Bài giảng Vật lí Lớp 10 - Bài 34: Chất rắn kết tinh. Chất rắn vô định hình (Chuẩn kiến thức)

TRƯỜNG THPT GIO LINH 
 TỔ VẬT LÝ –TIN - CN 
CHƯƠNG VII: 
CHẤT RẮN VÀ CHẤT LỎNG. 
SỰ CHUYỂN THỂ. 
Chất rắn kết tinh và chất rắn vô định hình . 
Biến dạng cơ của vật rắn . 
Sự nở vì nhiệt của vật rắn . 
Các hiện tượng bề mặt của chất lỏng . 
Sự chuyển thể của các chất . 
Độ ẩm của không khí . 
BÀI 34. CHẤT RẮN KẾT TINH. 
CHẤT RẮN VÔ ĐỊNH HÌNH. 
Chất rắn 
Chất rắn kết tinh 
Chất rắn vô định hình 
Muối 
Thạch anh 
I-CHẤT RẮN KẾT TINH: 
1.Cấu trúc tinh thể : 
Có dạng hình học xác định 
 
Có cấu trúc tinh thể 
Kim cương 
Tinh thể đường mía ). 
Lưu huỳnh 
Than chì(graphit ) 
I-CHẤT RẮN KẾT TINH: 
1.Cấu trúc tinh thể : 
Nhờ sử dụng tia Rơn-ghen(tia X), người ta đã nghiên cứu được 
cấu trúc tinh thể . 
Cấu trúc tinh thể muối ăn 
Cấu trúc tinh thể thạch anh(SiO 2 ) 
I-CHẤT RẮN KẾT TINH: 
1.Cấu trúc tinh thể ( tinh thể ): 
 Chất rắn có cấu trúc tinh thể được gọi là chất rắn kết tinh (hay chất rắn tinh thể ) 
 Cấu trúc tinh thể(tinh thể ): là cấu trúc tạo bởi các hạt ( nguyên tử , phân tử,ion ) liên kết chặt với nhau bằng những lực tương tác và sắp xếp theo một trật tự hình học không gian xác định gọi là mạng tinh thể , mỗi hạt luôn dao động nhiệt quanh vị trí cân bằng của nó . 
Cấu trúc tinh thể muối ăn 
Cấu trúc tinh thể silic 
Cấu trúc tinh thể của vàng 
C1 
I-CHẤT RẮN KẾT TINH: 
1.Cấu trúc tinh thể : 
Kích thước tinh thể phụ thuộc quá trình hình thành tinh thể diễn biến nhanh hay chậm . Tốc độ kết tinh càng chậm , tinh thể có kích thước 
càng lớn . 
I-CHẤT RẮN KẾT TINH: 
2. Các đặc tính của chất rắn kết tinh : 
a. Các chất rắn kết tinh được cấu tạo từ cùng một loại hạt , nhưng cấu trúc tinh thể khác nhau thì tính chất vật lý của chúng cũng khác nhau . 
Mạng tinh thể kim cương 
Mạng tinh thể than chì 
Ví dụ : 
I-CHẤT RẮN KẾT TINH: 
1.Cấu trúc tinh thể : 
2. Các đặc tính của chất rắn kết tinh : 
b. Mỗi chất rắn kết tinh có nhiệt độ nóng chảy xác định không đổi ở mỗi áp suất cho trước . 
Ví dụ : Ở áp suất chuẩn (1 atm ) 
 - Nước đá nóng chảy ở o 0 C 
 - Thiếc nóng chảy ở 232 0 C 
 - Sắt nóng chảy ở 1530 0 C 
I-CHẤT RẮN KẾT TINH: 
1.Cấu trúc tinh thể : 
2. Các tính chất của chất rắn kết tinh : 
Chất đơn tinh thể 
Được cấu tạo chỉ từ một tinh thể ( như muối ăn , kim cương,thạch anh ) 
 Có tính dị hướng : Các tính chất vật lí không giống nhau theo các hướng khác nhau 
Chất đa tinh thể 
Được cấu tạo từ vô số tinh thể rất nhỏ liên kết hỗn độn với nhau ( như kim loại , hợp kim ) 
Có tính đẳng hướng : Các tính chất vật lí giống nhau theo mọi hướng . 
c. Các chất rắn kết tinh có thể là chất đơn tinh thể hoặc chất đa tinh thể . 
