Bài giảng Tư tưởng HCM - Chương VII: Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa, đạo đức và xây dựng con người mới

là tiêu chuẩn hàng đầu của người cách mạng	“Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân. Vì muốn giải phóng cho dân tộc, giải phóng cho loài người là một công việc to tát, mà tự mình không có đạo đức, không có căn bản, tự mình đã hủ hoá, xấu xa thì còn làm nổi việc gì.” ( Tập 5, trang 252 – 253) Đạo đức là những phẩm chất đòi hỏi mỗi con người phải phấn đấu để tham gia vào cuộc đấu tranh vì độc lập dân tộc và vì CNXH. Đạo đức được thể hiện ra là cái tâm, cái đức trong sáng trong quan hệ xã hội hàng ngày đối với dân, với nước, với đồng chí, với đồng nghiệp và với mọi người xung quanh. 	- Đạo đức tạo ra sức mạnh cho mỗi người, có đạo đức cách mạng thì khi gặp khó khăn, gian khổ, thất bại chúng ta không bi quan, chán nản, lùi bước...; khi thắng lợi, chúng ta không kiêu căng, tự mãn, công thần... mà vẫn luôn giữ tinh thần khiêm tốn, vui vẻ, với quan điểm “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”.	Đạo đức là thước đo lòng cao thượng của con người. Theo quan điểm của Người, mỗi người có tài năng, công việc và vị trí khác nhau, người làm việc to, người làm việc nhỏ, nhưng ai giữ được đạo đức cách mạng đều là người cao thượng. 	Người luôn luôn coi đức và tài, phẩm chất và năng lực phải kết hợp, phải đi đôi trong mỗi người, không thể có mặt này mà thiếu mặt kia. Tức là trong đức có tài, trong tài phải có đức.	“” 	Nói về người có đức mà không có tài thì không làm hại ai cả, nhưng cũng không làm được việc gì. Ngược lại, nếu người có tài mà không có đức thì cũng chẳng khác gì một anh làm kinh doanh giỏi, đem lại nhiều lãi, nhưng lãng phí, tham ô, ăn cắp của công thì như vậy chỉ có hại cho dân, cho nước, còn sự nghiệp của bản thân sớm muộn cũng đổ vỡ. Trong mối quan hệ giữa đức và tài thì đức là gốc: người thực sự có đức thì bao giờ cũng cố gắng học tập, nâng cao trình độ, nâng cao năng lực, tài năng để hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Người có tài, càng phải ra sức tu dưỡng, rèn luyện về đạo đức. Tài càng lớn thì đức càng phải cao. b) Quan điểm về những chuẩn mực đạo đức cách mạng	- Trung với nước, hiếu với dân.	§©y lµ phÈm chÊt quan träng nhÊt, bao trïm nhÊt	Trung víi n­íc lµ trung thµnh víi sù nghiÖp gi÷ n­íc vµ x©y dùng ®Êt n­íc.	HiÕu víi d©n lµ hÕt lßng phôc vô nh©n d©n, g¾n bã víi d©n, kÝnh träng d©n	- Thương yêu con người, sống có tình nghĩa 	Yªu th­¬ng con ng­êi lµ bao dung, nh©n nghÜa	T×nh c¶m réng lín giµnh cho nh©n d©n lao ®éng	T×nh c¶m víi b¹n bÌ, ®ång chÝ- Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.	 CÇn:	CÇn cï, siªng n¨ng	 	Cã kÕ ho¹ch, s¸ng t¹o	Kiªn tr×	 KiÖm: 	TiÕt kiÖm tiÒn cña, th× giê	TiÕt kiÖm cña b¶n th©n m×nh, cña nh©n d©n	TiÕt kiÖm tõ c¸i bÐ ®Õn c¸i lín	 Liªm: 	T«n träng vµ gi÷ g×n cña c«ng	Kh«ng tham ®Þa vÞ, tiÒn tµi...	ChØ ham häc, ham lµm, ham tiÕn bé	ChÝnh:	th¼ng th¾n, trung thùc	§èi víi m×nh: 	Kh«ng tù cao, tù ®¹i; 	Häc ®iÒu hay, söa ®iÒu dë...	