Bài giảng Vật lí Khối 11 - Bài 29: Thấu kính mỏng (Bản chuẩn kiến thức)

Bài 29: Thấu kính mỏng 
Tiết 2 
IV. Sự tạo ảnh bởi thấu kính	 
Khái niệm về ảnh và vật trong Quang học 
a) Ảnh điểm: điểm giao của chùm tia ló hay đường kéo dài của chúng. 
Chùm tia ló phân kì: ảnh ảo 
Chùm tia ló hội tụ: ảnh thật 
b) Vật điểm: điểm giao nhau của chùm tia tới hay đường kéo dài của chúng 
Chùm tia tới phân kì: vật thật 
Chùm tia tới hội tụ: vật ảo 
 2) Cách dựng ảnh tạo bởi thấu kính: 
IV. SỰ TẠO ẢNH BỞI THẤU KÍNH 
*. Tia tôùi ñi qua quang taâm O thì . 
*. Tia tôùi song song vôùi truïc chính, tia loù (hoaëc ñöôøng keùo daøi) ñi qua . 
*. Tia tôùi (hoaëc ñöôøng keùo daøi) qua tieâu ñieåm vaät chính F, tia loù . vôùi truïc chính. 
ñi thaúng 
tieâu ñieåm aûnh chính F’. 
song song 
Ñeå döïng aûnh cuûa vaät qua thaáu kính phaûi söû duïng 2 trong 3 tia sau: 
Cách vẽ ảnh của một vật qua thấu kính 
 	 Tia tới MO đi qua quang tâm của thấu kính 
 M 
 x	 F 	 O 	 F’	x’ 
 R 
 	 cho tia ló OR truyền thẳng 
Cách vẽ ảnh của một vật qua thấu kính 
 	 Tia tới MI ( hoặc đường kéo dài của tia tới ) đi qua 
 	 tiêu điểm vật của thấu kính 
 M 
 	 	F 	 O	 F’ 
 I	R 
 	 cho tia ló IR ( hoặc đường kéo dài của tia ló ) song 
 	song với trục chính 
Cách vẽ ảnh của một vật qua thấu kính 
 	 Tia tới MI đi song song với trục chính thấu kính 
M I 
	F 	 O	 F’ 
 	 R 
 	 cho tia ló IR đi qua tiêu điểm ảnh của thấu kính 
Vật thật , Thấu kính hội tụ 
Chiều truyền sáng 
Vật ảo , Thấu kính hội tụ 
Vật thật , thấu kính phân kỳ 
Vật ảo , thấu kính phân kỳ 
F’ 
F 
O 
F 
F’ 
O 
I 
I’ 
Thấu kính hội tụ: 
(OI =OI’=2OF=2f) 
ảnh 
Tính chất 
( thật, ảo) 
Chiều 
(so với vật) 
Độ lớn 
(so với vật) 
Vật nằm trong khoảng OF 
Vật nằm trong khoảng FI 
Vật nằm trong I 
Vật nằm ngoài I 
Thấu kính phân kì 
ảnh ảo 
ảnh thật 
ảnh ảo 
ảnh thật 
ảnh thật 
Cùng chiều 
Cùng chiều 
Ngược chiều 
Ngược chiều 
Ngược chiều 
Lớn hơn vật 
 Lớn hơn vật 
Bằng vật 
Nhỏ hơn vật 
Nhỏ hơn vật 
3. Caùc tröôøng hôïp taïo aûnh qua thaáu kính: 
 Trong ñoù 
 f : Tieâu cöï cuûa thaáu kính (m). 
 d : Khoaûng caùch töø vaät ñeán thaáu kính (m). 
 d’ : Khoaûng caùch töø aûnh ñeán thaáu kính (m) . 
F’ 
F 
O 
A 
B 
A’ 
B’ 
d 
d’ 
V. CÁC CÔNG THỨC VỀ THẤU KÍNH 
 1) Công thức xác định vị trí ảnh 
 Vôùi qui öôùc daáu: 
 d > 0 vôùi vaät thaät, d < 0 vôùi vaät aûo 
 d’ > 0 vôùi aûnh thaät, d’ < 0 vôùi aûnh aûo. 
 f > 0 vôùi thaáu kính hoäi tuï. 
 f < 0 vôùi thaáu kính phaân kì. 
V. CÁC CÔNG THỨC VỀ THẤU KÍNH 
 1) Công thức xác định vị trí ảnh 
hay 
F’ 
F 
O 
A 
B 
A’ 
B’ 
V. CÁC CÔNG THỨC VỀ THẤU KÍNH 
 2) Công thức xác định số phóng đại ảnh 
 k > 0 : AÛnh vaø vaät cuøng chieàu 
 k < 0 : AÛnh vaø vaät ngöôïc chieàu 
  k  > 1 : AÛnh lôùn hôn vaät 
  k  < 1 : AÛnh nho û hôn vaät 
vôùi 
Khắc phục các tật của mắt (cận, viễn, lão). 
Kính lúp. 
Máy ảnh, máy ghi hình. 
Kính hiển vi. 
Kính thiên văn, ống nhòm. 
Đèn chiếu. 
Máy quang phổ. 
VI. CÔNG DỤNG CỦA THẤU KÍNH 
 Mọi tia sáng qua quang tâm của thấu kính đều truyền thẳng. 
Tóm tắt kiến thức 
 Tia tới song song với trục của thấu kính sẽ cho tia ló truyền qua 
(hay có đường kéo dài của tia ló qua) tiêu điểm ảnh trên trục đó. 
 Tia tới (hay đường kéo dài của nó) qua tiêu điểm vật trên trục 
sẽ cho tia ló song song với trục đó. 
 Hai tiêu điểm vật và ảnh nằm đối xứng nhau qua quang tâm. 
 Mỗi thấu kính có hai tiêu diện ảnh và vật là hai mặt phẳng vuông 
 góc với trục chính và đi qua các tiêu điểm chính. 
 Tiêu cự: f = OF’; độ tụ: D = . (TKHT: f > 0; D > 0. TKPK: f < 0; D < 0) 
1 
f 
 Công thức về thấu kính: + = ; k = - 
f 
1 
1 
1 
d’ 
d 
d 
d’ 
CỦNG CỐ: 
Câu 1 : Vật thật qua thấu kính phân kỳ sẽ cho : 
a) Ảnh ảo, cùng chiều vật và lớn hơn vật. 
b) Ảnh thật, ngược chiều vật và nhỏ hơn vật. 
c) Ảnh ảo, cùng chiều vật và nhỏ hơn vật. 
d) Ba câu trên đều sai. 
 
CỦNG CỐ: 
Câu 2 : Tia tới ( hoặc đường kéo dài ) qua ......., tia ló ra khỏi thấu kính sẽ đi song song với trục chính. 
a) Quang tâm O 
b) Tiêu điểm vật chính F. 
c) Tiêu điểm ảnh chính F’. 
d) Một điểm bất kỳ nằm trên trục chính. 
