Bài giảng Trí tuệ nhân tạo - Chương 1: Tổng quan về Trí tuệ nhân tạo - Bùi Đức Dương

LOGO
Chương 1
Tổng quan về Trí tuệ nhân tạo
Bài giảng Trí tuệ nhân tạo
Bùi Đức Dương 
Khoa Công nghệ Thông tin
Nội dung
1. Giới thiệu về AI (Artificial Intelligence)
2. Đặc điểm của AI
3. Lịch sử phát triển AI
4. Các lĩnh vực nghiên cứu & ứng dụng AI
5. Thuật toán - thuật giải
1. Giới thiệu về AI

 Trí tuệ
 Phản ứng một cách thích hợp những tình huống thông qua điều 
chỉnh hành vi hợp lý.
 Hiểu rõ mối quan hệ giữa các sự kiện của thế giới quan để đưa ra 
những hành vi phù hợp nhằm đạt được mục đích.

 Tri thức
 Là sự hiểu biết (thường là sâu) về một vấn đề (lĩnh vực). Ví dụ: 
Hiểu biết về y khoa, về máy tính, về thời tiết...
 Là thông tin chứa đựng 2 phần: Các khái niệm (cơ bản & phát 
triển) và các phương pháp nhận thức (quy luật, suy diễn...)
 Là điều kiện tiên quyết của các hành xử “thông minh”.
 Có đươc thông qua hành vi thu thập tri thức và sản sinh tri thức –
hai quá trình song song và nối tiếp trong một thực thể “thông 
minh”.
1. Giới thiệu về AI (tt)

 Hành xử thông minh (intelligent behaviour)
 Là các hoạt động của một đối tượng như là kết quả của một 
quá trình thu thập, xử lý và điều khiển theo những tri thức 
đã có hay mới phát sinh.
 Kết quả thường tốt theo mong đợi so với các hành xử thông 
thường
 Khái niệm về tính thông minh của một đối tượng thường 
biểu hiện qua các hoạt động:
 Sự hiểu biết và nhận thức được tri thức
 Sự lý luận tạo ra tri thức mới dựa trên tri thức đã có
 Hành động theo kết quả của các lý luận
 Kỹ năng (Skill)
1. Giới thiệu về AI (tt)
 Hành xử thông minh không đơn thuần là các hành động 
như là kết quả của quá trình thu thập tri thức và suy luận 
trên tri thức.
 Hành xử thông minh còn bao hàm: 
 Sự tương tác với môi trường để nhận các phản hồi
 Sự tiếp nhận các phản hồi để điều chỉnh hành động - Skill
 Sự tiếp nhận các phản hồi để hiệu chỉnh và cập nhật tri thức
 Tính chất thông minh là sự tổng hợp của cả 3 yếu tố: thu 
thập tri thức, suy luận và hành xử của đối tượng trên tri 
thức thu thập được. 
 Không thể đánh giá riêng lẽ bất kỳ một khía cạnh nào để
nói về tính thông minh.
1. Giới thiệu về AI (tt)

AI là gì?
 “An AI approach problem-solving is one 
which (George Luger):
 uses domain-specific knowledge
 to find a good-enough solution
 to a hard problem
 in a reasonable amount of time.”
1. Giới thiệu về AI (tt)

 AI là ngành nghiên cứu về các hành xử thông minh 
bao gồm: thu thập, lưu trữ tri thức, suy luận, hoạt động 
và kỹ năng.

 Đối tượng nghiên cứu là các “hành xử thông minh”
chứ không phải là “sự thông minh”.

 ‘Không có’ Sự Thông Minh mà Chỉ có Biểu hiện thông 
minh qua hành xử
1. Giới thiệu về AI (tt)

 Trí tuệ nhân tạo nhằm tạo ra “Máy người”?

Mục tiêu
 Xây dựng lý thuyết về thông minh để giải thích các hoạt động 
thông minh
 Tìm hiểu cơ chế sự thông minh của con người
 Cơ chế lưu trữ tri thức
 Cơ chế khai thác tri thức
 Xây dựng cơ chế hiện thực sự thông minh
 Áp dụng các hiểu biết này vào các máy móc phục vụ con người. 
2. Một số đặc điểm của AI

 Sử dụng máy tính vào suy luận trên các ký hiệu, nhận 
dạng qua mẫu, học, và các suy luận kháci

 Tập trung vào các vấn đề “khó” không thích hợp với 
các lời giải mang tính thuật toán.

Quan tâm đến các kỹ thuật giải quyết vấn đề sử dụng 
các thông tin không chính xác, không đầy đủ, mơ hồi

 Cho lời giải ‘đủ tốt’ chứ không phải là lời giải chính xác 
hay tối ưu.

 Sử dụng heuristics – “bí quyết”, “mẹo”

 Sử dụng tri thức chuyên môn

i
2. Một số đặc điểm của AI (tt)

 Chương trình chưa tự sinh ra được heuristic

 Chưa có khả năng xử lý song song của con người

 Chưa có khả năng diễn giải một vấn đề theo nhiều 
phương pháp khác nhau như con người.

 Chưa có khả năng xử lý thông tin trong môi trường liên 
tục như con người.

 Chưa có khả năng học như con người.