§èi víi ng­êi: 	Kh«ng nÞnh trªn, khinh d­íi	Ch©n thµnh, khiªm tèn	§èi víi viÖc: 	Coi träng viÖc chung, viÖc thiÖn	 ChÝ c«ng v« t­:	§em lßng chÝ c«ng v« t­ ®èi víi ng­êi, víi viÖc	"lo tr­íc c¸i lo cña thiªn h¹, vui sau c¸i vui cña thiªn h¹"Cần kiệm liêm chính, chí công vô tư có quan hệ mật thiết với nhauTinh thần quốc tế trong sáng"Bèn ph­¬ng v« s¶n còng lµ anh em"	§ã lµ tinh thÇn ®oµn kÕt víi c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc, víi nh©n d©n lao ®éng c¸c n­íc	Sù ®oµn kÕt ®ã h­íng vµo môc ®Ých lín cña thêi ®¹i:	lµ v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi; lµ hîp t¸c vµ h÷u nghÞ víi tÊt c¶ c¸c n­íc	Theo Hå ChÝ Minh:	Tinh thÇn yªu n­íc ch©n chÝnh g¾n liÒn víi tinh thÇn quèc tÕ v« s¶n trong s¸ng	Tinh thÇn quèc tÕ trong s¸ng lµ phÈm chÊt, lµ yªu cÇu ®¹o ®øc nh»m vµo mèi quan hÖ réng lín...c) Quan điểm về những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới	- Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức	+ §èi víi mçi ng­êi, nãi ph¶i ®i ®«i víi lµm míi ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc cho chÝnh b¶n th©n m×nh vµ cã t¸c dông ®èi víi ng­êi kh¸c.	+ Phải nêu gương về đạo đức: ViÖc lµm tèt, lµm hay, lµm ®óng trë thµnh nh÷ng tÊm g­¬ng cho ng­êi kh¸c vµ cã t¸c dông to lín	"Mét tr¨m bµi diÔn v¨n hay kh«ng b»ng mét tÊm g­¬ng sèng"	+ Hå ChÝ Minh coi träng viÖc nªu g­¬ng tèt	Kh«ng xem nhÑ mét tÊm g­¬ng dï rÊt nhá	TÊm g­¬ng s¸ng ë trong tÊt c¶ mäi lÜnh vùc...-- Xây đi đôi với chống	+ Xây: Xây dựng các giá trị, các chuẩn mực đạo đức mới 	+ Chống: Chống các biểu hiện, các hành vi vô đạo đức	+ Xây phải đi đôi với chống: ViÖc x©y dùng, båi d­ìng ®¹o ®øc lu«n lu«n ®i ®«i víi viÖc chèng nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i, xÊu xa	Con ng­êi lu«n Èn chøa ®iÒu tèt vµ ®iÒu xÊu ®an xen, th­êng trùc, "nguþ biÖn" kü, cã c¬ héi lµ ph¸t triÓn	 Ph¶i kiªn quyÕt, th­êng xuyªn ®Êu tranh lo¹i bá..	 §Ó “x©y" vµ "chèng" cã kÕt qu¶, ph¶i t¹o thành phong trào quần chúng rộng rãi	- Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời+ Tu dưỡng đạo đức như một cuộc cách mạng trường kỳ, gian khổ+ Mỗi người cần phải nhìn thẳng vào mình, phải kiên trì rèn luyện, tu dưỡng suốt đời như công việc rửa mặt hàng ngày+ Việc tu dưỡng đạo đức của mỗi người phải được thể hiện qua mọi hoạt động thực tiễn	2. Sinh viên học tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh	a) Học tập và làm theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh	- Xác định đúng vị trí, vai trò của đạo đức đối với cá nhân	Tu dưỡng đạo đức theo các phẩm chất đạo đức Hồ Chí Minh	+ Yêu Tổ quốc, yêu nhân dân	+ Cần cù, sáng tạo trong học tập	+ Sống nhân nghĩa, có đạo lý- Tu dưỡng đạo đức theo các nguyên tắc đạo đức Hồ Chí Minh+ Kiên trì tu dưỡng đạo đức cách mạng+ Nói và làm đi đôi với nhau+ Kết hợp cả xây đựng đạo đức mới với chống các biểu hiện suy thoái về đạo đức- Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minhb) Nội dung học tập theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh- Phương pháp học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh- Điều kiện đảm bảo học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh	III. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ XÂY DỰNG CON NGƯỜI MỚI 	Cã thÓ nh×n nhËn con ng­êi trong t­ t­ëng Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn víi ba néi dung:	+ Sù c¶m nhËn, lßng yªu th­¬ng v« h¹n ®èi víi con ng­êi, th«ng c¶m s©u s¾c víi mäi khæ ®au cña con ng­êi, 	+ Cã niÒm tin m·nh liÖt vµo søc m¹nh, phÈm gi¸, kh¶ n¨ng v­¬n lªn ch©n, thiÖn, mü cña con ng­êi, dï nhÊt thêi hä thÊp bÐ, lÇm l¹c	+ Cã ý chÝ ®Êu tranh ®Ó gi¶i phãng con ng­êi, ®em l¹i tù do, h¹nh phóc cho con ng­êiQuan niệm của Hồ Chí Minh về con ngườiCon người được nhìn nhận như một chỉnh thể	- Con nguời trong một chỉnh thể thống nhất về tâm lực, thể, lực và các hoạt động của con người luôn huớng tới các giá trị chân, thiện, mỹ.	