C2 
Cấu trúc của vài chất rắn đơn tinh thể : 
Muối ( NaCl ) 
Kim cương 
Thạch anh(SiO 2 ) 
 Cấu trúc tinh thể kẽm 
Cấu trúc tinh thể sắt 
Cấu trúc tinh thể vàng 
Cấu trúc chất đa tinh thể : 
I-CHẤT RẮN KẾT TINH: 
3. Ứng dụng của các chất rắn kết tinh : 
- Silic ( Si ) và Gemani ( Ge )  dùng làm các linh kiện bán dẫn như điôt , trandito , vi mạch điện tử . 
- Kim cương  dùng làm mũi khoan , dao cắt kính , đá mài  
- Kim loại và hợp kim  luyện kim , chế tạo máy , xây dựng , điện tử , sản xuất đồ gia dụng  
Kim cương , vàng dùng 
làm đồ trang sức 
Tinh thể Telua trắng bạc , 
có ánh kim , giòn , là chất bán dẫn 
II-CHẤT RẮN VÔ ĐỊNH HÌNH: 
Chất rắn vô định hình là chất rắn không có cấu trúc tinh thể . 
Nhựa thông 
Hắc ín 
Thủy tinh 
- Không có nhiệt độ nóng chảy xác định 
- Có tính đẳng hướng . 
- Không có dạng hình học xác định . 
II-CHẤT RẮN VÔ ĐỊNH HÌNH: 
Một số chất như lưu huỳnh , đường  có thể là chất rắn kết tinh , có thể là chất rắn vô định hình tuỳ theo điều kiện làm rắn . 
Ví dụ : 
Lưu huỳnh 
Vô định hình 
 lạnh đột ngột 
Lưu huỳnh 
Kết tinh 
Nguội dần dần 
LƯU HUỲNH 
Nóng chảy ở 350 o C 
Dạng tinh thể thứ ba của cacbon gọi là fulơren : cấu trúc giống như 
quả bóng tròn : 
Dạng tinh thể thứ tư của cacbon : ống nanô cacbon(đường kính vài 
nanômét ), chiều dài cỡ micrômét 
C 60 
C 70 
Các tinh thể mới phát hiện : 
 Graphene : Tấm carbon siêu mỏng ( dày 1 nguyên tử ) trông như một sợi dây phân tử nhỏ . 
LCD TV 
Hệ thống hóa kiến thức 
Chất rắn 
Chất rắn kết tinh 
Chất rắn vô định hình 
- Có cấu trúc tinh thể - Có nhiệt độ nóng chảy xác định 
- Không có cấu trúc tinh thể - Không có nhiệt độ nóng chảy xác định 
Chất rắn đơn tinh thể 
Chất rắn đa tinh thể 
Có tính dị hướng 
Có tính đẳng hướng 
Có tính đẳng hướng 
 CÂU HỎI CỦNG CỐ BÀI 
Có hai khối lập phương 1 và 2. Khối 1 làm ra từ chất đơn tinh thể , khối 2 làm ra từ thuỷ tinh . Bỏ hai khối này vào nước nóng thì hình dạng của 
Khối 1 thay đổi , khối 2 không đổi . 
Khối 1 không đổi , khối 2 thay đổi . 
Khối 1 và khối 2 đều không đổi . 
Khối 1 và khối 2 đều thay đổi . 
ĐÚNG 
SAI 
SAI 
Câu 2: 
Chọn câu đúng 
SAI 
 CÂU HỎI CỦNG CỐ BÀI 
 Trong trường hợp nào dưới đây thì chuyển động nhiệt của các hạt cấu tạo chất là dao động xung quanh vị trí cân bằng xác định . 
Trong tinh thể kim cương 
Trong thuỷ tinh rắn 
Trong thuỷ ngân lỏng 
Trong hơi nước 
ĐÚNG 
SAI 
SAI 
SAI 
Câu 1: 
SGK trang 187 
4. 
B 
5. 
C 
6. 
D 
9. 
Chất rắn kết tinh 
Chất rắn vô định hình 
- Có cấu trúc tinh thể 
- Không có cấu trúc tinh thể 
- Có nhiệt độ nóng chảy xác định 
- Không có nhiệt độ nóng chảy xác định 
- Có tính dị hướng đối với chất 
đơn tinh thể 
- Có tính đẳng hướng đối với chất 
đa tinh thể 
- Có tính đẳng hướng .