in trong cơ quan Phân biệt LAN - WAN Mạng cục bộ 	(Local Area Network - LAN)Mạng diện rộng 	(Wide Area Network - WAN)Mạng toàn cầu InternetMạng cục bộ - LANQuy mô nhỏ, có bán kính dưới vài trăm mét.Tốc độ truyền cao, Độ tin cậy cao (truyên tin ít lỗi)Mạng vùng rộng - WANVùng rộng, khoảng cách hàng trăm km, hàng nghìn kmTốc độ chậm, kém tin cậy hơnPhải qua các đường truyền điện thoại, đường mạng tích hợp dịch vụ số ISDN (Integrated Services Digital Network), đường vô tuyến, vệ tính ...Mạng WAN thường là kết nối của các mạng LAN với nhau.Mạng InternetInternet là liên mạng máy tính toàn cầu.Nhiều mạng LAN và WAN được kết nối với nhau theo một chuẩn chung - giao thức TCP/IP để trở thành một mạng máy tính toàn cầu. Hay lầm lẫn với các dịch vụ: trang tin toàn cầu (World Wide Web), thư điện tử (Email), truyền tệp tin (FTP) đã trở thành nhu cầu của hàng trăm triệu người hiện nay. Internet – liên mạng máy tính toàn cầuMáy tính trong cuộc sống hàng ngàyMáy tính trong gia đìnhGiải trí: nghe nhạc, xem phim, chơi Games Thông tin liên lạc: kết nối Internet, dùng thư điện tử, chat, Học tập: xem báo điện tử, tra cứu Web Soạn thảo văn bảnNhững việc máy tính làm tốt hơn con người Những việc lặp lại nhàm chánMáy móc, dễ tự động hoáTính toán số học (bảng tính excel !)Môi trường nguy hiểm Những việc con người làm tốt hơn máy tính Tự thích nghi, phản ứng linh hoạt với thay đổi bất ngờNhận dạng, hiểu hình vẽSáng tạo, nghệ thuật Một thế giới điện tửNhững lĩnh vực sử dụng máy tính:Quản trị kinh doanh: doanh nghiệp điện tử, thương mại điện tử (e-bussines, e-commerce).Hàng không : đặt vé, kiểm soát bay ..Bảo hiểm: hồ sơ, thanh toán .Tài chính-ngân hàng: ngân hàng trực tuyến, ví tiền điện tử (e-banking, e-money).Giáo dục : CBT, e-learning, đào tạo từ xa (e-University).Tele-working / home-working: làm việc từ xa / làm việc tại nhà. Hành chính, dịch vụ công (e-governement).Mua bán trực tuyến.Làm việc với máy tính đúng cách Giữ gìn sức khoẻGhế ngồi: có thể nâng lên hạ xuống, có tựa lưng, có thể ngả đầu nghỉ Màn hình: Không bị phản xạ ánh sáng, không được đặt gần mắt quá (> 50cm). Nên sử dụng kính chắnBàn phím: đúng quy cách, sẽ không mỏi tayChuột: không gian đủ rộng cho chuột di chuyển. cần thỉnh thoảng vệ sinh viên bi. Nên sử dụng bàn di chuột.Nghỉ giải lao đều đặn, khoảng 30-45 phút 1 lầnLàm việc với máy tính không đúng cách sẽ hại sức khoẻ !!!Mở mắt, mỏi mắtĐau lưng, nhức đầu Bức xạ từ màn hình Giữ gìn máy tính .. Máy tính thích Môi trường sáng sủa, sạch sẽ, thoáng gióCáp điện, ổ cắm gọn gàng, chắc chắnMáy tính không thíchBụi, ẩm, nóng Nhiễu điện từĐồ ăn uống đặt lên bàn phím.Nhiều khía cạnhChống vi rút, tin tặc (phá hoại, ăn cắp dữ liệu)Chống truy cập trái phép: xác thực bằng mật khẩu, thẻ thông minh, sinh trắc Sao lưu dự phòng (back up) hỏng phần cứng, hỏng phần mềm, thao tác nhầmNguyên tắc: phòng bệnh hơn chữa bệnh vì hậu quả có thể rất lớn An ninh và an toàn dữ liệuBiện pháp – thao tác đúngBảo vệ mật khẩu: không quá đơn giản, dễ đoán, không cho ngươì khác, không ghi ra giấyTắt máy đúng cách: dùng lệnh shutdown, không ngắt điệnDùng UPS: mất điện đột ngột có thể làm hỏng hệ thống tệp file. Dùng ổn áp: điện áp lên xuống đột ngột làm hỏng phần cứng, mất dữ liệu dữ liệu. Sao lưu dự phòngDữ liệu đắt hơn thiết bị nhiều lần !Lịch sao lưu thường kì: hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng ..Giờ sao lưu nên vào ban đêm: các tệp đang làm việc sẽ không sao lưu đượcTổ chức thư mục riêng chứa dữ liệu cần sao lưuSao lưu toàn phần hay chỉ phần mới thêm, mới thay đổi (incremental)Lưu trữ dữ liệu sao lưu ở chỗ khácVirus máy tính Virus máy tính là gì:Là một chương trình thâm nhập bất hợp pháp vào máy tính của bạn. Đặc điểm: khả năng tự sao chép bản thân nó. Lây lan đến các máy tính khác qua sao chép bằng đĩa mềm, ổ USB, qua mạng máy tính...Một virus máy tính có hai phần: phần lây nhiễm và phần ngòi nổ. Phần ngòi nổ thực hiện công việc phá hoại,có thể xoá toàn bộ ổ đĩa cứng hoặc một phầnPhòng chống virus máy tính Dùng phần mềm phòng chống virus: Chức năng phát hiện và tiêu diệt virus.Có thể cho chạy khi phát hiện máy bị nhiễm.Có thể định giờ tự động chạy Có thể thường trực kiểm tra khi sao chép các tệp vào máy tính, báo động ngayBKAV, NORTON ANTIVIRUS Phòng chống virus máy tính Hạn chế của phần mềm chống virus.Chỉ phát hiện và diệt được những virus mà người viết phần mềm đã biết. Luôn có virus mới phải cập nhật thường xuyên.Phòng ngừa virusCảnh giác khi sao chép.Cảnh giác khi mở email, nhất là mở các tệp đính kèm.Cảnh giác khi download.Không vi phạm luật bản quyền: những phần mềm trò chơi bẻ khoá vi phạm bản quyền thường chứa những hiểm hoạ không lường trước Bản quyền và pháp luật 1. Các loại phần mềmPhần mềm thương mại – commercial software: có đăng ký bản quyền : không cho phép sao chép dưới bất kỳ hình thức nào.Phần mềm chia sẻ - Shareware: có bản quyền, dùng thử trước khi mua. Nếu muốn tiếp tục sử dụng chương trình thì được khuyến khích trả tiền cho tác giả. Phần mềm miễn phí - Freeware: cho phép người khác tự do sử dụng hoàn toàn hoặc theo một số yêu cầu bắt buộc. Ví dụ phải kèm tên tác giả  Phần mềm nguồn mở - Open source software: công bố cả mã nguồn để mọi người tham gia phát triểnPhần mềm mã nguồn tự do - Free source software: đảm bảo thêm quyền tư do, người phát triển nâng cấp không được thêm các hạn chế của mình Vấn đề bản quyền Site licence: bản quyền dùng cho một đơn vị - số người dùng: không hạn chế, có hạn chếUser licence agreement: bảo vệ nhà sản xuất, chống ăn cắp. Phải chọn “accept” khi cài đặt. Khá dài (15 trang !)Phần mềm tải về từ Internet: có thể là không hợp pháp. Cần xem kĩ.Luật bảo vệ thông tin riêng tưNhững người nắm giữ các thông tin riêng tư của người khác có trách nhiêm đạo đức và luật pháp bảo vệ nó, không được lạm dụng.Ông chủ, quan chức chính phủNgân hàng, bảo hiểm,..Bác sĩ..Tuỳ theo từng quốc gia !