- Con nguời được đặt trong cácc quan hệ dân tộc, giai cấp, tầng lớp, đồng bào, có tính cách đa dạng, hoàn cảnh sống, điều kiện và môi trường khác nhau	- Con người được xem xét trong sự thống nhất 2 mặt thiện và ác, hay đở, tốt xâu, hiền dữ, do bản năng hay những ảnh hưởng của môi trường sống	b) Hồ Chí Minh thường nói tới con người cụ thể, lịch sử.	Kh¸i niÖm "con ng­êi" trong t­ t­ëng Hå ChÝ Minh	T­ t­ëng nh©n v¨n Hå ChÝ Minh lµ toµn bé suy nghÜ vÒ con ng­êi, t×nh c¶m ®èi víi con ng­êi ®· chi phèi cuéc ®êi cña Ng­êi.	Kh¸i niÖm "con ng­êi" trong t­ t­ëng Hå ChÝ Minh ®­îc hiÓu tr­íc hÕt lµ con ng­êi cô thÓ	"Ch÷ ng­êi, theo nghÜa hÑp lµ gia ®×nh, anh em, hä hµng, bÇu b¹n. NghÜa réng lµ ®ång bµo c¶ n­íc. Réng h¬n lµ c¶ loµi ng­êi"	Kh¸i niÖm “con ng­êi” cô thÓ ®­îc g¾n víi tõng thêi ®iÓm lÞch sö g¾n víi tõng thêi kú c¸ch m¹ng:	Ng­êi b¶n xø, ng­êi d©n mÊt n­íc, 	Ng­êi bÞ bãc lét, ng­êi v« s¶n ...	Tªn thùc d©n, bän ¨n b¸m ...	Ng­êi lao ®éng trÝ ãc, lao ®éng ch©n tay	Hå ChÝ Minh chØ dïng kh¸i niÖm “con ng­êi" víi nghÜa kh¸i qu¸t trong mét sè tr­êng hîp h¹n h÷u	Nh­: PhÈm gi¸ con ng­êi	Gi¶i phãng con ng­êi ...	c) Hồ Chí Minh khẳng định bản chất con người mang tính xã hội.	- Vận dụng quan điểm của chủ nghĩa Mác – lênin về bản chất của con người	- Để sinh tồn, con người phải lao động sản xuất.	- Trong quá trình lao động, sản xuất các mối quan hệ được xác lập. 	- Con người vừa là chủ thể, vừa là sản phẩm của lịch sử, tổng hoà các quan hệ xã hội (từ hẹp đến rộng), chủ yếu các quan hệ anh em, họ hàng, bè bạn, đồng chí, đồng bào	-2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của con người và chiến lược "trồng người"a) Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của con người.	- Con người là vốn quý nhất:	- Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của cách mạng	+ Con ng­êi lµ môc tiªu cña c¸ch m¹ng; 	Sù nghiÖp c¸ch m¹ng nh»m môc ®Ých gi¶i phãng con ng­êi, khỏi áp bức, bất côngmäi chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng ®Òu nh»m vµo môc tiªu phôc vô cho con ng­êi...	+ Con ng­êi lµ ®éng lùc cña c¸ch m¹ng: LÞch sö do con ng­êi, do nh©n d©n s¸ng t¹o ra; cã nh©n d©n lµ cã tÊt c¶	b) Quan điểm của Hồ Chí Minh về chiến lược "trồng người"."Trồng người" là yêu cầu khách quan, một chiến lược vì:	+ Muèn cã chñ nghÜa x· héi tr­íc hÕt cÇn cã con ng­êi x· héi chñ nghÜa: “Có đầu óc XHCN, mới có con người XHCN, có con người XHCN nước mình mới tiến lên CNXH được.”	+ Chñ nghÜa x· héi g¾n liÒn víi khoa häc – kü thuËt, vµ khoa häc kü thuËt lµ yÕu tè ®¶m b¶o cho chñ nghÜa x· héi th¾ng lîiChiến lược "trồng người" là một trọng tâm, một bộ phận hợp thành của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội	“ V× lîi Ých 10 n¨m trång c©y, 	v× lîi Ých tr¨m n¨m trång ng­êi”	 	KẾT LUẬN	- Sáng tạo lý luận của Hồ Chí Minh	+ Đề cao vai trò của văn hoá, gắn văn hoá với phát triển	+ Xác lập hệ thống quan điểm có giá trị xây dựng nền văn hoá mới Việt Nam	+ Đề cao vai trò của đạo đức, gắn đạo đức với sự phát triển tiến bộ của xã hội	+ Xác lập hệ chuẩn giá trị đạo đức cho con người mới Việt Nam	+ Coi trọng con người và xây dựng con người	- Ý nghĩa của việc học tập	+ Thấy rõ những cống hiến kiệt xuất của Hồ Chí Minh trong lĩnh vực văn hoá, đạo đức và xây dựng con người mới	+ Xác định rõ phương hướng, biện pháp học tập tư tưởng văn hoá, đạo đức, làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh	+ Nhận thức rõ biểu hiện cụ thể của chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh, đặc biệt là sự quan tâm đến con người	+ Xác định con đường phấn đấu để trở thành con người mới theo tư tưởng Hồ chí Minh.