Bài giảng Từ vựng tiếng Việt - Phân biệt từ ghép, Cụm từ cố định, Cụm từ tự do

Nhóm 1Lớp 13CVHĐH Sư phạm Đà NẵngTỪ VỰNG TIẾNG VIỆTPhân biệt Từ ghép, Cụm từ cố định, Cụm từ tự doTừ ghép gộp nghĩaChính phụĐẳng lậpTỪ GHÉPTừ ghép lặp nghĩaTừ ghép đơn nghĩaTừ ghép dị biệtTừ ghép sắc thái hoátốt đẹpxăng dầunúi noncấp bậcchợ búaXe cộxe đạpxe máyxanh lèthẳng tắpBa cọc ba đồng, chó cắn áo rách,Nói tóm lại, kết cục là,Tuần trăn mật, con gái rượu,Thành ngữQuán ngữNgữ cố định định danhCỤM TỪ CỐ ĐỊNHCụm từ tự do là đơn vị ngữ pháp. Do vậy, khi đối chiếu cụm từ với tư cách là đơn vị cú pháp, người ta chỉ quan tâm đến cụm từ tự do mà thôi. Nói cách khác, trong ngữ pháp, thuật ngữ ‘cụm từ’ đồng nghĩa với ‘cụm từ tự do’. CỤM TỪ TỰ DOPHÂN BIỆTSo sánh Từ ghép với Cụm từ cố địnhGiống nhau: cùng có hình thức chặt chẽ, cấu trúc cố định; cùng có tính thành ngữ; cùng là những đơn vị làm sẵn trong ngôn ngữ,Khác nhauTừ ghépCụm từ cố địnhThành tố cấu tạoHình vịTừÝ nghĩa- tổ chức nghĩa của cụm từ- mang tính hình tượng; nghĩa của từng thành tố cấu tạo khác với nghĩa đích thực của toàn cụm từnghĩa định danh (trực tiếp hoặc gián tiếp)PHÂN BIỆTSo sánh Từ ghép với Cụm từ tự doTừ ghépCụm từ tự doMối quan hệ giữa các yếu tốCác hình vị kết hợp chặt chẽ. Việc tách rời các hình vị ra sẽ ảnh hưởng đến ngữ nghĩa của từ. Ví dụ: học sinh, công nhân, nông dân, dưa chuộtQuan hệ giữa các từ là quan hệ lỏng lẻo có thể “tách”, “chèn” hay “mở rộng” cụm từ. Học giỏi -> học rất giỏi Cầm bút -> cầm cái bútNgữ nghĩaNghĩa tổng thể.VD: “ăn nói” là từ ghép để chỉ một hoạt động nói năng chung chứ không phải là “ăn” + “nói”Nghĩa tổng cộng.VD: học giỏi -> = học (hoạt động) + giỏi (tính chất) PHÂN BIỆTSo sánh Cụm từ cố định với Cụm từ tự do- Thứ nhất: cả hai đều là cụm từ, được tạo lập bằng sự tổ hợp của các từ.Thứ hai: về hình thức ngữ pháp. Điều này dẫn đến hệ quả là quan hệ ngữ nghĩa giữa các thành tố cấu tạo cũng giống nhau. Ví dụ: nhà ngói cây mít; nhà tranh vách đất; (cụm từ cố định). Cháo gà cháo vịt; phở bò miến lươn; (cụm từ tự do)Giống nhau:PHÂN BIỆTSo sánh Cụm từ cố định với Cụm từ tự doCụm từ cố địnhCụm từ tự doChức năngđơn vị của hệ thống ngôn ngữ; ổn định và tồn tại dưới dạng làm sẵnđược đặt ra trong lời nói; không tồn tại dưới dạng một đơn vị làm sẵn; là sự lấp đầy từ vào một mô hình ngữ pháp cho trướcThành tố cấu tạosố lượng thành tố cấu tạo ổn định, không thay đổithay đổi tuỳ ýÝ nghĩacó tính thành ngữ rất caotính thành ngữ không cóNhóm 1Lớp 13CVHĐH Sư phạm Đà Nẵng