 Chưa có khả năng tự thích nghi với môi trường.
3. Lịch sử phát triển của AI
GĐ cổ điển c iể
GĐ viển vông viể v
1950
1975
1965
GĐ hiện đại iệ ại
3. Lịch sử phát triển của AI (tt)

Giai đoạn cổ điển (1950 – 1965)
Đây là giai đoạn của 2 lĩnh vực chính: Game Playing (Trò chơi) và
Theorem Proving (Chứng minh định ký)
 Game Playing
 Dựa trên kỹ thuật State Space Search với trạng thái (State) là các 
tình huống của trò chơi. Đáp án cần tìm là trạng thái thắng hay 
con đường dẩn tới trạng thái thắng. Áp dụng với các trò chơi loại 
đối kháng. Ví dụ: Trò chơi đánh cờ vua. 
 Có 2 kỹ thuật tìm kiếm cơ bản
 Kỹ thuật generate and test : chỉ tìm được 1 đáp án/ chưa chắc tối ưu.
 Kỹ thuật Exhaustive search (vét cạn): Tìm tất cả các nghiệm, chọn lựa 
phương án tốt nhất. 
3. Lịch sử phát triển của AI (tt)
 Theorem Proving
 Dựa trên tập tiên đề cho trước, chương trình sẽ thực hiện 
chuổi các suy diển để đạt tới biểu thức cần chứng minh.
 Nếu có nghĩa là đã chứng minh được. Ngược lại là không 
chứng minh được.
 Ví dụ: Chứng minh các định lý tự động, giải toán,... 
 Vẫn dựa trên kỹ thuật state space search nhưng khó khăn hơn 
do mức độ và quan hệ của các phép suy luận: song song, 
đồng thời, bắc cầu,..
 Có các kết quả khá tốt và vẫn còn phát triển đến ngày nay
Bùng nổ
tổ hợp mn
3. Lịch sử phát triển của AI (tt)

Giai đoạn viển vông (1965 – 1975)
 Đây là giai đoạn phát triển với tham vọng làm cho máy hiểu được 
con người qua ngôn ngữ tự nhiên.
 Các công trình nghiên cứu tập trung vào việc biểu diển tri thức và 
phương thức giao tiếp giữa người & máy bằng ngôn ngữ tự
nhiên.
 Kết quả không mấy khả quan nhưng cũng tìm ra được các 
phương thức biểu diễn tri thức vẫn còn được dùng đến ngày nay 
tuy chưa thật tốt như:
 Semantic Network (mạng ngữ nghĩa)
 Conceptial graph (đồ thị khái niệm)
 Frame (khung)
 Script (kịch bản)
Năng lực máy tính
3. Lịch sử phát triển của AI (tt)

Giai đoạn hiện đại (từ 1975)
 Xác định lại mục tiêu mang tính thực tiễn hơn của AI là:
 Tìm ra lời giải tốt nhất trong khoảng thời gian chấp nhận được. 
 Không cầu toàn tìm ra lời giải tối ưu
 Tinh thần heuristic ra đời và được áp dụng mạnh mẽ để khắc 
phục bùng nổ tổ hợp.
 Khẳng định vai trò của tri thức đồng thời xác định 2 trở ngại lớn là
biểu diển tri thức và bùng nổ tổ hợp.
 Nêu cao vai trò của heuristic nhưng cũng khẳng định tính khó 
khăn trong đánh giá heuristic.
Hệ chuyên gia, 
Hệ chuẩn đoán,..
4. Các ứng dụng của AI

 Game Playing: Tìm kiếm / Heuristic

 Automatic reasoning & Theorem proving: Tìm kiếm / 
Heuristic 

 Expert System: Là hướng phát triển mạnh mẽ nhất và có
giá trị ứng dụng cao nhất

 Planning & Robotic: Các hệ thống dự báo, tự động hóa

 Machine learning: Trang bị khả năng học tập để giải quyết 
vấn đề kho tri thức:
 Supervised: Kiểm soát được tri thức học được. Không tìm ra cái 
mới.
 UnSupervised:Tự học, không kiểm soát. Có thể tạo ra tri thức 
mới nhưng cũng nguy hiểm vì có thể học những điều không mong 
muốn.
4. Các ứng dụng của AI (tt)

 Natural Language Understanding& Semantic modelling: 
Không được phát triển mạnh do mức độ phức tạp của bài 
toán cả về tri thức & khả năng suy luận.

 Modeling Human perfromance: Nghiên cứu cơ chế tổ
chức trí tuệ của con người để áp dụng cho máy.

 Language and Environment for AI:Phát triển công cụ và 
môi trường để xây dựng các ứng dụng AI.

 Neurol network/Parallel distributed processing: giải 
quyết vấn đề năng lực tính toán và tốc độ tính toán bằng kỹ
thuật song song và mô phỏng mạng thần kinh của con 
người.
18
5. Thuật toán - thuật giải

 Bài toán/Vấn đề + Thuật toán = Kết quả???
 Có nhiều bài toán: 
 Chưa tìm ra thuật toán để giải 
 Không xác định được có hay không
 Một số bài toán có thuật giải nhưng không áp dụng được:
 Độ phức tạp tính toán quá lớn
 Các điều kiện đầu vào khó đáp ứng
 Một số bài toán giải theo cách vi phạm thuật toán nhưng 
chấp nhận được.

 Thuật giải: 
Cách giải chấp nhận được nhưng không hoàn toàn đáp 
ứng đầy đủ các yêu cầu của thuật toán.
19
Bài tập Chương 1

 Phân biệt trí tuệ, trí thức và sự thông minh? 

 AI là gì? Các đặc điểm của AI?

 Lịch sử phát triển của AI?

 Các ứng dụng chính của AI?

 Sự khác nhau giữa thuật toán & thuật giải? Lấy 
ví dụ?
LOGO
Bùi Đức Dương 
Khoa Công nghệ Thông tin